فواید جنگل چیست؟ – انواع جنگل و جنگل زدایی

فواید جنگل که یک سوم کره خاکی را پوشانده است، برای حیات انسان ها بسیار است. بیشتر مردم برای زندگی خود به وجود این منبع طبیعی نیازمند هستند. هر سال با بزرگتر شدن درختان، جنگل ها پربار و انبوه تر می شوند. فواید جنگل در کتاب علوم پایه سوم ابتدایی، بیان شده است. یکی از فواید جنگل تامین اکسیژن مورد نیاز برای تنفس موجودات زنده است. به طوری که سالانه ۵,۲ میلیون تن اکسیژن از یک هکتار جنگل تولید می شود. در کل ۶۰ درصد از اکسیژن مورد نیاز برای جانداران، از فضای سبز تامین می شود. مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک حاضر، اطلاعاتی درباره ی فواید جنگل و انواع آن به ما می دهد.

جنگل چیست

انبوهی از درختان که وظیفه محافظت از زمین را برعهده دارند، جنگل است که به صورت یک اکوسیستم پیچیده تعریف می شود. در صورتی نام جنگل به مجموعه درختان تعلق می گیرد که دارای مساحتی حداقل یک چهارم و یا نیمی از یک هکتار باشند. از خصوصیات دیگری که برای تعریف جنگل باید در انبوه درختان آن وجود داشته باشد، دارای ارتفاع بیشتر از ۵ متر است. این منبع طبیعی می تواند گرما را در شب نگه داشته و هوا را در روزهای گرم، خنک کند. فرسایش خاک به وسیله وجود جنگل ها، کاهش می یابد. چون آن ها مانع فرود آمدن کامل آب باران به روی خاک شده و به دلیل وجود لایه برگ ها، تشکیل سیل کم می شود.

شکل گیری جنگل

در حدود ۴۰۰ میلیون سال پیش، زمین پوشیده از سنگ، خاک و غبار بود تا این که جنگل ها تشکیل شدند. اما سیانوباکتری ها به عنوان اولین موجوداتی بودند که می توانستند، فتوسنتز کنند. در اعماق دریاها، این باکتری ها به تولید اکسیژن می پرداختند. با فتوسنتز سیانوباکتری ها، کم کم غلظت این گاز در جئو زیاد شد. ازون از واکنش بین اکسیژن هایی که به سمت بالا رفتند و اشعه ماوراءبنفش به وجود آمد.

جذب اشعه های UV که برای سلامتی انسان ها خطرناک هستند، توسط اوزون، باعث تبدیل کردن زمین به محیطی مناسب برای رشد جانداران شد که گیاهان اولین آن ها بودند. با پیشروی گیاهان تشکیل شده در اعماق دریاها به سمت خشکی، کم کم اولین درختان شکل گرفتند. آرکئوپتریس اولین آن ها با ارتفاع تا ۲۰ متر بود. به تدریج با انبوه شدن رشد این درخت، اولین جنگل ها به وجود آمد.

ابتدایی ترین گیاهان جنگل ها

بازدانگان به عنوان اولین نوع گیاهانی بودند که ۳۰۰ میلیون سال پیش به وجود آمدند. مخروط داران بین ۱۵۰ تا ۶۵ میلیون سال پیش و نهاندانگان نیز تا ۱۳۰ میلیون سال پیش در روی زمین تشکیل شدند. حشرات، پرندگان و برخی از موجودات دیگر دانه های این گیاهان را پخش کرده و باعث گسترش جنگل ها شدند. وجود این نوع از گیاهان یعنی نهاندانگان، شرایط مناسبی را فراهم کرد که حیوانات دیگر نیز بتوانند در محیط جنگل ها زندگی کنند. برگ های پهن گیاهان گلدار به شکل لایه لایه بوده و محیط مناسبی را برای زندگی و حرکت بر روی درختان برای حیوانات فراهم می آورند.

انواع جنگل ها

با توجه به میزان نور خورشید و مقدار بارندگی (متاثر از عرض جغرافیایی) جنگل ها را به سه نوع شمالی، معتدل و گرمسیری تقسیم می کنند.

جنگل های شمال

تنوع جنگل های شمالی به دلیل آب و هوای سرد کمتر از انواع دیگر جنگل ها بوده و به همین جهت جاندارانی که در این جنگل ها زندگی می کنند، سازگار با این نوع آب و هوا هستند. جنگل های شمالی در زیر خود دارای یخچال های طبیعی بوده و از ذخیره کننده های مهم کربن هستند. فصل رشد در جنگل های شمالی کوتاه  و به اندازه فقط ۱۳۰ روز است. در خاک هایی که عمق کمی دارند، خاصیت اسیدی وجود داشته و مواد مغذی کمی در ترکیب این خاک ها دیده می شود. جکپین و برخی از انواع صنوبرها از جمله درختان این نوع از جنگل ها هستند.

کاریبو بوئال از حیواناتی است که در جنگل های شمالی زندگی می کنند و اگر غذایی برای خوردن نداشته باشند، در مساحت یک میلیون هکتاری بقا دارند تا بتوانند غذا پیدا کنند. اما این گونه از حیوانات در حال انقراض هستند. نمونه ای از این جنگل ها، یکی تاج باز است که در عرض های جغرافیایی بالا یافت می شوند و دیگری نوع تاج بسته است که در عرض های جغرافیایی پایین وجود دارند. در جنگل های شمالی تاج بسته، درختان متراکم تر و خاک غنی تری وجود دارد.

جنگل های معتدل

چهار فصل در جنگل های معتدل دیده می شود که نتیجه وجود آن ها در عرض های جغرافیایی میانی است. میزان این جنگل ها، ۱۶ درصد کل پوشش جنگلی بوده و شامل درختانی برگ ریز مانند افرا، شاهین و بلوط هستند. به این درختان برگ ریز می گویند، چون برگ های خود را در فصول پاییز و زمستان، می ریزند تا انرژی خود را ذخیره کنند. از حیواناتی که سازگار با این نوع از جنگل ها هستند می توان به خرس ها، بابکت ها، گوزن ها و سنجاب ها اشاره کرد. این حیوانات با ذخیر کردن مواد غذایی در خانه های خود، می توانند با شرایط کمبود غذا در زمستان کنار بیایند.

دمای این نوع از جنگل ها بین منفی ۳۰ درجه تا مثبت ۳۰ درجه سانتی گراد در مناطق مختلف، متفاوت است. میزان بارش باران نیز در آن ها بین ۳۰ تا ۵۹ اینچ در سال است. به دلیل حاصلخیز بودن خاک ها در این جنگل ها و داشتن مواد مغذی، گیاهان توانایی رشد را دارند. از انواع این نوع جنگل ها می توان به جنگل برگ ریز، مخروطی و بارانی معتدل اشاره کرد.

جنگل های گرمسیری

جنگل های استوایی با این که فقط یک دهم سطح زمین را پوشاندند، اما نیمی از انواع گونه ها در این جنگل ها زندگی می کنند. تنوع زیستی در این نوع از جنگل ها زیاد بوده و در پردازش مواد مغذی عملکرد خوبی دارند. تجزیه کننده هایی در این جنگل ها وجود دارد که مواد پوسیده و مرده را سریع تجزیه می کنند تا توسط موجودات دیگر جذب شوند. چون خاک جنگل های گرمسیری ضعیف است به همین دلیل برای این که گیاهان بتوانند مواد مغذی از خاک دریافت کنند، ریشه ای کم عمق دارند. از انواع جنگل های گرمسیری می توان به جنگل های بارانی همیشه سبز، مرطوب استوایی، جنگل خشک استوایی و جنگل های حرا اشاره کرد.

فواید جنگل

از فواید جنگل می توان از استفاده از چوب آن گرفته تا اکسیژنی که برای تنفس تولید می کند را نام برد.

کمک به تنفس از فواید جنگل

دی اکسید کربنی که از طریق بازدم وارد هوای اطراف می شود، توسط جنگل دریافت شده و از طریق پدیده معروف فتوسنتز به اکسیژن تبدیل می شود. میزان اکسیژنی که از یک درخت بالغ تولید می شود برای دو تا ۱۰ نفر در روز کافی است. بخشی دیگر از اکسیژن مورد نیاز برای تنفس به کمک فیتوپلانکتون ها تولید می شود.

جلوگیری از سیل

بیشترین سیلی که در اثر باران های شدید در یک منطقه ایجاد می شود توسط ریشه های درختان به ویژه در منطقه هایی با ارتفاع کم، جذب می شود. اگر روان آب های سطحی نیز ایجاد شود توسط جنگل ها به مانند اسفنج های بزرگ جذب شده و مانع وارد آمدن تلفات از سمت این روان آب ها و سیل به مناطق می شوند. با عبور آب از ریشه های درختان، آب های زیرزمینی افزایش حجم یافته و در مصارف مختلف، کاربرد دارند.

جلوگیری از بهمن

در روزهای زمستانی با شروع توده بهمن ها، این جنگل ها هستند که می توانند به عنوان سدی در مقابل آن ها ظاهر شوند. با ایجاد جنگل های بیشتر و درختکاری می توانیم از بسیاری از صدمات ناشی از بهمن ها جلوگیری کنیم.

خنک نگه داشتن زمین از فواید جنگل

از فواید جنگل می توان به غالب بودن بر گرمای زمین و خنک نگه داشتن آن اشاره کرد. چون فرایند فتوسنتز که توسط گیاهان انجام می شود با دریافت دی اکسید کربن جو انجام می شود. دی اکسید کربن یکی از گازهای گلخانه ای ایجاد کننده گرما در جهان است. امروز بین میزان غلظت گازهای گلخانه ای موجود در جو و جذب آن توسط درختان، مبارزه ای در میان است.

تغییر آب و هوا

این که یک منطقه چه نوع آب و هوایی داشته باشد متاثر از وجود جنگل در آن هاست که از فواید جنگل محسوب می شود. یکی از نمونه های اقلیم آب و هوایی، بارندگی منظم در جنگل های بارانی آمازون است که به زمین های کشاورزی کناری هم سرایت می کند.

مسدود کردن باد

بادشکن بودن از دیگر فواید جنگل است که به عنوان محافظی در برابر محصولات حساس به باد قرار می گیرد. یکی دیگر از فواید آن ها راحت کردن گرده افشانی توسط حیوانات است.

جلوگیری از فرسایش خاک

مجموعه ریشه های تشکیل دهنده انبوه جنگل ها می تواند به تثبیت کردن مقدار زیادی از خاک کمک کند. با این عملکرد، محافظت از خاک ها در برابر فرسایش بادی و آبی انجام می شود. ایجاد سیل های بزرگ، رانش زمین و طوفان های گرد و غبار از جمله نتایج مخربی است که در اثر فرسایش خاک با جنگل زدایی اتفاق می افتد.

محل زندگی برای جانداران

بیشتر از ۸۰ درصد گونه های جانوری و گیاهی در جنگل ها زندگی می کنند. زندگی این جانداران با فعالیت های مختلف و به طرق متفاوت است. مواد مغذی توسط حشرات و کرم ها به خاک ها منتقل می شوند، پخش دانه ها و گرده ها به وسیله زنبورها و پرندگان و تنظیم تغذیه گیاهخواران با شکار آن ها توسط گرگ ها و گربه ها اتفاق می افتد. علاوه بر حیوانات و تنوع زیستی آن ها، در حدود ۳۰۰ میلیون انسان نیز، جنگل را برای سکونت خود انتخاب کردند. امرار معاش زندگی آن ها نیز با درختان و محصولات جنگلی است.

ایجاد شغل

اولین شغلی که به واسطه وجود جنگل ها وجود دارد، حفاظت از آن ها توسط افراد مختلف است که در حدود ۱۰ میلیون نفر را مشغول کرده است. تولید الوار از درختان جنگل نیز، بسیاری از افراد در حدود ۸۰ درصد جمعیت را به طور مستقیم و غیرمستقیم به خود اختصاص داده است.

تمیز کردن هوای کثیف

علاوه بر این که جنگل ها می توانند دی اکسید کربن جو را جذب کنند، بلکه در جذب آلودگی های هوا از جمله مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد و دی اکسید نیتروژن نیز موثر باشند. در آمریکا در هر سال تعداد ۸۵۰ نفر از افراد با این عملکرد جنگل، از بیماری نجات پیدا می کنند.

کاهش آلودگی های صوتی

درختان به عنوان عایقی در برابر صداهای مختلف عمل می کنند. یکی از دلایل کاهش صدا در جنگل ها، خش خش صدای برگ های آن هاست. طوری که کاهش صدا به اندازه ۵۰ درصد می تواند توسط چند درخت انجام شود. میزان کاهش صدا بین ۵ تا ۱۰ دسی بل است.

استفاده در ساخت و سازهای چوبی

همان طور که همه می دانیم از فواید مهم جنگل، تولید کاغذ و ساخت بسیاری از ابزارهای چوبی چون مبلمان است. ساختن خانه ها و حتی در تولید لباس ها نیز، چوب کاربرد دارد.

به عنوان یکی از فواید جنگل می توان به ایجاد زیبایی و طبیعت حاصل از وجود آن ها اشاره کرد. سرسبز بودن، ایجاد سایه و تمایل کشش انسان به سمت زیبایی های آن ها بسیار حائز اهمیت است. با وقت گذراندن در جنگل، بهترین ساعات زندگی خود را به سر می بریم.

جنگل زدایی چیست؟

از بین بردن درختان جنگل به طرق مختلف را جنگل زدایی می گویند که می تواند عمدی، طبیعی و یا تصادفی باشد. بیشترین جنگل زدایی که امروزه انجام می شود در جنگل های آمازون است. با توجه به فوایدی که وجود جنگل ها برای طبیعت و انسان ها دارد، از بین بردن آن ها می تواند صدمات زیادی را به طبیعت وارد کرده و حیات بشر را دچار مشکل کند. از جمله این آسیب ها می توان به زیاد شدن بیابان ها، فرسایش خاک، تغییر کردن آب و هوا، سیل، تولید محصولاتی کم، زیاد شدن گازهای گلخانه ای و … اشاره کرد.

همچنین مناطق استوایی امروز بیشتر قربانی جنگل زدایی قرار می گیرند. کشاورزی، دامپروری و از بین بردن درختان برای تولید محصولات جوبی از جمله دلایل جنگل زدایی است. یکی دیگر از علل جنگل زدایی آتش سوزی های طبیعی و یا آتش سوزی هایی است که توسط انسان ها ایجاد می شود. چون با این کار می توانند زمین کشاورزی بزرگی برای کاشتن سویا و زمین هایی برای پرورش دام باز کنند.

آسیب های جنگل زدایی

از جمله صدماتی که حذف جنگل ها دارد، از بین رفتن زیستگاه های گونه های مختلف گیاهی و جانوری است. به واسطه از بین رفتن درختان و پوشش های گیاهی، گازهای گلخانه ای زیاد شده و به موازات آن، زمین گرم می شود. از مضرات دیگر جنگل زدایی، خاک ها دچار فرسایش شده و ایجاد سیل های بزرگ می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به انسان ها و طبیعت وارد کنند.

فواید جنگل برای حیوانات

بیش از ۸۰ درصد از تنوع زیستی زمینی، از جمله ۸۰ درصد دوزیستان، ۷۵ درصد از پرندگان و ۶۸ درصد از پستانداران، در جنگل ها وجود دارد. از حشرات گرفته تا پرندگان، انواع حیات وحش از درختان به عنوان پناهگاه در برابر آب و هوای نامناسب و شکارچیان استفاده می کنند. همانطور که ممکن است انتظار داشته باشید، برخی از درختان برای انواع خاصی از حیات وحش به دلیل واکنش طبیعی – یا عدم وجود آن – به تغییر فصول مناسب تر هستند. به عنوان مثال، از آنجایی که درختان سوزنی برگ مانند همیشه سبز سوزن های خود را در پاییز گم نمی کنند، آنها خانه های خوبی برای پرندگان رابین می سازند که به دنبال سرپناهی از سرما هستند.

در حالی که برخی از درختان و درختچه ها میوه ها و آجیل هایی را تولید می کنند که هم برای انسان و هم برای حیات وحش شهری قابل خوردن است، برخی دیگر منابع غذایی را به طور مستقیم یا غیرمستقیم منحصراً به حیات وحش ارائه می دهند. به عنوان مثال، درخت بلوط میزبان صدها نوع کرم و بلوط است – که هر دو ممکن است توسط پرندگان و برخی پستانداران مصرف شوند.

بسیاری از گونه های حیات وحش برای ساختن خانه های خود به دنبال مناطقی آرام، محافظت شده از صداهای شهری انسان، ترافیک محلی، قطار یا هواپیما در حال عبور هستند. خوشبختانه یکی از مزایای متعدد درختان شهری نقش آنها در انعکاس و جذب انرژی صوتی، کمک به کاهش آلودگی صوتی و ایجاد زیستگاه های مطلوب تر برای حیات وحش شهری است. اگر تا به حال در یک روز گرم تابستان زیر سایه درختی مکث کرده باشید، احساس آرامشی که از سایه به دست می آید را می دانید. همانطور که ممکن است تصور کنید، حیات وحشی که به دنبال فرار از گرمای خورشید یا تابش از بتن هستند، از سایه نیز لذت می برد.