نارسایی کلیه چیست و چگونه عوارض آن زندگی را تهدید می کند؟
نارسایی کلیه (Kidney failure) یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که در آن مواد زائد و مایعات به دلیل کاهش شدید عملکرد کلیه ها در بدن تجمع می یابند. کلیه ها اندام های داخلی و حیاتی برای بدن هستند که در قسمت فوقانی شکم قرار دارند. به طور معمول ، افراد دارای دو کلیه لوبیایی شکل هستند که بخشی از سیستم ادراری را تشکیل می دهند. کلیه های سالم به طور مداوم کار می کنند و کل خون بدن در هر دقیقه چندین بار از کلیه ها عبور می کند و همچنین بدن سالم می تواند فقط با یک کلیه خوب به کار خود ادامه دهد.
نارسایی کلیه در اثر انواع بیماری های کلیوی و سایر شرایطی ایجاد می شود که منجر به آسیب دیدن کلیه و کاهش عملکرد این اندام حیاتی در بدن می شود. نارسایی کلیه انجام عملکردهایی را که برای زندگی و سلامت کلی شما حیاتی هستند ، دشوار یا غیرممکن می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این بیماری در ادامه مقاله با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.
عملکردهای حیاتی کلیه در بدن
- فیلتر کردن مواد زائد و آب و نمک های اضافی از خون ، که پس از جمع آوری از طریق حالب ، مثانه و مجرای ادرار به صورت ادرار از بدن دفع می شود.
- تولید برخی از هورمون ها مانند رنین (renin) که به تنظیم فشار خون کمک می کند
- تولید فرم فعال ویتامین D (کلسیتریول – calcitriol)
- تنظیم کننده الکترولیت ها و سایر مواد حیاتی مانند سدیم ، کلسیم و پتاسیم
- تنظیم سطح و کیفیت مایعات در بدن
- تحریک تولید گلبول های قرمز
انواع نارسایی کلیه
دو نوع نارسایی کلیوی وجود دارد:
نارسایی حاد کلیه (Acute renal failure) ، وضعیتی است که در آن آسیب و خرابی عملکرد کلیه بوجود می آید که به طور ناگهانی ، معمولاً در طی چند روز اتفاق می افتد. نارسایی حاد کلیه می تواند ناشی از شرایطی مانند شوک ، پیلونفریت حاد (acute pyelonephritis) ، انسداد مجاری ادرار (urinary tract obstruction) یا بلع برخی مواد سمی باشد. در بعضی موارد ، نارسایی حاد کلیه می تواند بدون عواقب طولانی مدت کاملاً برگشت پذیر باشد.
نارسایی مزمن کلیه (Chronic kidney failure) وضعیتی است که در آن آسیب و خرابی عملکرد کلیه بوجود می آید طی مدت زمان طولانی (ماه ها تا سال ها) اتفاق می افتد. نارسایی مزمن کلیه به طور کلی در اثر بیماری های طولانی مدت ، مانند دیابت و فشار خون بالا ایجاد می شود.
هنگامی که آسیب دائمی کلیه ها به دلیل بیماری های مربوط به کلیه یا سایر بیماری ها مانند فشار خون بالا کنترل نشده رخ داده باشد ، نمی توان آن را برطرف یا درمان کرد. در صورت داشتن عوامل خطر برای بیماری کلیوی ، مانند فشار خون بالا یا دیابت ، به سرعت و به طور منظم به دنبال مراقبت های پزشکی باشید و پیروی بیمار از یک برنامه درمانی مناسب ممکن است از پیشرفت ییماری که باعث آسیب به کلیه ها می شود ،جلوگیری و یا آنها را کند یا متوقف کرد و عوارض این نوع از بیماری ها را به حداقل رسانید.
نارسایی کلیه یک بیماری تهدید کننده زندگی است زیرا به طور جدی بر توانایی عملکرد های طبیعی کلیه تأثیر می گذارد. با این حال ، تشخیص سریع و درمان علل اصلی نارسایی حاد کلیه ممکن است شرایط را معکوس کند ، بنابراین اگر شما و یا شخصی که با او در ارتباط هستند، نشانه های از بیماری نارسایی کلیه، مانند تنگی نفس، مدفوع یا ادرار خونی، کاهش ناگهانی در مقدار ادرار و یا تغییر در هوشیاری مشاهده کردید سریعا به دنبال فوریت های پزشکی باشید.
علائم بیماری نارسایی کلیه چیست؟
علائم بیماری نارسایی کلیه ، بیماری های مربوط به کلیه و سایر دلایل اصلی نارسایی کلیه می تواند متفاوت باشد. علائم عمومی این بیماری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ادرار کدر یا بی رنگ
- مشکل در ادرار کردن
- سرگیجه هنگام تلاش برای ایستادن
- پوست خشک و خارش دار
- کبودی آسان
- خستگی
- ادرار بدبو
- تکرر ادرار
- گرفتگی عضلات
- ادرار دردناک ( سوزش ادرار )
- تورم پا یا مچ پا
- علائم مبهم مانند خستگی ، دشواری خواب ، کاهش اشتها
علائم جدی این بیماری که ممکن است وضعیت خطرناکی برای زندگی شما به وجود آورد عبارتند از :
- لخته شدن خون در ادرار یا ادرار خونی ( هماچوری – hematuria )
- مدفوع خونی یا مدفوع سیاه و قیر مانند
- تغییر در سطح هوشیاری ، مانند از دست دادن یا عدم پاسخگویی
- تغییر در وضعیت ذهنی یا تغییر رفتار ناگهانی ، مانند گیجی ، هذیان ، بی حالی ، توهم
- تشنج
- درد شدید در پهلو که می تواند به پایین شکم ، کشاله ران ، لابیا ( labia ) یا بیضه منتقل شود
- تنگی نفس یا دشواری در تنفس
- کاهش ناگهانی ادرار یا کمبود ادرار
اگر شما یا شخصی که با او در ارتباط هستید بیش از حد دارویی مصرف کرده اید یا ماده سمی خورده اید با دیدن یکی از علائم بالا باید سریعا به اورژانس یا بیمارستان مراجعه کنید.
چه عواملی باعث نارسایی کلیه می شود؟
نارسایی کلیه می تواند به دلیل طیف گسترده ای از بیماری های زمینه ای ، اختلالات یا شرایطی باشد که منجر به آسیب دیدن کلیه می شود ، مانند انسداد ، عفونت ، بدخیمی ( malignancy ) ، التهاب ، تغییر شکل ، بلع سمی یا کاهش خونرسانی به کلیه ها می تواند آسیب جدی به کلیه ها وارد کند ، برخی از علل اصلی این بیماری عبارتند از:
۱- دیابت که می تواند به مرور به کلیه ها آسیب برساند
۲- بیماری هایی که باعث التهاب و آسیب به کلیه می شوند ، مانند نفریت (nephritis) و گلومرولونفریت (glomerulonephritis)
۳- نارسایی قلبی
۴- فشار خون بالا (Hypertension)
۵- عفونت هایی مانند عفونت های مکرر مثانه ، پیلونفریت – pyelonephritis (عفونت کلیه) یا سپتی سمی – septicemia (عفونت خون)
۶- سرطان کلیه
۷- نارسایی کبدی
۸- سومصرف مواد مخدر داخل وریدی ، مصرف بیش از حد داروهای خاص یا استفاده طولانی مدت از برخی داروها مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی ( anti-inflammatory drugs )
۹- بیماری کلیه پلی کیستیک – Polycystic kidney disease ( بیماری ارثی که باعث ایجاد کیست های بزرگ در کلیه ها می شود و به بافت کلیه آسیب می رساند)
۱۰- کاهش جریان خون در کلیه ها به دلیل شوک یا تنگی شریان کلیوی – renal artery stenosis (تنگی عروق کلیوی- narrowing of the renal arteries)
۱۱- لوپوس اریتماتوی سیستمیک – Systemic lupus erythematosus (اختلالی که در آن بدن به سلول ها و بافتهای سالم خود حمله می کند) و سایر بیماری های خود ایمنی که می توانند به کلیه ها حمله کنند
۱۲- قرار گرفتن در معرض مواد سمی
۱۳- ضربه یا صدمه به کلیه یا عروق خونرسانی کننده کلیه ها
۱۴- انسداد مجاری ادراری ، که می تواند در اثر سنگ کلیه ، تومور ، تغییر شکل مادرزادی یا بزرگ شدن غده پروستات ایجاد شود.
ریسک فاکتورهای نارسایی کلیه چیست؟
نارسایی کلیه می تواند افراد در هر سن و از هر نژاد یا زمینه فرهنگی را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال ، تعدادی از عوامل خطر ابتلا به نارسایی کلیه را افزایش می دهند این عوامل خطر عبارتند از:
- قومیت آمریکایی آفریقایی تبار ، بومی آمریکایی ، اسپانیایی تبار ، آسیایی یا جزیره اقیانوس آرام
- سن ۶۵ سال یا بیشتر
- دیابت
- قرار گرفتن در معرض ماده حاجب رادیوگرافی ( Exposure to radiographic contrast material )
- داشتن سابقه خانوادگی در بیماری کلیه یا نارسایی کلیوی
- بیماری قلبی یا بیماری کبدی
- کلسترول بالا ، تصلب شرایین – atherosclerosis (تجمع پلاک در دیواره رگ ها) و بیماری شریان محیطی – peripheral artery disease (PAD)
- فشار خون بالا
- سومصرف مواد مخدر داخل وریدی (IV)
- بیماری کبدی
- استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID ها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن)
- چاقی بیش از حد
- انجام جراحی بزرگ یا بیماری های جدی یا تهدید کننده زندگی ، مانند شوک و سپتی سمی (عفونت خون)
- سیگار کشیدن
چگونه می توان خطر ابتلاء به بیماری نارسایی کلیه را کاهش داد؟
همه افرادی که در معرض خطر نارسایی کلیه قرار دارند ، به این بیماری مبتلا نخواهند شد ولی با این حال ، شما ممکن است بتوانید خطر ابتلا به نارسایی کلیه را با استفاده از موارد زیر کاهش دهید:
- پیروی از توصیه پزشک برای استفاده از داروها ، مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID)
- حفظ وزن سالم
- سیگار نکشیدن
- عدم استفاده از داروهای مخدر تفریحی و وریدی
همچنین به دنبال مراقبت های پزشکی منظم و پیگیری برنامه درمانی برای بهبود بیماری ها و بیماری های مزمن ، مانند دیابت ، فشار خون بالا ، چاقی ، کلسترول بالا و بیماری های قلبی باشید.
نارسایی کلیه چگونه درمان می شود؟
درمان یا پیشگیری از ابتلاء به بیماری نارسایی کلیه با درمان علت اصلی این بیماری شروع می شود و برنامه های درمانی بسته به علت اصلی این بیماری متفاوت است. هدف از درمان ، بهبود یا کنترل وضعیت زمینه ای و جلوگیری از تجمع مایعات و مواد زائد بیش از حد در بدن و همچنین توقف یا کندی پیشرفت آسیب به کلیه ها می باشد ، درمان این بیماری همچنین ممکن است عوارض نارسایی کلیه را به حداقل برساند.
درمان عمومی بیماری نارسایی کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
رژیم غذایی که نمک ، مایعات و پروتئین را محدود می کند
- استفاده از داروهای ادرار آور برای کمک به کلیه های آسیب دیده تا از تجمع مایعات و مواد زائد در بدن جلوگیری شود
- دیالیز کلیه ، که مواد زائد خون را برای افراد مبتلا به نارسایی پیشرفته کلیه فیلتر می کند
- پیوند کلیه ، یک روش جراحی بزرگ با استفاده از کلیه سالم اهدا شده برای جایگزینی کلیه های آسیب دیده ، برای افرادی که در مرحله نهایی نارسایی کلیه هستند
- استفاده از داروهایی برای حفظ تعادل الکترولیت ها در بدن یا اطمینان از کافی بودن سطح ویتامین ها ، به ویژه ویتامین D
- نظارت و کنترل بر فشار خون
- سیگار نکشیدن یا ترک سیگار
- درمان سریع عفونت های مثانه
- کاهش یا استفاده نکردن از داروهای خاصی که ممکن است برای کلیه ها مضر باشد
- مراقبت های پزشکی منظم
- کاهش وزن در صورت لزوم و حفظ وزن سالم
عوارض احتمالی نارسایی کلیه چیست؟
نارسایی کلیه می تواند منجر به وجود آمدن عوارض جدی و تهدید کننده زندگی شود ، شما می توانید با استفاده از مراقبت های پزشکی منظم و پیروی از برنامه های درمانی مختص به هر شخص و طراحی حرفه ای مراقبت های بهداشتی که مخصوص شماست ، خطر ابتلا به عوارض جدی این بیماری را بسیار کاهش دهید. عوارض احتمالی این بیماری شامل موارد زیر است :
- کم خونی
- خون ریزی داخلی
- نارسایی احتقانی قلب (Congestive heart failure)
- عدم تعادل الکترولیت ها ، از جمله سطوح بالای پتاسیم که تهدید کننده جدی برای زندگی می باشد
- خونریزی دستگاه گوارش
- فشار خون بالا
- اختلال در عملکرد ذهنی
- نارسایی کبدی
- پلورال افیوژن- تجمع مایعات در اطراف ریه ها (Pleural effusion)
- تشنج
- سپسیس – (عفونت خون)
- سکته
- تورم اندامها
