بیماری ام اس چیست و چه عوارض ناتوان کننده ای دارد؟

بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (Multiple sclerosis)  یک بیماری خود ایمنی پیشرونده و شایع ترین بیماری عصبی است که در بزرگسالان و جوانان تشخیص داده می شود. محققان بر این باورند که بیماری ام اس زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن شخص به سیستم عصبی مرکزی حمله کند. این بیماری که معمولاً MS نامیده می شود ، به طور کلی با گذشت زمان بدتر می شود و می تواند باعث آسیب های عصبی قابل توجهی در بدن شود.

پیشرفت و شدت بیماری ام اس در افراد بسیار متفاوت است و شدت بیماری از خفیف تا شدید و ناتوان کننده طبقه بندی می شود و می تواند در نهایت منجر به ضعف عضلانی ، از دست دادن تعادل ، مشکل در راه رفتن ، خفگی و حتی مرگ بیمار شود. تشخیص به موقع و دریافت مراقبت های پزشکی می تواند به مدیریت و کنترل علائم و به حداقل رساندن عوارض بیماری کمک بسیار زیادی کند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

علائم بیماری ام اس چیست؟

علائم بیماری ام  اس در نتیجه التهاب ، تورم و ضایعات ایجاد شده روی میلین (myelin) اعصاب رخ می دهد. میلین ماده ای چرب است که سلول های عصبی سیستم عصبی مرکزی را پوشانده و عایق بندی می کند. میلین سرعت انتقال تکانه های عصبی را بدون از دست رفتن سیگنال عصبی بسیار بهبود می بخشد و در نتیجه از دست دادن میلین منجر به انتقال غیر طبیعی تکانه های الکتریکی از طریق سیستم عصبی مرکزی می شود و مشکلاتی در مهارت های حرکتی ، شناختی و احساسی ایجاد می کند.

علائم بیماری ام اس به طور کلی در سنین ۲۰ تا ۴۰ سالگی ظاهر می شود و علائم آن  قابل پیش بینی نخواهد بود و می توانند بسیار متفاوت باشند. در مراحل اولیه بیماری ، علائم ظاهر می شوند  و بعد از مدتی از بین می روند. افراد مبتلا به این بیماری همچنین می توانند دوره های بهبودی را تجربه کنند ، در این دوره علائم از بین می روند  اما بعد از مدتی دوره های عود بیماری خود را نشان می دهد که در آن علائم دوباره ظاهر می شوند و علائم ممکن است در هنگام عود بیماری بسیار بدتر شود.

علائم بیماری ام اس عبارتند از:

• احساسات غیر عادی در اندام ها مانند سوزن سوزن شدن ، سوزش یا بی حسی
• مشکلات روده و مثانه ، مانند یبوست و بی اختیاری
• سرگیجه
• خستگی
• کاهش شنوایی و بینایی
• مشکلات ذهنی ، مانند مشکلات قضاوت ، حافظه و تمرکز
• اسپاسم عضلات
• ضعف عضلانی و مشکل در حرکت دست و پاها
• مشکلات تعادل ، هماهنگی و راه رفتن
• اختلال عملکرد جنسی
• لرزیدن یا لرزش در اندام
• بدتر شدن علائم با افزایش دمای بدن

 

عوارض بیماری ام اس

شرایط مختلف مربوط به این بیماری شامل موارد زیر است:

انسفالومیلیت حاد انتشار یافته (Acute disseminated encephalomyelitis ) :

یک بیماری نادر اما کوتاه مدت است که با التهاب شدید همراه می شود و باعث از بین رفتن میلین و بروز علائم بیماری MS می شود و اغلب به دنبال یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می شود.

بیماری بالو (Balo’s disease )

یک بیماری نادر و به سرعت پیشرونده با الگوی متفاوتی از دمیلیناسیون ( demyelination ) مغز نسبت به ام اس است و ممکن است اندکی پس از عفونت ایجاد شود.

میلوپاتی مرتبط با HTLV-I( HTLV-I associated myelopathy )

یک بیماری پیشرونده نخاع است که با ضعف پا و اسپاستیسیته ( spasticity ) و سایر علائم مشخص می شود و در حدود ۲٪ افراد آلوده به ویروس HTLV-1 (ویروس لوسمی سلول T انسانی نوع ۱) رخ می دهد.

نورومیلیت نوریکا (Neuromyelitis optica)

نوعی بیماری عود کننده و برگشت پذیر است که عصب بینایی ، نخاع و گاهی مغز را هدف قرار می دهد و یک حمله با واسطه خود ایمنی به سلول های خاص سیستم عصبی آسیب می رساند و باعث از بین بردن میلین می شود.

بیماری شیلدر ( Schilder’s disease )

نوعی اختلال نادر و پیشرونده همراه با از بین بردن میلین سیستم عصبی مرکزی و بروز علائم بیماری  MS است. بیماری  شیلدر یکی از انواع بیماری ام اس است که اغلب به دنبال یک عفونت رخ می دهد.

ميليت عرضی (Transverse myelitis)

يك بيماری عصبی نادر است كه با التهاب و دميلنه شدن (demyelination) در يك سطح نخاع مشخص می شود و اغلب بعد از عفونت ایجاد می شود.

چه عواملی باعث بروز بیماری ام اس می شوند؟

دلایل به وجود آمدن بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) به خوبی شناخته نشده است و محققان معتقدند که سیستم ایمنی بدن خود به خود شروع به حمله به سیستم عصبی ، به ویژه میلین رشته های عصبی می کند. میلین ماده ای چرب است که رشته های عصبی موجود در سیستم عصبی مرکزی (CNS) را پوشانده و عایق بندی می کند. وجود میلین سالم برای حرکت طبیعی و سریع تکانه های الکتریکی در مسیرهای عصبی حیاتی است.

در MS میلین در مغز و نخاع ملتهب می شوند و این التهاب باعث تورم و ایجاد ضایعات (اسکلروز یا زخم) می شود. آسیب به رشته های عصبی در انتقال طبیعی تکانه های الکتریکی اختلال ایجاد می کند و بر نحوه ارتباط مغز و بدن تأثیر می گذارد.

علائم MS با افزایش از دست دادن میلین (میلین زدایی) و آسیب به فیبرها و سلول ها باعث ایجاد ضایعات بیشتری در CNS می شود. از دست دادن پیشرونده عصب منجر به ناتوانی کلی بدن می شود. کارشناسان معتقدند که آسیب ناشی از سیستم ایمنی بدن به میلین توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عناصر محیطی مانند قرار گرفتن در معرض ویروس ایجاد می شود.

چه کسانی به بیماری ام اس مبتلا می شوند؟

تحقیقات اخیر تخمین می زند که ۱ میلیون نفر در ایالات متحده ام اس دارند. بیشتر افراد با شروع علائم ۲۰ تا ۴۰ ساله هستند اما افراد مسن نیز می توانند به این بیماری مبتلا شوند. شکل اولیه پیشرونده MS اغلب در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود.

داده ها در مورد بروز دقیق MS در جمعیت های خاص وجود ندارد زیرا بیماری MS شایع نیست و خطر ابتلا به MS در هر فرد ۱ در ۷۵۰ تا ۱۰۰۰ نفر است. با این حال ، مطالعات تحقیقاتی برخی از فاکتورهای مهم را برای مبتلا شدن به بیماری ام اس نشان داده است که عبارتند از :

سابقه خانوادگی : افرادی که دارای عضوی از خانواده درجه یک (والدین یا خواهر و برادر) مبتلا به بیماری ام اس هستند ۲۰ تا ۴۰ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری در مقایسه با افراد فاقد بستگان درجه یک هستند.

جنسیت : خطر ابتلا به MS در زنان (از نظر بیولوژیکی بدن زن) سه برابر بیشتر از مردان است.

مکان : شیوع بیماری MS با فاصله از خط استوا افزایش می یابد ، اگرچه دلیل این تفاوت جغرافیایی هنوز هم مشخص نشده است.

ریسک فاکتورهای بیماری ام اس چیست؟

تعدادی از عوامل با افزایش خطر ابتلا به این بیماری مرتبط هستند . برخی از عوامل خطر عبارتند از:

• عوامل محیطی از جمله افزایش فاصله از خط استوا ، سطح پایین ویتامین D در خون ، سیگار کشیدن و چاقی
• جنس بیولوژیکی زن
• سابقه خانوادگی دارای بیماری ام اس
• عوامل ژنتیکی
• سابقه اختلالات خود ایمنی
• سابقه عفونت ها مانند ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr virus ) و ویروس هپاتیت B

به طور کلی ، رایج ترین دیدگاه این است که یک عامل غیر ژنتیکی ، مانند عفونت ، باعث ابتلا به بیماری ام اس در فردی می شود که خطر ژنتیکی برای ایجاد این بیماری در آن شخص وجود دارد.

چگونگی تشخیص بیماری ام اس

هیچگونه آزمایشی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد که نتیجه مثبت مبتلا شدن به بیماری MS را نشان دهد. تشخیص این بیماری توسط پزشک یک تشخیص بالینی است ، به این معنی که متخصص مغز و اعصاب پس از در نظر گرفتن عوامل مختلف آن را تشخیص می دهد و به احتمال زیاد برای اثبات وجود بیماری MS در بیمار آزمایشاتی شامل ارزیابی عصبی ، آزمایش خون ، ام آر آی و احتمالاً آنالیز مایع مغزی – نخاعی را تجویز می کند.

تشخیص دقیق بیماری ام اس به معیارهایی نیاز دارد که عبارتند از:

• آسیب دیدگی سیستم عصبی مرکزی حداقل در دو منطقه جداگانه
• آسیب دیدگی در نقاط مختلف در یک زمان
• حذف سایر تشخیص ها ، مانند بیماری لایم

بیماری ام اس چگونه درمان می شود؟

هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد با این حال ، با رویکردی چند جانبه و فردی که شامل استفاده از داروها و سایر روش های درمانی است ، می توان بیماری را کنترل و علائم را به درجات مختلف کاهش و کنترل کرد.

برنامه های درمانی این بیماری در جهت مدیریت علائم و سرکوب پاسخ ایمنی بدن است ، که به عقیده کارشناسان ریشه بیماری ام اس است.

افراد مبتلا به موارد خفیف بیماری ام اس ممکن است نیاز به مقدار کمی درمان داشته باشند. با این حال ، همه افراد مبتلا به این بیماری تشویق می شوند که بدن خود را تا حد ممکن قوی و سالم نگه دارند تا علائم این بیماری کاهش یابد :

• پرهیز از گرمای زیاد و ورزش بیش از حد
• اجتناب از خستگی و استرس زیاد
• داشتن یک رژیم غذایی متعادل
• انجام ورزش منظم و متوسط
• حفظ وزن سالم و متعادل

داروهایی مورد استفاده برای بیماری ام اس

استراتژی های درمانی خاص ، از جمله اینکه دارو چه زمانی و برای چه مدت تجویز می شود ، به منافع بیمار و خطرات دارویی (عوارض جانبی) و همچنین ترجیح پزشک و تخصص بالینی بستگی دارد. برای افرادی که علائم آنها متوسط ​​تا شدید است ، درمان ممکن است شامل هر یک از داروهای زیر باشد:

۱- اینترفرون های بتا (Beta interferons)، این دارو می تواند تعداد دوره های علائم و پیشرفت بیماری را کاهش دهد

۲- کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) می تواند به کاهش شدت علائم این بیماری کمک کند

۳- درمان های بیولوژیک داخل وریدی (Intravenous biologic therapies) که می تواند پاسخ ایمنی غیر طبیعی بدن را مهار کرده و میزان عود این بیماری را کاهش دهد

۴- شل کننده عضلات (Muscle relaxers)  این داروها می تواند اسپاسم عضلات را کاهش دهن.  Novantrone دارویی است که برای بیماری ام اس شدید یا پیشرفته استفاده شود.

سایر روش های درمانی برای بیماری ام اس

• وسایلی برای کمک به حفظ استقلال ، مانند واکر ، عصا
• برنامه های ورزشی منظم
• کار درمانی
• فیزیوتراپی
• گفتاردرمانی

درمان های تکمیلی برای بیماری ام اس

برخی از درمان های تکمیلی ممکن است به برخی از افراد کمک کند تا بهتر با این بیماری مقابله کنند. این روش های درمانی که بعضاً به عنوان درمان های جایگزین نیز شناخته می شوند ، همراه با درمان های پزشکی سنتی مورد استفاده قرار می گیرند. درمان های مکمل به معنای جایگزینی مراقبت های پزشکی سنتی نیستند و اگر از مکمل های غذایی یا داروهای بدون نسخه استفاده می کنید حتما به پزشک خود اطلاع دهید زیرا این داروها ممکن است با درمان دارویی تجویز شده تداخل داشته باشند.

درمان های تکمیلی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• طب سوزنی
• ماساژ درمانی
• مکمل های غذایی ، داروهای گیاهی ، نوشیدنی های گیاهی و محصولات مشابه
• یوگا

اختلالات ناشی از بیماری ام اس چیست؟

در برخی موارد ، عوارض این بیماری می تواند به شدت ناتوان کننده باشد. عوارض احتمالی این بیماری عبارتند از:

• خفگی به دلیل مشکلات جویدن و بلعیدن
• افسردگی
• از دست دادن شنوایی
• بی اختیاری در دفع
• از دست دادن تعادل و سقوط
• اسپاسم عضلانی دردناک
• ناتوانی جسمی دائمی
• مشکلات حافظه و سایر عملکردهای ذهنی
• تشنج
• اختلال عملکرد جنسی
• مشکلات گفتاری
• کاهش بینایی

آیا بیماری ام اس می تواند کشنده باشد؟

اگرچه علائم و ناتوانی در این بیماری دلیل اصلی مرگ نیست ، اما عوارض ناشی از این بیماری می تواند کشنده باشد. به طور کلی ، امید به زندگی در بیماری ام اس ، ۷ تا ۱۴ سال در مقایسه با افراد بدون بیماری کاهش می یابد. طبق بررسی بسیاری از مطالعات حدود ۵۰٪ از بیماران MS به دلایل مرتبط با این بیماری دچار مرگ و میر می شوند . مطالعات اخیر در نروژ نشان داده است که میزان مرگ و میر در افراد مبتلا به ام اس ۳ برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.