لیست لوازم آزمایشگاهی کدامند ؟ چه کاربردی دارند ؟

در هنگام کار و فعالیت در یک آزمایشگاه شیمی به ابزار و لیست لوازم آزمایشگاهی متعدد و گوناگونی نياز می باشد که آشنایی با کاربرد هر یک از آنها در انتخاب صحيح آن وسیله مؤثر است.

در مطالب پیشین نشریه جهان شیمی فیزیک، با برخی از ابزار و وسايل معمول در آزمايشگاه های شيمی که از جنس پیرکس می باشند آشنا شده اید. در این مقاله به معرفی اجمالی برخی دیگر از لیست لوازم آزمایشگاهی معمول در آزمايشگاه های شيمی پرداخته می شود. علاوه بر آن کاربرد آنها را نیز بررسی خواهیم کرد.

برای فعالیت در آزمایشگاه شیمی، یکی از مهمترین موارد مطالعه نکات ایمنی مربوط به آزمایشگاه شیمی می باشد. كار آزمايشگاهی می تواند باعث بسياری از حوادث خطرناك گردد. با آگاهی، یادگیری و در نتیجه اجرای کامل نکات و توصیه های ایمنی، در حقیقت سلامت خود و دیگران را در این محیط حفظ می کنید. علاوه بر آن، از وارد کردن خسارت های احتمالی به آزمایشگاه نیز جلوگیری می نمایید.

از طرف ديگر آشنايی با ابزار و لیست لوازم آزمایشگاهی ، تجهیزات و دستگاه های موجود در آزمایشگاه و موارد کاربرد آنها نیز مهم می باشد. چنانچه کاربرد هر یک از این لوازم و تجهیزات را ندانید، قطعا  نمی توانید به نحو احسنت آنها را بکار بگیرید. در واقع یادگیری كاربرد هر يك از آنها و آموزش استفاده صحيح از اين لوازم، نقش مهمی در پيشرفت كار آزمايشگاهی ایفا می کند. در حقیقت می توانید آزمایش های مورد نظر را به درستی و با دقت لازم انجام دهید.

به بیان دیگر باعث نتيجه بهتر در زمان مناسب تر می شود و از همه مهم تر خطرات ناشی از عدم آگاهی از كاربرد هر يك از وسايل را كاهش می دهد. در ادامه اين مقاله، به معرفي اجمالی ابزار و لوازم غیر شیشه ای معمول در آزمايشگاه شيمی می پردازیم. لازم به ذکر است که معرفی ابزار و لوازم پیشرفته برخی آزمايشگاه ها از حيطه اين مقاله خارج می باشد.

 

آشنایی با تصاویر و کاربرد لوازم آزمایشگاهی

لیست لوازم آزمایشگاهی معمولی موجود در یک آزمايشگاه شیمی كه بیشتر با آنها كار داريد را می توان بر اساس جنس وسیله مورد نظر به دسته های زیر تقسیم بندی نمود.

• لوازم آزمایشگاهی پيركس و شيشه ‌ای
• لوازم آزمایشگاهی پلاستيكی
• لوازم آزمایشگاهی چينی
• لوازم آزمایشگاهی آهنی و چوبی

در مقاله پیشین نشریه نگاهی اجمالی به برخی از وسایل آزمایشگاهی شیشه ای که معمولا در آزمایشگاه شیمی با آنها سر و کار دارید داشتیم. در این مقاله به بررسی و آشنایی با لیست لوازم آزمایشگاهی که از جنس غیر شيشه ای می باشند می پردازیم و موارد کاربرد آن ها را بررسی می کنیم.

 

وسايل پلاستيكی

بیشتر لیست لوازم آزمایشگاهی که از عمدتا از جنس پیرکس ساخته شده اند، نمونه پلاستیکی نیز دارند. به عنوان مثال می توان به بشر، استوانه مدرج، قطره چکان و …. اشاره کرد. اما برخی لوازم آزمایشگاهی بیشتر با جنس پلاستیک به بازار عرضه می شوند که در ادامه با آنها آشنا می شوید.

 

عينك محافظ

یکی از لوازم مهم آزمایشگاهی عينك محافظ (Protective glasses) می باشد که می تواند از جنس شیشه یا پلاستیک تهیه شده باشد. این وسیله براي حفاظت چشم ها از پاشيده شدن اسيد ها، باز ها و یا سایر مواد شيميايی استفاده می شود. علاوه بر آن، جهت جلوگيری از پرتاب شدن اشياء شيشه ای، چوبی يا فلزی به داخل چشم نیز از آن بهره می برند.

آبفشان

آبفشان يا پيست (Picete) ظرفی پلاستیکی است که در شکل ها و حجم های مختلف طراحی شده است. یک لوله باریک در قسمت بالا یا کناری پيست قرار دارد که با فشار دادن مخزن پلاستیکی که قابل انعطاف می باشد، مایع با فشار از لوله خمیده آن خارج می شود. از این وسیله، برای نگهداری آب مقطر، نگهداری محلول های رقیق، اضافه كردن حلال یا برای شستشوی ظروف و مواد استفاده می کنند.

 

پوآر

پيپت پركن يا پوآر (Pipette Filler) وسیله ای پلاستیکی می باشد که به پیپت متصل شده و در واقع با انجام عمل مکش پیپت  را پر و خالی می کند. به کمک این وسیله می توان پیپت را از مواد سمی و خطرناک مانند اسید های غلیظ پر کرد.

درپوش

درپوش قطعه ای پلاستیکی، سیلیکونی یا از جنس چوب پنبه است که برای بستن سر لوله آزمایش، ارلن مایر، بالن و … استفاده می شود.

وسايل چينی

وسايل چينی دسته ای از لوازم آزمایشگاهی هستند که در ادامه با انواع آنها آشنا می شوید.

بوته چينی

بوته چينی (Crucible Procelain) یا كروزه چينی  ظرفی مخروطی شکل است که دیواره های داخلی و خارجی آن کاملا صاف و صيقلی اند. این ظرف معمولا از جنس چينی ساخته مي شود که دارای درپوش نیز می باشد. لازم به ذکر است که این وسیله در ابعاد و اندازه های مختلف وجود دارد. بوته چینی را همچنین می توان از جنس های فلزی، پلاتينی، گرافیتی یا سفالی تهیه کرد.

بوته چينی در واقع جز لوازم آزمایشگاهی است که برای حرارت دادن مواد تا دماهای بالا، سوزاندن و یا ذوب کردن مواد، اندازه گيری و تعیین آب تبلور نمك ها، خشک کردن و یا پختن مواد در داخل كوره های الكتريكی و يا بر روی شعله چراغ بونزن استفاده می شود.

 

کپسول چینی

کپسول چینی (Evaporating Dish) یکی دیگر از لوازم آزمایشگاهی است که بیشتر برای تبخیر کردن سریع محلول ها و مایعات و یا ذوب کردن مواد جامد و گرفتن آب تبلور کاربرد دارد. از طرفی دیگر از کپسول چینی می توان به عنوان ظرف توزین و یا برای تعیین قابلیت حل شدن مواد در یکدیگر نیز استفاده کرد.

این وسیله در واقع ظرفی ته گرد و کاسه مانند می باشد که دهانه آن باز است. معمولا در لبه آن شیاری وجود دارد که به ساده ریختن مایع از آن کمک می کند. این وسیله نیز در ابعاد و اندازه های مختلف ساخته شده است.

 

هاون چینی

هاون چینی (Dorcelain Mortar) یکی از لوازم آزمایشگاهی است که شبیه کپسول چینی می باشد. معمولا ضخامت بدنه آن بیشتر از کپسول چینی بوده و لبه آن نیز ممکن است صاف باشد. این وسیله دسته ای از جنس چینی نیز دارد. هاون چینی در اندازه ‌های مختلف ساخته و عرضه می ‌شود و می توان گفت که مقاومت بالایی در برابر حرارت و ضربه دارد.

اين وسيله بيشتر براي خرد كردن و یا نرم كردن مواد جامد کاربرد دارد. لازم به ذکر است که برای خرد کردن مواد بایستی از سایش و فشار دسته به کف کاسه کمک گرفت. توجه داشته باشید که از ضربه زدن دسته چینی به هاون خودداری کنید زیرا می تواند باعث شکسته شدن آن شود.

قيف بوخنر

قيف بوخنر (Buchner Funnel) یکی از لوازم آزمایشگاهی است که برای تصفیه، صاف کردن سريع، خشک کردن سريع و خالص سازی مواد شیمیایی به کمک نیروی مکش و در واقع با استفاده از ارلن تخلیه بکار برده می ‌شود. این قیف معمولا از جنس چينی ساخته شده است اما نوع شیشه ‌ای و یا پلاستیکی آن نیز وجود دارد. همانند سایر لوازم آزمایشگاهی، این وسیله نیز در اندازه های مختلف ساخته شده است.

 

وسايل آهنی و چوبی

وسايل آهنی و یا چوبی نیز دسته ای دیگر از لوازم آزمایشگاهی اند که در آزمایشگاه شیمی کاربردهای مختلفی را نشان می دهند. در ادامه مقاله با انواع آنها آشنا می شوید.

 

اسپاتول

اسپاتول، قاشقك يا کاردک (Spatula) ابزاری شيشه ای، چينی، پلاستيكی و يا فلزی می باشد كه از دو قسمت تشکیل شده است. يك قسمت آن دسته و قسمت ديگر آن تيغه است كه معمولا كمی پهن تر می باشد. از قاشقک برای نرم كردن مواد جامد و همچنین برداشتن مواد شیمیایی از ظروف خود استفاده می‌ کنند.

 

انبرک

انبرک آزمایشگاهی‌  (Laboratory Tongs) وسیله ای است که برای گرفتن سایر وسایلی که حمل و لمس آنها با دست خطرناک است بکار می رود. علاوه بر آن، انبرک ‌های مخصوص برای حمل کردن بشر یا لوله ‌های آزمایش ساخته شده ‌اند.

 

پنس

از پنس (Laboratory Forceps) برای حمل و جابجایی ذرات بسیار کوچک استفاده می کنند. از طرفی، برای نگه داشتن مقدار کمی از یک ماده جامد بر روی آتش و جابجا کردن وزنه های کوچک ترازو نیز از پنس کمک می گیرند.

جا لوله ای

جا لوله آزمایش (Test Tube Support) وسیله ای از جنس چوب، پلاستیک و یا فلز است که برای نگهداری لوله های آزمایش بکار می رود.

برس لوله شوی

برس لوله يا لوله شوي (Test Tube Brush) در واقع نوعی برس است كه براي شستن یا تميز كردن دیواره داخلی لوله آزمايش استفاده می شود. توجه داشته باشید که برس لوله شو را داخل لوله آزمايش برده و می چرخانند.

سوهان سه گوش

سوهان سه گوش  یک وسیله فلزی است که از آن برای بریدن شیشه و یا صاف کردن محل تیز شیشه ها استفاده می شود.

میله و پایه

میله و پایه (Support Stand) وسیله ای فلزی و کاربردی در آزمایشگاه می باشد که معمولا برای بالا نگه داشتن وسایل آزمايشگاهی از جمله بورت، قيف جداكننده و همچنین سوار كردن سيستم هایی نظیر تقطير و یا رفلاكس به همراه گیره به کار می رود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که در زمان انجام تيتراسيون بايد توجه داشت تا تیتران بر روی صفحه فلزی پایه نريزد.

 

سه پایه‌ فلزی

از سه پايه (Clamp) فلزی برای نگه داشتن وسایل و یا گرم كردن آنها درحالیکه در بالای شعله چراغ گاز آزمایشگاهی قرار دارند، استفاده می شود. در واقع از این وسیله معمولا برای نگه داشتن توری نسوز و یا مثلث نسوز بر روی شعله چراغ بونزن بهره می برند.

جك آزمايشگاهی

جك آزمايشگاهي (Laboratory Jack) یکی از لوازم آزمایشگاهی است که برای نگه داشتن سایر وسايل آزمايشگاهی کاربرد دارد. توجه داشته باشید که ارتفاع جك به ميزان مورد نظر قابل تنظيم است.

گيره

گيره (Clamp Holder) وسیله ای از جنس فلز یا چوب است که معمولا برای برداشتن يا نگه داشتن اشیا داغ (مانند لوله آزمايش، بشر و …) یا جهت نگه داری انواع وسايل آزمايشگاهی (مانند بورت، قيف جداكننده، بالن و …) بر روی میله و پایه استفاده می شود .به دليل اینکه گیره ها کاربرد های متنوعی در آزمایشگاه شیمی دارند، بنابراین انواع مختلف گيره در آزمايشگاه استفاده می شود.

گيره كروزه یا گیره کوره نوعی گیره به شکل قیچی است که بيشتر برای انتقال و یا نگه داشتن كروزه چینی و همچنین كپسول چينی بکار برده مي شود.

گیره حلقه ای یا حلقه قیف که از آن معمولا برای نگه داری وسايل مختلفی مانند قیف و همچنین گاهی به جای سه پایه برای نگه داشتن بالن و سایر لوازم آزمایشگاهی کاربرد دارد.

گيره بورت نوعی دیگر از انواع گیره می باشد که در واقع بيشتر برای نگه داشتن وسايل و لوازم مختلف آزمایشگاهی مانند بورت، بالن، ارلن، دماسنج و …. در حالت ثابت استفاده می شود.

لوله گیر

لوله گیر یکی از لوازم آزمایشگاهی از جنس فلز یا چوب است که برای جابه جايی یا نگهداری لوله آزمایش به ویژه هنگام گرم کردن استفاده می شود.

مثلث نسوز

همانطور که از نام مثلث نسوز يا مثلث بوته (Triangle of crucible) مشخص است وسیله ای به شكل مثلث می باشد. این وسیله با سه قطعه روكش چيني نسوز يا آلومين پوشش داده شده است. در واقع براي نگه داشتن بوته چینی و یا سایر ظروف مشابه آن در هنگام حرارت دادن بر روی سه پايه کاربرد دارد. بهترین حالت استفاده زمانیست که دو سوم بوته چینی مورد نظر در حفره آن قرار بگيرد، در غير اين صورت به دلیل حالت نامتعادل ایجاد شده، بوته آزمایشگاهی ممكن است بشكند.

توری نسوز

توري نسوز (Wire Gauze) وسيله ای مشبك فلزی است. قسمت وسط توری نسوز روكشی از جنس نسوز دارد و مشابه مثلث نسوز بر روی سه پايه قرار می گیرد تا بتواند گرما را پخش کند. از این وسیله معمولا برای حرارت دادن غير مستقيم ظروف آزمايشگاهی بهره می برند، تا این ظروف (به ویژه ظروف شيشه ای) در هنگام حرارت دادن نشكنند.

کاغذ صافی

بيشترين كاربرد كاغذ صافی (Filter Paper) جهت صاف كردن و یا رسوب گيری از محلول ها می باشد. از طرفی دیگر در آزمايش هایی نظیر كروماتوگرافی كاغذی و… نیز می توان از آن استفاده كرد. ورق های كاغذ صافی معمولا به دو صورت دايره ای و یا مربعی شكل برش می خورند.

چوب پنبه سوراخ کن

در بسیاری از موارد دهانه یک ظرف را با چوب پنبه محکم می بندید، اما در عین حال نیاز است که لوله یا یک دماسنج را داخل ظرف مورد نظر وارد کنید. در این صورت باید در وسط چوب پنبه سوراخی ایجاد نمایید تا لوله مورد نظر از وسط آن عبور کند. بر اي سوراخ كردن درپوش های پلاستيكی و یا چوب پنبه ای از وسیله ای به نام چوب پنبه سوراخ کن استفاده می کنند كه این وسیله در اندازه های مختلف جهت سوراخ كردن ساخته شده است.

لیست وسایل آزمایشگاه شیمی دبیرستان

عینک ایمنی: در آزمایشگاه شیمی باید از عینک ایمنی استفاده کنید. از چشم ها در برابر تحریکات ناشی از هرگونه ماده شیمیایی یا بخار خارج شده در طول آزمایش محافظت می کند.

دستکش های لاتکس: این دستکش ها برای استفاده از مواد شیمیایی، اسیدها یا هر محلولی برای جلوگیری از تماس مستقیم این مواد شیمیایی با پوست دست مفید هستند.

بشر: بشر ظرفی استوانه‌ای است که از شیشه بوروسیلیکات تشکیل شده است که کف آن صاف و سطح بالایی آن دارای لبه‌ ای همراه با دهانه است. دهانه آنها به ریختن مناسب محلول ها کمک می کند.

ارلن مایر: ظرفی شیشه ای با ته صاف و گردنی باریک است که امکان مخلوط کردن آسان محلول را بدون ریختن محتویات آن فراهم می کند.

لوله های آزمایش: آنها معمولاً لوله‌های استوانه‌ای هستند که از شیشه تشکیل شده‌اند و یک طرف آن یک دهانه مدور و در طرف دیگر یک ته گرد دارند. آنها در اندازه های مختلف هستند اما رایج ترین اندازه استاندارد ۱۸ * ۱۵۰ میلی متر است.

شیشه ساعت: یک تکه شیشه مقعر تشکیل است که معمولاً برای نگهداری جامدات، تبخیر مایعات و حرارت دادن مقادیر کمی از مواد مختلف بر اساس نیاز آزمایش استفاده می شود.

بوته ها: بوته ها از چینی ساخته شده اند و برای نگهداری و گرم کردن مواد در صورت نیاز به حرارت دادن در دماهای بالا استفاده می شوند.

قیف ها: قیف ها تجهیزات ضروری برای ریختن مواد و محلول ها در لوله های آزمایش دهان باریک و ارلن مایر هستند.

استوانه مدرج: ظروفی دارای چندین علامت بالا و پایین در طول ظرف هستند و وظیفه اصلی آن اندازه ‌گیری صحیح حجم خاصی از مایع با دقت است.

قطره چکان: یک دستگاه کوچک معمولی است که معمولاً از استوانه پلاستیکی یا شیشه ای تشکیل شده و دارای یک نازل کوچک در یک طرف و یک نگهدارنده لاستیکی در طرف دیگر است.

پیپت ها: پیپت ها در اندازه های مختلفی هستند که برای دستیابی به اهداف خاصی از حجم ها طراحی شده اند.