آشنایی با ساختار و اهمیت کبد در بدن
کبد (Liver) در سمت راست بالای شکم ، درست در زیر دیافراگم قرار دارد و بزرگترین اندام داخلی بدن انسان است. کبد بزرگسالان حدود ۱.۵ کیلوگرم وزن دارد. خون سیستم گوارشی قبل از اینکه به جای دیگری از بدن برود ابتدا باید در این عضو تصفیه شود
نقش های اصلی این اندام از بین بردن سموم از بدن ، جذب مواد مغذی مواد غذایی و کمک به تنظیم متابولیسم بدن است. کبد عملکردهای بسیار مهمی در بدن دارد به طوریکه بدون وجود آن نمی توان به زندگی ادامه داد. این عضو پرکار همچنین دچار بیماری های مختلفی می شود که مهمترین آن بیماری کبد چرب است.
یکی از توانایی های خاص کبد این است که قدرت بازسازی دارد و بنابراین اگر یک چهارم کبد سالم باشد یا از فردی سالم به کسی که کبد خود را از دست داده پیوند زده شود پس از مدتی به شکل کامل در خواهد آمد.
سیروزکبدی نتیجه نهایی بسیاری از بیماری های کبدی است که شامل اسکار شدید ک (با تشکیل ندول ک) است. سیروز با کاهش تدریجی عملکرد کبد و در نتیجه نارسایی کبد همراه است. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
مشکلات کبدی
مواردی که از عملکردهای حیاتی کبد جلوگیری کند شامل موارد زیر است:
- تجمع چربی
- سو مصرف الکل
- عفونت ویروسی
- تجمع آهن یا مس
- آسیب سمی
- سرطان
آناتومی کبد
کبد در قسمت تحتانی دنده پایین ، در زیر دیافراگم وجود دارد که قلب ، ریه ها و معده را از حفره شکم جدا می کند. قسمتی از آن در قسمت فوقانی شکم قرار دارد و قسمت عمده ای از کبد در سمت راست بدن قرار دارد. لوب کوچکتر آن تا سمت چپ تا دیافراگم امتداد دارد.
کبد به طور معمول قابل احساس نیست چون توسط دنده های تحتانی محافظت می شود. با این حال ، ضربات وارد شده به قسمت نرم قسمت فوقانی شکم می تواند به کبد آسیب برساند.
درد کبد ممکن است به صورت درد در قسمت فوقانی شکم ظاهر شود. این حالت معمولاً در سمت چپ یا مرکز قرار دارد ، اما گاهی اوقات ممکن است در سمت راست نیز ظاهر شود یا حتی درد در پایین شکم باشد. در صورت مشکوک بودن به ناهنجاری های کبدی ، پزشکان اغلب شکم را معاینه می کنند ، زیرا کبد متورم شده کاملا احساس می شود.
وظایف کبد در بدن
کبد بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن را انجام می دهد ، از جمله:
سم زدایی خون
مهم ترین نقش کبد به عنوان سم زدایی کننده خون است . این عضو حاوی سلول هایی با آنزیم های خاص است که می تواند مواد سمی را به مواد غیر سمی تجزیه کند. این آنزیم ها توضیح می دهند که چرا برخی از داروها ، غذاها و مکمل ها می توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند. برخی از آنزیم های کبدی انواع مختلفی از مواد سمی را تجزیه می کنند. اگر آنزیم ها با حجم قابل توجهی از سموم مواجه شوند ، ممکن است نتوانند مواد را به طور موثری تجزیه کنند.
به همین دلیل است که همیشه باید در مورد تمام داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین باید از مصرف برخی داروها با الکل یا گریپ فروت خودداری کنید تا تداخلات دارویی ایجاد نکند.
بدون این آنزیم ها برای تجزیه مواد سمی ، بدن به آرامی خود را مسموم می کند و دیگر نیازی به مصرف مواد سمی محیط نیست – مواد شیمیایی تولید شده توسط سلول های بدن برای ایجاد سموم در طول زمان کافی هستند.
خوشبختانه کبد در کارهایی که انجام می دهد بسیار خوب عمل می کند. بنابراین به ندرت ما اثرات این سموم را احساس کنیم ، مگر اینکه مقادیر زیادی مواد آسیب رسان به کبد مانند الکل ، استامینوفن یا ضد یخ را استفاده کرده باشیم. در صورت ابتلا به ویروس هایی که به سلول های کبدی آسیب می رسانند ، مانند هپاتیت ، کبد ما نیز ممکن است دچار مشکل شود.
تولید فاکتورهای انعقاد خون
کبد از ویتامین K برای تولید پروتئین های مهم برای لخته شدن خون استفاده می کند. بدون این پروتئین ها ، روند چند مرحله ای لخته شدن خون ممکن است به تاخیر بیفتد.
به همین دلیل است که افراد مبتلا به بیماری شدید کبدی یا کمبود ویتامین K اغلب دچار اختلالات خونریزی می شوند. در شرایطی که بدن قادر به لخته کردن خون نیست آسیب های جزئی و معمولی را به کندی ترمیم می کند و افرادی که دچار این شرایط هستند کبودی و خونریزی های زیادی در بدن خود دارند. این مشکل می تواند یک عارضه بسیار جدی در درمان بیماری شدید کبد باشد ، زیرا پیوند کبد یک عمل جراحی با خطر خونریزی شدید است.
ساخت ترکیبات گوارشی
کبد صفرا تولید می کند که ماده ای شناخته شده اما حیاتی برای فرآیند هضم است. صفرا به بدن کمک می کند تا چربی ها تجزیه و جذب شوند و همچنین به دفع مواد زائد بدن کمک می کند.
مشکلات مربوط به کبد گاها با تغییر درمدفوع ناشی از کمبود صفرا در دستگاه گوارش مشخص می شود. این یکی از دلایلی است که اگر تغییراتی در رنگ ، قوام و یا دفعات اجابت مزاج رخ داد و تا چندین هفته طول کشید باید به پزشک مراجعه کنید.
تولید انرژی از پروتئین
در شرایط عادی ، بدن سعی می کند پروتئین ها را برای انرژی مصرف نکند. به این دلیل که استفاده از پروتئین ها و اجزاء سازنده آنها در ساخت آنزیم ها و سایر ترکیبات سلولی بسیار مهم تر هستند. در شرایط گرسنگی که ذخیره کافی کربوهیدرات یا چربی برای تأمین نیازهای بدن وجود نداشته باشد ، کبد می تواند پروتئین را به سوخت سلول ها تبدیل کند و ATP (انرژی) تولید کنند.
بنابراین کبد نه تنها این امکان را برای سلول های ما فراهم می کند که با مصرف پروتئین زنده بمانند – بلکه سموم محصولات این فرآیند که آمونیاک است، را دفع می کند. کبد قبل از آزاد سازی آمونیاک به خون ، آن را به اوره تبدیل می کند که با خیال راحت از طریق کلیه ها دفع می شود.
ذخیره گلیکوژن
کبد همچنین کربوهیدرات ها را به صورت ماده ای با حجم کم و کالری بالا به نام گلیکوژن ذخیره می کند که در مواقع کمبود انرژی می تواند سوخت مورد نیاز بدن را تامین کند. ترتیب طبیعی بدن برای تولید سوخت شامل کربوهیدرات ها ، چربی ها ، پروتئین است. بدن ما هر کربوهیدراتی را که می خوریم می سوزاند. اگر کربوهیدرات های بدن شما تمام شود ، بدن شروع به سوخت و ساز ذخیره چربی های ذخیره شده در بدن می کند.
اما در بین این مراحل ، کبد گلیکوژن دارد. این به عنوان سوخت “آزاد شونده سریع” عمل می کند که انرژی آن راحت تر از چربی آزاد می شود و دوباره پر می شود. بدن ما پس از تخلیه ذخایر گلیکوژن کبد ، به طور معمول سوزاندن چربی را آغاز می کند.
از بین بردن سلول های قرمز خون
گلبول های قرمز بیشتر از هر نوع سلول دیگر در بدن می میرند .به این دلیل است که سلول های قرمز خون هسته ندارند ، بنابراین نمی توانند پروتئین های مورد نیاز خود را بسازند. وقتی پروتئین هایی پیر از بین می روند ، تجزیه می شوند و سلول های خونی جدید جایگزین آنها می شوند.
بدون وجود این عضو این مراحل منجر به مسمومیت شدید خونی می شود. سلول های در حال مرگ ترکیبات سمی آزاد می کنند که برای ایمن سازی بدن باید توسط کبد تصفیه شوند.
به لطف عملکرد سلول های کبدی و آنزیم ها ، مواد حاصل از گلبول های قرمز در حال مرگ به اشکال بی ضرر تجزیه می شوند و حتی برای استفاده های بعدی در گلبول های قرمز جدید بازیافت می شوند.
تولید هورمون ها
کبد چندین پیام رسان شیمیایی تولید می کند که به بدن کمک می کند تا فعالیت های خود را هماهنگ کند. اینها شامل:
فاکتور رشد شبه انسولین – هورمونی که باعث رشد بافتی می شود و از اهمیت ویژه ای در کودکی برخوردار است.
ترومبوپویتین – هورمونی که به مغز استخوان دستور می دهد چه تعداد پلاکت تولید کند تا به لخته شدن خون کمک کند.
هپسیدین – هورمونی که به بدن می گوید آیا آهن باید جذب شود یا آن را دفع کند.
آنژیوتانسینوژن – یک هورمون مهم است که فشار خون را تنظیم می کند.
پروتئین های حامل – کبد همچنین پروتئین هایی را تولید می کنند که به مقادیر مشخص به هورمون های دیگر از جمله هورمون های جنسی ، هورمون تیروئید ، هورمون های استرس و ویتامین ها و مواد معدنی متصل می شوند و آنها را در خون حمل می کنند.
علائم بیماری کبد
علائم بیماری کبد به نوع این اختلالات بستگی دارد ، اما می تواند شامل موارد زیر باشد:
- زردی (پوست یا سفیدی چشم زرد می شود)
- ادرار تیره
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- بیماری عمومی
- تب
- نفخ شکم ، تورم مچ پا
- درد شکم در سمت راست بالا
- کم خونی ، استفراغ خونی یا دفع مدفوع سیاه (نشانگر خون تغییر یافته)
- تغییرات در وضعیت روانی – الگوی خواب تغییر یافته (شب بیدارd) ، گیجی ، خواب آلودگی.
علل بیماری کبد
برخی از دلایل بیماری کبد عبارتند از:
- بیماری کبد چرب غیرالکلی
- عفونت های ویروس هپاتیت
- بیماری کبدی مربوط به الکل
- اثر سمی داروها
- آسیب کبدی ناشی از حمله سلول های سیستم ایمنی بدن به کبد
- ناهنجاری های کبدی ارثی (مادرزادی)
- تجمع آهن و مس در کبد
- برخی از اختلالات نادر آنزیمی
- اختلالات منجر به آسیب سلول کبدی یا مجاری صفراوی.
اختلالات کبدی
کبد چرب
این بیماری شایع ترین اختلال کبدی ناشی از الکل است که چربی در داخل سلول های این عضو جمع می شود ، باعث بزرگ شدن سلول (استئاتوز) و گاهی باعث آسیب سلول (استئوهپاتیت) می شوند. این مسئله می تواند منجر به سیروز کبدی شود. تغییرات مشابه در افرادی که مقادیر زیادی الکل نمی نوشند اما دارای اضافه وزن ، چاقی یا دیابت هستند نیز دیده می شود. در این شرایط این اندام بزرگ شده و باعث ایجاد ناراحتی در سمت راست بالای شکم می شود.
سیروز کبدی
این بیماری دلایل زیادی دارد ، اما معمولاً به دلیل عفونت هپاتیت یا مصرف بیش از حد الکل است. سلول های کبدی به تدریج با بافت اسکار جایگزین می شوند ، که به طور جدی عملکرد کبد را مختل می کند
هپاتیت
هپاتیت اصطلاحی عمومی به معنای التهاب کبد است. همچنین برای اشاره به عفونت های کبدی توسط ویروس های خاص (هپاتیت A تا E) استفاده می شود.
هموکروماتوز
هموکروماتوز یک بیماری ارثی است که باعث جذب و ذخیره بیشتر آهن در بدن می شود. این روند به اندام های زیادی از جمله کبد ، لوزالمعده و قلب آسیب می رساند.
اختلالات خود ایمنی کبد
بیماری خود ایمنی ناشی از پاسخ غیر طبیعی سیستم ایمنی به سلولهای کبدی و بسیار نادر است. ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- هپاتیت خود ایمنی (بیشتر زنان مبتلا)
- کلانژیت صفراوی اولیه (بیشتر زنان مبتلا)
- کلانژیت اسکلروزان اولیه (بیشتر در مردان مشاهده می شود)
- سرطان
سرطان های اولیه ممکن است در این عضو ایجاد شوند و اغلب در بیماران مبتلا به سیروز کبدی دیده شده است. سلول های سرطانی سرگردان نیز از تومورهای جای دیگر بدن ممکن است باعث ایجاد تومور در این عضو شوند.
گالاکتوزمیا
گالاکتوزمیا واکنش بدن به قندهای خاص است که به کبد و سایر اندام ها آسیب می رساند و این یک بیماری ارثی نادر است.
کمبود آنتی تریپسین آلفا
کمبود آنتی تریپسین آلفا یکی دیگر از اختلالات ارثی نادر است. این کمبود می تواند باعث سیروز کبدی و آسیب به ریه شود.
بیماری ویلسون
یک اختلال ژنتیکی که در آن کبد نمی تواند مس را دفع کند.
درمان بیمار های کبد
- درمان به علت بیماری بستگی دارد ، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اجتناب از الکل و هر نوع دارویی که ممکن است به این عضو آسیب برساند.
- یک رژیم غذایی مغذی و متعادل – برخی از افراد به رژیم غذایی اصلاح شده ای نیاز دارند (به عنوان مثال مصرف نمک کم)
- داروهایی مانند داروهای ضد ویروس برای درمان عفونت های ویروسی
- داروهای خاص برای مدیریت بیماری ویلسون
- برداشتن دوره ای خون برای پایین آوردن سطح آهن به حد طبیعی (در بیماران مبتلا به هموکروماتوز)
- جراحی ، شیمی درمانی و پرتودرمانی یا پیوند روش های معمول درمان سرطان کبد است
- پیوند عضو ممکن است یک گزینه درمانی برای افرادی باشد که کبد آنها از کار افتاده است.
