شوری خاک چیست و چگونه می توان آنرا کاهش داد؟

شوری خاک (Soil salinity‎)  محتوای نمک موجود در خاک است که بر ساختار خاک تاثیرگذار است. نمک ها به طور طبیعی در داخل خاک و آب وجود دارند، شوری خاک می تواند در اثر فرآيندهای طبيعی مانند هوازدگی معدنی و يا در اثر خشکی تدريجی اقيانوس ها و دریاها حاصل شود. شوری خاک همچنین می تواند از طریق فرآیندهای مصنوعی مانند آبیاری نادرست و استفاده از نمک جاده نیز ایجاد شود.

خاک شور یک مشکل بسیار جدی است زیرا می تواند بر زمین های زراعی  تاثیر منفی گذاشته و کشاورزی را با مشکل مواجه کند زیرا بسیاری از گیاهان و محصولات زراعی نسبت به شوری حساس هستند. به همین دلیل همواره باید اقداماتی در جهت کاهش و رفع شوری  انجام داد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

روش های کاهش و رفع شوری خاک

روش های متفاوتی برای اصلاح شوری  وجود دارد که توسط آن می توان به کشاورزی کمک کرد. مهمترین روش برای کاهش شوری، آبشویی است زیرا آب نمک های محلولی که در خاک وجود دارند به صورت کامل شسته و از زمین مورد نظر خارج می کند.

برای اصلاح خاک شور از طریق آبشویی دوره های آبیاری کوتاه توصیه می شود زیرا از طریق آبیاری زود به زود غلظت نمک های محلول در خاک افزایش پیدا نمی کند و به تدریج  کاهش خواهد یافت. علاوه بر این می توان در زمین های مستعد شوری از کودهای مخصوص استفاده کرد تا ضریب شوری را کاهش دهند.

از روش های دیگری که می توان برای کاهش شوری  استفاده کرد مصرف مواد آلی و استفاده از سیستم مناسب کشت و کار است که شوری را کاهش می دهند. شایان ذکر است که با توجه به پیشرفت های زیاد در روش های آبیاری نوین دیگر نگرانی زیادی بابت خاک شور وجود ندارد و نیازی به اصلاح آن نیست.

نشانه های شوری خاک

از جمله نشانه های شوری بیش از حد خاک این است که مقدار نمک های خنثی در آن به حدی است که مانع رشد طبیعی گیاهان شده و همه گیاهان قادر به رشد در این خاک ها نیستند.

علاوه بر این بر روی سطح این خاک ها  لکه های سفید رنگی دیده می شود که نشان دهنده نمک های محلول است. نمک موجود در این خاک ها معمولا کلرور و سولفات های کلسیم، منیزیم و سدیم هستند که به راحتی با آبشویی از بین می روند و PH خاک را افزایش نمی دهند.

کود کاهش و اصلاح شوری خاک

خاک های شور به دلیل شرایط فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی نامناسب تاثیر منفی بر بازدهی محصولات کشاورزی دارند و می توان با استفاده از کودهای آلی خصوصاً کود کمپوست شوری آن را کاهش داد. وجود نمک زیاد در خاک می تواند فعالیت میکروارگانیسم های خاکزی و آنزیم های فسفاتاز اسیدی و قلیایی را تحت تاثیر قرار دهد. کودهای آلی با تعدیل نمک حاک از این موارد جلوگیری می کنند.

علاوه بر کمپوست کودهایی برای کاهش شوری و اصلاح کننده خاک وجود دارند که می توان با خرید و استفاده از آنها بر این مشکل غلبه کرد و بازدهی محصولات زراعی را در این خاک ها افزایش داد.

گیاهان مقاوم به شوری

این گیاهان می توانند در زمین های شور رشد کنند و از نمک های محلول موجود جهت رشد استفاده کنند. گیاهان بوته‌ ای برخی از انواع گیاهانی هستند که بر روی خاک ‌های شور سولفاته – کلریده به خوبی رشد می کنند.

اسفناج باغی گیاهی شوره زی دیگری است که می توان آنرا با آب دریا نیز آبیاری کرد.  درختان حرا نیز از جمله گیاهان نمک دوستی هستند که در آبهای شور زندگی می کنند. این درختان دارای ریشه های هوایی هستند و اکسیژن مورد نیاز را از خاک یا هوای اطراف بدست می آورند. جنگل های حرا در جنوب کشور یک کمربند سبز بسیار زیبا را در سواحل خیلج فارس ایجاد می کنند و جزء جاذبه های طبیعی این مناطق هستند.