موم بیزواکس چیست و چه کاربردهایی دارد؟

موم بیزواکس (beeswax) یا موم زنبور عسل محصولی است که از شانه های های زنبورعسل پرورشی و لانه سایر زنبورها تهیه می شود.

موم بیزواکس برای کلسترول بالا ، عفونت های قارچی پوست ، زخم معده و بسیاری از مشکلات دیگر استفاده می شود اما تحقیقات علمی خوبی برای حمایت از این موارد انجام نشده است.

موم بیزواکس در ابتدا سفید رنگ است اما مخلوط شدن روغن گرده ها با موم آن را به رنگ زرد یا قهوه ای تبدیل می کند.

موم زنبورعسل خالص و سفید شده در تولید مواد غذایی ، آرایشی و دارویی استفاده می شود. سه نوع اصلی موم به رنگهای زرد ، سفید و موم بیزواکس  مطلق  وجود دارد . بیزواکس زرد محصول خام به دست آمده از لانه زنبوری است ، موم سفید موم زرد رنگ فیلتر شده یا سفید شده است و موم بیزواکس  مطلق، موم زرد رنگی است که با الکل تیمار شده است و از آن به عنوان روکش پنیر استفاده می شود.

از نظر شیمیایی موم بیزواکس عمدتاً از استرهای اسیدهای چرب و انواع مختلف الکل‌ها با زنجیره بلند تشکیل شده است.

موم زنبور عسل از نظر تاریخچه از زمان قبل از تاریخ به عنوان پلاستیک اولیه ، ماده روان کننده و ضد آب ، در ریخته گری فلزات و شیشه ، به عنوان پولیش چوب و چرم و در ساخت شمع استفاده می شود.

این ماده همچنین در لوازم آرایشی و به عنوان یک محیط هنری در نقاشی های برجسته مورد استفاده قرار می گیرد.

موم بیزواکس خوراکی است و دارای سمیت ناچیز و مشابه با موم های گیاهان است و برای استفاده در مواد غذایی در بیشتر کشورها و در اتحادیه اروپا تأیید شده است.

روش تولید موم بیزواکس

این موم توسط زنبورهای کارگر ترشح می شود و سایز غدد تولید کننده موم به سن زنبورهای کارگر بستگی دارد و معمولا با پروازهای روزانه این غدد دچار آتروفی می شوند و ترشح آنها کاهش می یابد.

موم تازه در ابتدا بی رنگ و شفاف است ولی پس از جویدن و ترکیب با گرده های گلی که توسط زنبور مکیده می شود به تدریج زرد یا قهوه ای می شود.

زنبورهای کارگر از موم برای ساخت سلولهای لانه زنبوری های کندو استفاده می کنند. برای ترشح موم های زنبور عسل ، دمای محیط  داخل کندو باید  ۳۳ تا ۳۶ درجه سانتی گراد باشد.

ویژگی های فیزیکی موم بیزواکس

رنگ این موم بستگی به رنگ دانه های گرده و ناخالصی های موجود در آن دارد. این ماده هیچ مزه ای ندارد ولی بوی مطبوع عسل می دهد.

چگالی نسبی این ترکیب  ۰.۹۵۶ تا ۰.۹۷۰ است که هرچه بالاتر باشد ، کیفیت موم بهتر است. مقدار آب آن حدود ۰.۱۴ تا ۰.۵۷٪ است که می تواند تا ۵٪  هم برسد. موم بیزواکس  از آب سبک تر است، در آب و گلیسیرین حل نمی شود و  در الکل تقریباً نامحلول باقی می ماند.

موم زنبور عسل فقط در حلالهای آلی ، روغنها ، بنزن ، کلروفرم ، تربانتین و غیره حل می شود. این ماده در دمای اتاق بسیار مقاوم است و بدون تغییر در خواص صدها سال قابل نگهداری است.

ساختار این ماده سخت و گرانولی است و با شعله درخشنده می سوزد. دمای ذوب آن بسته به ترکیبات حدود ۷۲- ۶۲ درجه سانتی گراد است و با گرمادهی ملایم به ماده نرم و چسبناک تبدیل شده و در دمای ۶۵- ۶۳ درجه سانتی گراد کاملا به مایع تبدیل می شود. البته هرچه دمای ذوب آن بالاتر باشد نشان دهنده کیفیت بالاتر آن است.

ویژگیهای شیمیایی موم بیزواکس

موم بیزواکس یک ماده پیچیده است که حاوی بیش از ۳۰۰ ماده مختلف است. عناصر اصلی شیمیایی تشکیل دهنده این ماده شامل کربن (۷۳.۳٪) ، هیدروژن (۱۳.۲٪) و اکسیژن (۵.۵٪) هستند.

ترکیب شیمیایی موم زنبورعسل بسیار پیچیده است. این ماده حاوی حدود ۱۵ ترکیب شیمیایی مختلف است که به سه گروه تقسیم می شوند: اسیدهای چرب آزاد (۱۳.۵ تا ۱۵٪) ، استرها (۷۰.۴ تا ۷۴.۷٪) و هیدروکربنهای اشباع (۱۲.۵ تا ۱۵.۵٪). علاوه بر این ، ترکیب موم زنبور عسل شامل مقادیر کمی رنگ و روغنهای ضروری است که رنگ و بوی آن را تعیین می کند.

کاربردهای موم بیزواکس

این ماده کاربرد گسترده ای در شمع سازی دارد، گفته می شود که شمع های ساخته شده از موم زنبور عسل برتر از سایر شمع ها هستند ، زیرا آنها روشن تر و طولانی تر می سوزند ، خم نمی شوند و تمیز  می سوزند.

موم بیزواکس تصفیه شده نقش موثری در ساخت وسایل هنری به عنوان چسب برای رنگهای مومی و به عنوان  تثبیت کننده رنگ روغن بکار رفته در بدنه وسیله ها دارد.

این موم یکی از ترکیبات موم جراحی است که در طی عمل برای کنترل خونریزی از سطح استخوان استفاده می شود. در واکس های کفش و پولیش مبلمان از این ماده در ترکیب با ترپنتین یا  روغن کتان استفاده می شود.

موم های مدل سازی همچنین می توانند از موم زنبور عسل به عنوان یک جزء استفاده کنند. موم خالص زنبور عسل همچنین می تواند به عنوان موم ارگانیک مورد استفاده قرار بگیرد.

موم زنبور عسل مخلوط شده با چوب کاج برای اپیلاسیون استفاده می شود  و می تواند به عنوان چسب برای اتصال قطعات به قسمت های داخلی ابزارهای موسیقی مورد استفاده قرار بگیرد.

در گذشته از این ماده در ساخت سیلندرهای فونوگراف استفاده می شد. هنوز هم می توان از آن برای مهر و موم حكم رسمی یا سلطنتی و دانشگاهی استفاده كرد.

موم بیزواکس به عنوان افزودنی غذایی E901  در مقادیر کم به عنوان لعاب برای مهار از دست رفتن آب مواد غذایی استفاده می شود. این ماده برای محافظت از سطح بعضی از میوه ها استفاده می شود. کپسول های ژلاتینی نرم و پوشش های قرص نیز ممکن است از E901 استفاده کنند.

موم زنبور عسل همچنین  ماده اصلی آدامس طبیعی است. مونو استر موجود در موم بیزواکس در انسان و سایر پستانداران بطور ضعیف هیدرولیز می شوند ، بنابراین ارزش غذایی ناچیزی دارد.

در حال حاضر استفاده از موم بیزواکس در محصولات مراقبت از پوست و مواد آرایشی رو به افزایش است زیرا مطالعات نشان داده است که این ترکیب نسبت به کرم های مشابه که از روغن های معدنی یا ترکیبات نفتی تهیه می شوند، کارایی بهتری دارند.

موم زنبور عسل در نرم کننده های لب ، برق لب ، کرم دست و صورت و مرطوب کننده ها استفاده می شود. این ماده در مواد آرایشی مانند سایه چشم ، رژ گونه ، خط چشم و محصولات زیبایی مو مانند ژل مو مورد استفاده قرار می گیرد.

ایمنی و عوارض موم بیزواکس

این ترکیب برای مصارف خوراکی یا به عنوان دارو ایمن در نظر گرفته می شود اگرچه ممکن است در موارد نادر برخی از افراد نسبت به موم زنبور عسل حساسیت نشان دهند.

موم زنبور عسل به احتمال زیاد برای بیشتر افرادی که مستقیما آنرا روی پوست استفاده می کنند ایمن است . ولی برخی از افراد ممکن است بعد از استفاده از موم زنبور عسل دچار حساسیت پوستی شوند.

از آنجاییکه اطلاعات موثقی در رابطه با این ماده در دسترس نیست از مصرف این ماده در دوران بارداری یا شیردهی خودداری کنید.