آنالیز حلال ویژه و خواص آن
در آنالیز حلال ویژه می توان گفت که ترکیباتی هیدروکربنی بوده و در نتیجه ی برش نفت سفید (کروزن) تولید می شود. این ماده یکی از مواد پرکاربرد در صنعت است و به نام های دیگری چون وایت اسپریت، حلال معدنی، تربانتین و حلال ۴۰۲ نیز خوانده می شود. البته ترکیبات مختلف دیگری از این حلال، ۴۱۰، ۴۰۳، ۴۰۲، ۴۰۶ و ۴۰۰ وجود دارد. در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک با آنالیز حلال ویژه و کاربردهای آن آشنا می شویم.
حلال ویژه چیست؟
آنالیز حلال ویژه نشان می دهد که این حلال، ترکیب هیدروکربنی پارافینی بوده و تولید شده از ترکیبات تقطیری است. حلال وایت اسپریت، تعداد ۵ تا ۸ اتم کربن داشته و متشکل از ترکیبات خطی هیدروکربنی و آروماتیک است. خواص و بوی آن ها با توجه به درصد ترکیبات آن، متفاوت است. این ماده حلالیت بسیار کمی در آب داشته و با مقدار ۰,۵ تا ۵ میلی گرم بر متر مکعب، بوی آن احساس می شود. از خواص وایت استریت، پایدار بودن از نظر شیمیایی و عدم ایجاد خوردگی است.
حلال وایت اسپریت، بویی نامطبوع دارد که مشابه بوی نفت سفید است. تولید کنندگان امروزی، این محصول را با هیدروکربن های کوتاه فرار تولید می کنند تا بوی کمی داشته باشد. حلال ویژه بدون بو تصفیه شده برای حذف ترکیبات معطر سمی است.
حلال ۴۰۲
در دسته ی وایت اسپریت ها، حلال ۴۰۲ به عنوان زیرشاخه ای است که آروماتیک سبک است. تعداد اتم های کربن حلال ویژه، بین ۷ تا ۱۲ بوده و با کراکینگ کروزن سنگین، ماده سبک مذکور حاصل می شود. برای ساخت لاستیک، اپوکسی های آلکید چرب و همچنین تولید لاک و جلاهایی با غلظت پایین که اساس روغنی دارند، از این حلال استفاده می شود. به منظور استخراج مایع- مایع در برخی از واکنش های شیمیایی، برای از بین بردن چربی در خودروسازی و پاکسازی روغن و گریس از روی فلزات نیز این حلال کاربرد دارد.
تولید حلال ویژه
در جریان مستقیم تولید نفتا و کروزن به عنوان خطوط پالایشگاهی نفت خام، می توان درجات مختلفی از حلال ویژه را تولید کرد. با توجه به درصد تقطیر در نقاط جوش و فرایندهای تصفیه، نسبت های مختلف با کیفیت مطلوب از وایت اسپریت در برج های تقطیر جزء به جزء حاصل می شود. این که محصول به دست آمده دارای چه درصد ترکیبی باشد، متاثر از ترکیبات متفاوت نفت خام و روش هایی است که در پالایش مورد استفاده قرار می گیرد.
در حال حاضر، روش استفاده شده، برج تقطیر دیوار میانی است، زیرا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. یکی از خواص وایت اسپریت خوب، داشتن ترکیبات آروماتیک کم است. در اروپا استفاده از این نوع حلال ویژه روبه افزایش است.
خواص حلال ویژه
وایت اسپریت، بالاترین میزان مصرف حلال را در صنعت رنگ و نقاشی دارد. زیرا به راحتی با حل کردن ماده نفتی رنگ باقی مانده، تمیزکاری را در زمان کمی انجام می دهد. از این حلال، برای کم کردن غلظت (رقیق سازی) رنگ های روغنی نیز استفاده می کنند. در محصولاتی مانند انواع شوینده ها، اسپری ها، نگهدارنده های چوب، لاک ها و جلادهنده ها، از وایت اسپریت استفاده می شود.
در چاپ پارچه و یا چاپ روی صفحه، پاک کردن صفحات بعد از چاپ و همچنین رقیق کردن جوهرهای کاربردی در ساخت مونوپرینترها، حلال مورد بحث کاربرد دارد. حلال ویژه می تواند برای واکس های مبلمان، کف پوش ها، اثاثیه منزل و واکس کفش، در نقش حلال به کار برده شود.
در تمیز کردن قلم موی رنگ، پاکسازی قطعات خودرو، آتش زدن زغال، تمیزکاری باقیمانده های چسب از سطوحی که متخلخل نیستند و در نقش یک حلال آلی، وایت اسپریت کاربرد دارد.
از کاربردهای دیگر حلال ویژه در واکس، چسب، جوهر چاپ، پولیش، تونر مایع دستگاه فتوکپی، به عنوان حلال خشک کن رنگ ها و به عنوان حلال در خشک شویی را می توان نام برد.
