علائم ضربه مغزی چیست؟ | دارو و درمان ضربه مغزی

خواندن این مطلب 9 دقیقه زمان میبرد

امروز در این مطلب از نشریه الکترونیکی جهان شیمی فیزیک قصد داریم تا شما را با ضربه مغزی و علائم و درمان آن آشنا کنیم. مغز حیاتی ترین عضو بدن است. زمانی که مغز شما دچار آسیب شود بسیاری از فعالیت ها شما غیر ممکن خواهد شد. تنفس، ضربان قلب، فعالیت دیگر اعضای حیاتی بدن و هوشیاری به مغز مرتبط است. هر قسمتی از مغز که دچار مشکل شود، می تواند بخشی از فعالیت های شما را تحت تاثیر قرار دهد. در این مطلب سعی کردیم تا تمامی آنچه را که لازم است در رابطه با ضربه مغزی بدانید به شما بیاموزیم. پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

لازم به ذکر است شما در نشریه ی الکترونیکی جهان شیمی فیزیک می توانید اطلاعات بسیار کامل و مفیدی در رابطه با انواع داروها به دست آورید. کافی است در کادر جستجو که در قسمت سمت چپ و بالای صفحه ی اصلی سایت قرار گرفته است، نام داروی خود را وارد کرده و مقالات مربوط به آن را بخوانید. اگر به دنبال اطلاعات دارویی خاص هستید و مطلبی در رابطه با آن در سایت ما نیست، لطفا در قسمت بیان دیدگاه ها عنوان کرده تا مقاله ی کاملی در رابطه با آن برای شما قرار دهیم.

برای مثال خواندن مطلبی در رابطه با افسردگی را به شما پیشنهاد می کنیم. برای مطالعه ی این مقاله ی ارزشمند اینجا کلیک کنید.

فهرست مطالب

ضربه مغزی چیست

عارضه ضربه مغزی یک آسیب مغزی غیر مخرب و غیر مادرزادی است و معمولا به واسطه ی یک ضربه شدید بیرونی رخ می دهد. علاوه بر کاهش یا تغییر دادن سطح هوشیاری، می ‌تواند به طور دائم یا موقت منجر به نقص در عملکردهای شناختی، جسمانی و روانی شود.مغز از ۷ بخش تشکیل شده که هر کدام کنترل بخشی از بدن را بر عهده دارد. این قسمت ها با نام های مخچه، لوب پیشانی، لوب آهیانه ای، لوب گیجگاهی، نخاع، مخ و لوب پس سری شناخته می شوند. در ادامه این مقاله به بیان دلایلی که سبب بروز ضربه مغزی می شوند پرداخته ایم.

علت‌ ضربه مغزی

دلایل مختلفی می تواند سبب بروز ضربه مغزی شود. این دلایل عبارتند از:

سقوط یا زمین خوردن

تصادفات سواره و پیاده

حوادث ناشی از برخورد (برخورد اجسام به سر و بالعکس)

درگیری‌ های خشونت آمیز

انواع ضربه‌ مغزی

عارضه مذکور، انواع مختلفی دارد که علائم و درگیری های آن ها با هم متفاوت است. ضربه‌ هایی که تمامی مغز را درگیر می‌ کنند، باعث «آسیب ‌های منتشر» می ‌شوند. انواع آسیب‌ های منتشر عبارتند از:

کانکاشن یا تکان مغزی، یک ضربه مغزی خفیف است که باعث کاهش کوتاه مدت سطح هوشیاری می‌ شود.

ضایعات منتشر آکسونی، عبارتند از برش و کشش سلول‌ های عصبی در سطح سلولی.

خونریزی تحت عنکبوتیه‌ ی تروماتیک، به خونریزی در فضای اطراف مغز گفته می ‌شود. در این حالت، خون روی سطح مغز پخش شده و باعث عوارض مختلفی می ‌‌شود.

آسیب‌ هایی که به نواحی خاصی از مغز وارد می ‌شوند «صدمات مغزی» کانونی نام دارند، انواع صدمات مغزی کانونی عبارتند از:

کوفتگی، عبارت است از یک کبودی که به دلیل وارد آمدن ضربه شدیدی به مغز، در ناحیه‌ای از آن ایجاد می ‌شود.

هماتوم، یک لخته خونی ناشی از پارگی یک رگ خونی است. هماتوم می‌ تواند کوچک بوده یا رشد کند و به مغز فشار بیاورد.

آنوریسم مغزی، یک رگ خونی ضعیف در مغز است که گاهی اوقات به شکل غیر منتظره ‌ای پاره می ‌شود. آنوریسم‌ ها معمولاً هنگام استرس یا وارد آمدن ضربه به مغز پاره می ‌شوند.

علائم ضربه مغزی

عارضه مذکور در زمان وقوع علائمی از خود بروز می دهد. این علائم به نوع ضربه وارده نیز مرتبط هستند. با این حال علائم مشترکی در تمامی ضربه ها وجود دارد که عبارتند از:

استفراغ

خواب ‌آلودگی

سردرد

گیجی

فلج

کما

کاهش سطح هوشیاری

گشاد شدن مردمک چشم

تغییرات بینایی (تاری دید یا دوبینی، عدم تحمل روشنایی، بی‌ حرکت شدن چشم، نابینایی)

خروج مایع مغزی نخاعی (که می ‌تواند شفاف یا همراه با خون باشد) از گوش‌ ها یا بینی

سرگیجه

مشکلات تنفسی

کند شدن نبض

کاهش سرعت تنفس، همراه با افزایش فشار خون

وزوز گوش

مشکلات شناختی

نشان دادن واکنش‌ های عاطفی نا مناسب

اختلالات گفتاری (لکنت زبان، ناتوانی در درک واژه‌ ها یا شمرده سخن گفتن)

مشکل بلع

بی ‌حسی یا گزگز بدن

افتادگی پلک‌ ها یا ضعف عضلات صورت

بی ‌اختیاری ادرار یا مدفوع

علائم شایع ضربه سر

سردرد

احساس چرخش و سبکی در سر

سردرگمی خفیف

تهوع

زنگ زدن گوش ‌ها

علائم صدمات شدید

تشنج

استفراغ

تغییر در خلق و خو

حرکات غیر طبیعی در چشم

از دست دادن هوشیاری

اختلال در تعادل یا هماهنگی

از دست دادن کنترل عضلات

عدم توانایی در متمرکز کردن چشم ها

از بین رفتن حس وضعیت به صورت جدی

سردرد مداوم یا سردرد وخیم

اختلال یا از دست دادن حافظه

خارج شدن مایعات شفاف از گوش یا بینی

عوارض ضربه مغزی

ضربه مغزی می تواند بر تمامی جنبه‌ های زندگی مصدوم، از جمله توانایی‌ های جسمانی و روانی و همچنین عواطف و شخصیت وی، تأثیر منفی بگذارند. این نوع آسیب‌ ها نیازمند درمان توسط یک متخصص مغز و اعصاب و مراقبت‌ های خاص پزشکی هستند.

تشخیص ضربه مغزی توسط پزشک

متخصص مغز و اعصاب ابتدا سؤالاتی را در مورد نحوه و شرایط رخ دادن آسیب پرسیده و با انجام یک معاینه، ناحیه سر را لحاظ وجود هرگونه علائم تروما از جمله کبودی یا تورم بررسی می‌ کند. به علاوه، در چنین مواردی معاینه عصبی بیمار نیز ضروری است؛ در این نوع معاینه، متخصص مغز و اعصاب از معیار کُمایِ گلاسکو، که یک تست ۱۵ نقطه ‌ای برای دسته‌ بندی شدت آسیب ‌دیدگی به انواع خفیف، متوسط یا شدید است استفاده می‌ شود. در اینجا، متخصص مغز و اعصاب توانایی بیمار در زمینه‌‌ های زیر را بررسی می ‌کند:

باز کردن چشم‌ ها

توانایی دادن پاسخ صحیح به پرسش‌ های جهت‌ یابی

پیروی از دستورها.

در پایان اعداد به دست آمده از تمام فعالیت‌ ها با یکدیگر جمع می‌ شوند تا امتیاز کلی معیار کُمایِ گلاسکو به دست بیاید. سپس، متخصص مغز و اعصاب برای کمک به تشخیص، دستور به انجام آزمایش‌ های بیشتری می‌ دهد. این آزمایش‌ ها عبارتند از:

ام ‌آر آی (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی)

سی ‌تی ‌اسکن (توموگرافی رایانه ‌ای)

ام‌ آر اس (طیف ‌سنجی تشدید مغناطیسی)

تشخیص سرپایی ضربه مغزی

فردی که دچار ضربه مغزی شده اگر ظرف ۳ ساعت به بیمارستان منتقل شود، کادر درمان می توانند عوارض این ضربه را به طور کامل از بین ببرند. ولی تشخیص این حادثه و رساندن مصدوم به بیمارستان ظرف ۳ ساعت کار مشکلی است چون در حالت عادی چند ساعتی طول می کشد تا عوارض این ضربه خود را نشان دهد.

متاسفانه ممکن است فرد دچار صدمات جدی در ناحیه مغز شده باشد درحالی که اطرافیان اصلا متوجه هیچ علامت یا نشانه ای نشوند. به همین منظور پزشکان توصیه می کنند که در چنین شرایطی این سه پرسش ساده را در ذهن بسپارید و در اولین فرصت از مصدوم بخواهید:

از مصدوم بخواهید که لبخند بزند.

همچنین از وی بخواهید که هر دو دست خود را از بازو کاملا بلند کند.

از مصدوم بخواهید که یک جمله ساده و مرتبط با زمان و شرایط اطراف خود بسازد، مثلا الان ساعت چند است؟

اگر مصدوم در پاسخگویی به هر یک از این سه مورد دچار مشکل شد سریعا مصدوم را به بیمارستان برسانید. بعد از اینکه تشخیص داده شد که افراد غیرمتخصص نیز تنها با این سه پرسش می توانند به ضعف عضلات صورت، مشکل در حرکت بازوها و یا مشکل در تکلم پی برده و با انتقال سریع مصدوم به مراکز درمانی از مرگ مصدوم جلوگیری کنند از عموم مردم خواسته شد که این سه پرسش را به خاطر سپرده و در موقع لزوم از آن استفاده نمایند.

روش های دیگر تشخیص عارضه

در زمان تشخیص آسیب مغزی، پزشک ابتدا علائم فرد و اتفاقاتی که منجر به آسیب فرد شده است را در نظر می ‌گیرد. برای تشخیص دقیق ‌تر آسیب مغزی پزشک آزمایشات زیر را تجویز می‌ کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است :

آزمایش خون : انجام آزمایش خون برای تشخیص علائم عفونت و عدم تعادل الکترولیتی می ‌تواند علت و عوارض صدمات ناشی از ضربه مغزی و صدمات غیر ضربه‌ ای را نشان دهد.

مطالعات تصویربرداری : CT اسکن و دیگر آزمایشات تصویربرداری می ‌تواند تومور مغزی، خونریزی مغزی یا دیگر آسیب‌ های مغز را نشان دهد.

ارزیابی مغز : پزشکان همچنین آزمایشاتی را طراحی کردند که مناطق خاصی از مغز مانند حافظه، حل مسئله و تمرکز را هدف قرار می ‌دهند.

درمان ضربه مغزی

بهبودی از یک ضربه مغزی به موارد زیر بستگی دارد:

پلاستیسیته مغز

توانایی بدن برای تولید مجدد

ترمیم سلول‌ های عصبی

تلاش بیمار برای بازآموزی و جبران توانایی‌ های از دست رفته

اگر سر شما آسیب جزئی دید و فقط سردرد را تجربه کردید می ‌توانید برای کاهش درد از استامینوفن استفاده کنید. اگر جراحت جزئی باشد باید از آن مراقبت کنید تا بدتر نشود. بعد از آسیب به سر نباید بخوابید. در صورتی که قصد خوابیدن دارید باید هر ۲ ساعت ۱ بار بیدار شوید تا علائم خود را بررسی کنید. اگر علائم جدید بروز کرد یا علائم قبلی بدتر شد باید سریعا به پزشک مراجعه نمایید.

اگر خونریزی دارید، از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین یا ایبوپروفن نباید استفاده کنید، زیرا این موارد می‌ توانند خونریزی را بدتر کنند.

درمان صدمات شدید سر

در صورتی که صدکه به سر شدید باشد، به صورت زیر درمان آغاز می شود:

دارو درمانی

اگر آسیب به مغز شدید باشد باید به فرد داروی ضدتشنج داده شود، زیرا بعد از آسیب فرد ممکن است در معرض تشنج قرار بگیرد. در صورتی که آسیب دیدگی باعث تجمع فشار در مغز فرد شود ممکن است فرد به دیورتیک نیاز پیدا کند. داروهای ادرارآور منجر به ترشح مایعات بیشتر شده که همین امر می ‌تواند به کاهش فشار کمک کند.

عمل جراحی

برای جلوگیری از آسیب به سر ممکن است عمل جراحی اضطراری نیاز داشته باشید. برای مثال ممکن است پزشک شما به عمل جراحی نیاز داشته باشد:

برداشتن هماتوم

ترمیم و اصلاح جمجمه

رها سازی فشار جمجمه

توانبخشی

در صورتی که آسیب جدی مغزی به مغز وارد شده باشد ، به احتمال زیاد برای بازیابی عملکرد کامل مغز فرد به توانبخشی نیاز پیدا خواهد کرد. نوع توانبخشی به اینکه چه عملکردی را در نتیجه آسیب دیدگی از دست داده ‌اید بستگی دارد.

ضربه به کدام قسمت سر خطرناک است

همان طور که گفتیم، مغز مهم ‌ترین قسمت بدن است که تمام حرکات بدن از سمت مغز کنترل می ‌شود. آسیب به هر قسمت از آن خطرناک است و می ‌تواند عوارض جدی در فرد به وجود بیاورد.

صدمه به بخش‌ های خاص مغز

اگر آسیب مغزی به بخش‌ های مختلف مغز وارد شود می‌ تواند منجر به عوارض غیرقابل جبرانی را به بار آورد. این بخش‌ های خاص شامل موارد زیر است:

لوب فرونتال

بخش جلو مغز یا پیشانی وظیفه صحبت کردن، شخصیت، احساسات و قضاوت فرد را عهده ‌دار است.

لوب تمپورال

بخش‌ های جانبی مغز یا زیر گوش وظیفه مدیریت حافظه، درک کلمات شنیده شده و کنترل شنوایی را عهده ‌دار است.

لوب پاریتال

بخش میانی مغز مسئولیت حواس پنجگانه، از جمله لمس را عهده‌ دار است.

لوب اکسیپیتال

قسمت پشتی مغز که مسئولیت بینایی و هماهنگی دیداری فضایی را عهده ‌دار است.

ساقه مغز

صدماتی که به ساقه مغز وارد می ‌شود می ‌تواند فاجعه آور باشد. ساقه مغز در بخش پایینی پشت سر قرار دارد. وظیفه این بخش کنترل تنفس، ضربان قلب و چرخه خواب است.

آسیب به نیمه چپ و راست مغز

علائم آسیب مغزی ممکن است براساس آسیب سمت چپ یا راست مغز متفاوت باشد.

انواع آسیب مغزی

آسیب‌ های مغزی به دو دسته ضربه مغزی و آسیب های غیرضربه ای تقسیم می‌شوند.

ضربه

ضربه مغزی به علت وارد آمدن ضربه به سر، لرزش یا آسیب‌های چرخشی به سر ایجاد می ‌شود.

آسیب بسته به سر

این آسیب زمانی رخ می ‌دهد که نیروی خارجی مانند وارد کردن ضربه به سر دخیل باشد و این نیروی خارجی به درون جمجمه نفوذ نمی‌ کند اما منجر به صدمه و ورم مغزی خواهد شد.