هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید چیست؟
هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید یکی از ترکیبات از گروه بیفسفونات ها بوده و به عنوان عامل ضد خوردگی و ضد رسوب به کار برده می شود. این ماده که به نام اتیدرونیک اسید نیز خوانده می شود، می تواند با یون های آهن، مس و روی به عنوان عامل کی لیت ساز ترکیب شده و ترکیبات کی لیتی پایداری را ایجاد کند. با مطالعه این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به طور مختصر با هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید آشنا می شویم.
خواص هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید
اتیدرونیک اسید با نام مختصر HEDP یک بیس فسفونات است. فرمول مولکولی این ترکیب شیمیایی آلی و غیرمعدنی به صورت C۲H۸O۷P۲ بوده و از نظر ظاهری به صورت مایع و یا جامد بی رنگ یا مایل به زرد است. هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید یک بازدارنده خوردگی ارگانوفسفریک است و کاربردهای زیادی در تصفیه آب صنعتی، مواد شوینده، لوازم آرایشی و پزشکی دارد.
نقطه ذوب HEDP بین ۱۹۸ تا ۱۹۹ درجه سانتی گراد و نقطه جوش آن ۵۷۸,۸ درجه سانتی گراد است. این ماده در آب و اتانول به خوبی حل می شود.
تولید هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید
روش های مختلفی برای تولید اتیدرونیک اسید وجود دارد. در یکی از این روش ها، تری کلرید فسفر را با اسید استیک یخچالی در یک آمین نوع سوم واکنش می دهند. روشی دیگر، واکنش مخلوط اسید استیک یا انیدرید استیک به عنوان ماده خام با اسید فسفر است که HEDP حاصل می شود. در روشی دیگر، اگر اسید فسفر با استیل کلرید به عنوان ماده اولیه واکنش دهد نیز اتیدرونیک اسید حاصل می شود.
روش اول کاربردی تر است زیرا ارزان بوده، مواد اولیه در دسترس تری داشته، شرایط واکنش آن ملایم بوده و یک فرایند ساده، ایمنی و با خلوص بالا است.
HEDP و مصارف پزشکی
از اتیدرونیک اسید برای تقویت استخوان ها، درمان پوکی استخوان و درمان بیماری پاژه استخوان استفاده می شود. به طور کلی بیس فسفونات ها، فعالیت استئوکلاست ها را کم کرده و از تحلیل استخوان ها جلوگیری می کند. در نتیجه باعث بالا رفتن قدرت استخوان ها در طولانی مدت می شود. همچنین اتیدرونات ها بر خلاف بیس فسفونات ها، از تراکم استخوان ها پیشگیری می کنند.
HEDP و مصارف صنعتی
از این ترکیب در استخرهای شنا به عنوان بازدارنده استفاده می شود تا از خارج شدن یون های فلزی از محلول جلوگیری کرده و مانع از بین رفتن رنگ آمیزی اطراف استخر شوند. همچنین از اتیدرونیک اسید به عنوان یک کی لیت ساز استفاده می شود. زیرا این مواد وقتی به باندها اضافه می شوند، به مقابله با فلزاتی مانند کلسیم و آهن می پردازند تا با تخلیه از فاضلاب ها باعث آلوده شدن آب های زیرزمینی نشوند.
وجود این یون ها در آب استخر، منجر به تیره شدن آن شده و این ترکیب با مهار یون های موجود، مانع تیره شدن آب و ایجاد لکه روی دیواره های استخر می شود.
همچنین HEDP به مواد شوینده اضافه می شود تا از اثرات آب سخت جلوگیری کند. به همین دلیل در ترکیب بسیاری از مواد شوینده مانند صابون ها و دترجنت ها به کار برده می شود.
هیدروکسی اتیل دی فسفونیک اسید و لوازم آرایشی و بهداشتی
از HEDP به عنوان عنصری مهم در ترکیب لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده می شود. طوری که باعث از بین رفتن رادیکال های آزاد شده و به تثبیت امولسیون و کنترل ویسکوزیته کمک می کند. همچنین خاصیت کلاته کنندگی آن باعث به دام انداختن فلزات سنگین در مواد آرایشی و بهداشتی می شود. با تثبیت ترکیبات اکسید کننده توسط تثبیت کننده ها، دوام لوازم آرایشی زیاد می شود. از این ماده در ترکیب انواع شامپوها و صابون ها نیز استفاده می شود.
نکات ایمنی HEDP
HEDP به عنوان ماده ای خطرناک، محرک و خورنده فلزات بوده و بهتر است در هنگام کار با آن از دستکش، لباس و عینک استفاده کنید. خوردن این ماده باعث تهوع، اسهال و استفراغ شده و استنشاق آن خطرناک است. در این شرایط باید محیط را ترک کرده و هوای تازه تنفس کنید، در صورت نیز از اکسیژن استفاده کنید. تماس ماده مذکور با پوست، منجربه ایجاد سوختگی شده و محل مورد نظر را با آب فراوان به مدت ۱۵ دقیقه شست و شو دهید.
