فرمیک اسید قوی است یا ضعیف؟
این که فرمیک اسید قوی است یا ضعیف با توجه به میزان تفکیک آن در آب به یون های سازنده خود تعیین می شود. فرمیک اسید ساده ترین اسید کربوکسیلیک است که به نام جوهر مورچه نیز خوانده می شود. این اسید به فرمول مولکولی HCOOH بوده و اولین بار توسط جان ری، طبیعت شناس انگلیسی از مورچه ها جدا شد. او در سال ۱۶۷۱ با تقطیر کردن بدن خرد شده مورچه های مرده، استخراج اسید فرمیک را انجام داد. کاربرد اسید فرمیک به عنوان حلال خیلی مورد توجه نیست ولی این اسید در صنایع مختلفی چون رنگرزی، دباغی، صنعت و … استفاده می شود. با مطالعه این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک، متوجه می شویم که فرمیک اسید قوی است یا ضعیف؟
اسید فرمیک چیست؟
جوهر مورچه، اسید فرمیک و یا اسید متانوئیک، مایعی بی رنگ با بوی تند است. این اسید در برابر رسوبات و سنگ هایی از جنس سیلیس و آهک، خورندگی زیادی دارد. اسید متانوئیک در حالت مایع و جامد، به صورت شبکه ای نامحدودی از مولکول هایی است که با پیوند هیدروژنی به هم متصل شده اند. خواصی که اسید فرمیک از خود نشان می دهد مانند اسید کربوکسیلیک های دیگر است ولی اسید کلرید تشکیل نمی دهد. توانایی حلالیت اسید مذکور در آب و حلال های قطبی بالا بوده و به میزان کمی در هیدروکربن ها نیز حل می شود.
ویژگی های اسید فرمیک
مهمترین خاصیتی که اسید فرمیک دارد استفاده در غذای دام ها و طیور است. کاربرد اسید فرمیک در این محصولات، به عنوان یک آنتی باکتریال بوده که مانع فاسد شدن آن ها می شود. اگر مقداری از اسید متانوئیک را روی علف های تازه بپاشید، علاوه بر بالا بردن مواد مغذی آن، از پوسیدگی علف ها جلوگیری می کند. باکتری سالمونلا در مرغ داری ها نیز با کمک این اسید از بین می روند. صنعت نساجی و دباغی موارد دیگری است که به میزان اندکی، اسید متانوئیک در آن ها کاربرد دارد. مشتقات اسید فرمیک به صورت استرهای فرمات در ترکیب خوشبوکننده ها استفاده می شود.
اسید فرمیک به عنوان یک آفت کش و حشره کش به کار برده شده و در ذخیره کردن مواد غذایی نقش مهمی دارد. اسید مذکور برای این منظور، از فعالیت های مخرب اسید لاکتیک جلوگیری می کند.
کاربرد اسید فرمیک در زنبورداری یکی از جالب ترین کاربردهاست. زیرا این اسید می تواند کنه های کندوها را از بین برده و چون از نظر اقتصادی به صرفه است، بسیار از اسید فرمیک در این زمینه استفاده می شود. با این که در عسل نفوذ می کند ولی تاثیری در عسل نهایی به دست آمده ندارد.
فرمیک اسید قوی است یا ضعیف؟
همان طور که می دانیم اسیدهای قوی به اسیدهایی گفته می شود که در محلول آبی به یون های تشکیل دهنده خود به طور کامل تفکیک شوند. واکنش تفکیک این اسیدها یک طرفه و کامل است. با توجه به ثابت تفکیک اسیدها (ثابت یونش اسیدها) قدرت اسیدی و بازی یک ترکیب بیان می شود. یکی از یون هایی که در نتیجه یونیزه شدن اسیدها حاصل می شود، یون هیدروژن مثبت است. زیاد بودن میزان تفکیک اسیدها باعث می شود که غلظت بیشتری از یون هیدروژن مثبت تولید شود. میزان قدرت اسیدی از روی میزان غلظت یون هیدروژن تعیین می شود.
Ka = [H۳O+][A–] / [HA]
Ka بزرگ نشان دهنده میزان قدرت اسیدی بالاست.
چون اسید فرمیک در محلول آبی تا حدی تفکیک شده و تفکیک کاملی ندارد، یک اسید ضعیف محسوب می شود. ثابت یونش اسید فرمیک برابر با ۱.۷۸ ͯ ۱۰-۴ است که نشان دهنده ضعیف بودن این اسید است.
اگر غلظت اسید فرمیک بالا باشد، می تواند مضر باشد زیرا در غلظت های بالا، این اسید خورنده بوده، بوی شدیدی داشته و گازهای خطرناکی ایجاد می کند.
