CAS Number و UN Number کدهای شناسایی مواد شیمیایی
نزدیکی مواد شیمیایی به زندگی روزمره انسان موجب شده است تا توجه ویژه ای به اثرات آن ها بر سلامت صورت پذیرد. بسیاری از مواد شیمیایی ممکن است موجب آسیب های جبران ناپذیری در سلامت انسان و محیط زیست شوند. برای شناسایی میزان خطر مواد شیمیایی از کدهای شناسایی مخصوصی استفاده می شود. CAS Number و UN Number از کدهای شناسایی معروف مواد شیمیایی محسوب می شوند. کدهای شناسایی را می توان در بسیاری از محصولاتی که در روزمره استفاده می شوند نظیر شوینده ها، نگهدارنده های مواد غذایی، محصولات آرایشی و بهداشتی و… یافت. کدهای شناسایی CAS Number مشخصات، خواص و… ترکیبات شیمیایی را مشخص می‌کند. کد شناسایی UN Number نیز بیانگر طبقه بندی میزان خطر مواد شیمیایی خطرناک است.
در ادامه این مطلب از جهان شیمی فیزیک به بررسی مزایا و کاربرد کدهای شناسایی CAS Number و UN Number و نحوه استفاده از آن ها می پردازیم. با ما همراه باشید تا با کدهای شناسایی مواد شیمیایی بیشتر آشنا شوید.
دلایل استفاده از کدهای شناسایی مواد شیمیایی
مواد شیمیایی برای شناسایی و شناخت ماهیت دارای کد بندی‌های بین المللی هستند. این کد ها تحت عنوان کدهای بین المللی مواد شیمیایی شناخته می شوند. کدهای مواد شیمیایی برای شناسایی خطرات حمل و نقل، نحوه استفاده مواد شیمیایی و شناخت خواص ترکیبات شیمیایی استفاده می شوند. توجه شود که کدهای شناسایی تنها ماده شیمیایی درون ظرف را تعریف می کنند و تعیین کننده شرکت تولید کننده آن ها نیستند. ما در ادامه این مطلب از جهان شیمی فیزیک به بررسی این سیستم های بین المللی خواهیم پرداخت.
کدهای شناسایی CAS Number
CAS Registry Number پارامتری است که به عنوان مخفف CHEMICAL ABSTRACT SERVICE شناخته می شود. این پارامتر توسط انجمن شیمی آمریکا معرفی شده است. CAS Number یک کد شناسایی مواد شیمیایی بوده و ساختار کلی آن به صورت xxxxxxx-yy-z است. البته این ساختار ممکن است در برخی از مواد تا ۱۰ رقم نیز ادامه یابد. از خواص کدهای شیمیایی CAS Number انحصاری بودن آن هاست. این بدان معناست که این پارامتر برای هر ماده شیمیایی و هر ترکیب منحصر به فرد است. این پارامتر جهانی بوده و به عنوان یک استاندارد جهانی شناخته و استفاده می شود.
کدهای شناسایی CAS Number تا کنون برای بیش از ۹۱ میلیون ماده شیمیایی مشخص شده اند. بعلاوه روزانه ۱۵۰۰۰ ترکیب شیمیایی نیز کد شناسایی اختصاصی می یابند. مشخصات، خواص و سایر اطلاعات مورد نیاز مواد شیمیایی را می توان با جستجوی کد شناسایی CAS آن ها به آسانی پیدا نمود.
بنابراین عدد ثبت CAS یا CAS Registry Number یک سیستم کد گذاری عددی است که جهت شناسایی عناصر و ترکیبات شیمیایی مختلف وضع شده است و تولید کنندگان در سراسر جهان موظف به استفاده از آن برای معرفی محصولات خود هستند.
از آنجایی که این امکان وجود دارد یک ماده دارای اسامی مترادف و متفاوتی باشد، سیستم کد گذاری توسط Chemical Abstracts Service فراهم شده است. آسان نمودن شناسایی و جستجوی اطلاعاتی مواد هدف این سیستم بوده و بیشتر سیستم های اطلاعاتی جستجو از طریق سیستم کدهای شناسایی را فراهم آورده اند. امروزه با جستجوی کدهای شناسایی مواد شیمیایی می توان به آسانی به ماهیت و خواص آن‌ها دست یافت.
پیشینه CAS NUMBER
در گذشته مواد شیمیایی با طیف گسترده ای از مترادف ها و اسامی مختلف شناخته می شدند. اما شناسایی اغلب آن‌ها نامشخص بود. دلیل این امر را می توان به نام های مختلف پس از قراردادهای محلی دانست. درواقع این نام ها به ساختار، منشا یا فرمول شیمیایی ترکیبات اشاره می کرد و ممکن بود ماده ای خاص در مناطق مختلف با نام های مختلفی شناخته شود. همان طور که می دانید بسیاری از مواد معروف دارای نام های تاریخی، عمومی یا تجاری متعددی هستند.
برای رفع این مشکلات و یکپارچه سازی در شناسایی مواد شیمیایی از CAS NUMBER استفاده شد. این کدهای شناسایی برای سادگی و نظم دادن به مواد معرفی شدند. درواقع کدهای شناسایی موجب شدند تا مواد شیمیایی به راحتی در پایگاه های داده قابل جستجو و ردیابی خواص باشند. لازم به ذکر است که این روش یک نامگذاری معتبر و بین المللی بوده و توسط علوم، صنایع و نهادهای نظارتی مختلف تأیید شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
کاربرد کدهای شناسایی CAS Number
با جستجوی CAS Number در داخل سایت شرکت تولید کننده می‌توان به اطلاعات ماده دسترسی پیدا کرد. ترکیبات شیمیایی می توانند در گریدهای مختلف و با حجم‌های متفاوت توسط کمپانی های مختلفی تولید شوند. با استفاده از کدهای شناسایی ترکیبات شیمیایی را می توان در سراسر کمپانی های جهان شناسایی و بررسی کرد. استفاده از روش شناسایی cas number در جستجوی ماده در مقایسه با استفاده از نام مواد شیمیایی برای شناسایی مفیدتر و آسان تر است. بعلاوه جهت یافتن محصول مورد نظر در وقت و هزینه نیز صرفه جویی شده و دسترسی به ماده مورد نظر سریع تر خواهد بود.
نحوه یافتن CAS Number مواد شیمیایی
برای یافتن کدهای شناسایی ابتدا باید به سایت شرکت های تولید کننده مواد شیمیایی و آزمایشگاهی مراجعه نمود. در مرحله بعد می توان نام ماده مورد نظر را در سایت جستجو نمود. با جستجوی نام محصولات CAS Number و cat number و سایر مشخصات ماده نمایش داده می شود. پس از یافتن محصول مورد نظر می توان برای خرید ماده به نمایندگی شرکت ها تماس حاصل نموده و ماده مورد نظر را سفارش دریافت نمود.
مزایا استفاده از CAS Number
از مزایا استفاده از CAS Number انحصاری بودن آن برای هر ماده است. در کدگذاری به این روش فرمول شیمیایی ماده یا ترکیب هیچ اهمیتی ندارد. برای مثال اتانول ماده ای شیمیایی و بسیار رایج است که با نام های مختلفی در بازار صنعتی شناخته می شود. برخی از نام های دیگر اتانول در ادامه آمده است.
- الکل
- الکل اتیلیک
- الکل مطلق
- اتیل هیدرات و اتیل هیدروکسید
- اتیلول
- و…
از طرفی فرمول اتانول را نیز می توان به شکل های زیر نوشت.
- C۲H۶O
- CH۳ − CH۲ − OH
- C۲H۵OH
بنابراین روش های مختلفی برای اشاره به مواد شیمیایی وجود دارد. با استفاده از CAS NUMBER بدون هیچ شبه ای می توان مواد شیمیایی را شناسایی و به آسانی خریداری نمود.
CAS NUMBER به عنوان بخش مهمی از برگه های اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی SDS شناخته می شود. اما همواره باید در استفاده از آن دقت نمود، زیرا بیش از ۱۸۰ میلیون ماده شیمیایی منحصر به فرد با این کد معرفی شده اند و یک اشتباه کوچک هنگام کاربرد کدهای شناسایی CAS NUMBER می تواند منجر به رخ دادن زنجیره ای از خطاهای به هم پیوسته و مشکلات جبران ناپذیر گردد.
طریقه تخصیص کدهای شناسایی CAS NUMBER
CAS NUMBER بر طبق ساختار شیمی یا ماهیت شیمیایی ترکیب نبوده و به ترتیب به مواد شیمیایی جدید اختصاص داده می شوند. ترکیب مورد نظر به محض ورود به پایگاه داده CAS REGISTRY کد شناسایی اختصاصی دریافت خواهد نمود.
موارد استفاده از CAS NUMBER
جهت شناسایی مواد شیمیایی در بسیاری از پایگاه های داده دولتی و خصوصی و تمامی مراکز دارای فهرست های مواد شیمیایی از CAS NUMBER استفاده می شود.
CAS NUMBER به قدری مهم است که هنگام نوشتن برگ اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی باید آن را در بخش ثبت اطلاعات مواد تشکیل دهنده ذکر نمود. مشخصاتی مواد شیمیایی با نام شیمیایی، نام مشترک و مترادف، CAS NUMBER و سایر شناسه های انحصاری ثبت می شوند. این اطلاعات داده های قابل اعتمادی را ارائه داده تا مصرف کنندگان پایین دست در تامین مواد شیمیایی و خرید صحیح در بازار از آن‌ها استفاده کنند.
کالای خطرناک چیست
برخی از مواد و ترکیبات شیمیایی می توانند به صورت بالقوه برای سلامت انسان یا محیط زیست خطر آفرین باشند. این ترکیبات درواقع کالای خطرناک نامیده می شوند.
روش های حمل و نقل از مهم ترین مباحث صنعت حمل و نقل بین المللی در رابطه با مواد خطرناک خواهد بود. در حمل و نقل بار، کالاهای متفاوت و مختلفی حمل می شوند. برخی از این کالاها در طبقه بندی هایی قرار می گیرند که در اصطلاح آن‌ها را کالاهای خطرناک یا Dangerous Goods می نامند.
بنابراین کالاها یا موادی که می توانند به روشی برای سلامت انسان و محیط زیست خطر ایجاد کنند، کالاهای خطرناک هستند. این مواد در لیست کالاهای خطرناک در کتاب مقررات کالاهای خطرناک نام برده شده و طبق مقررات طبقه بندی یافته اند.
کدهای شناسایی UN Number
UN با UNITED NATION NUMBER شناخته شده و یک کد چهار رقمی با کاربردی شبیه CAS NUMBER است. این کدهای شناسایی برای طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک همچون مواد آتش زا، اکسنده های قوی و مایعات سمی استفاده می شوند. کاربرد کدهای شناسایی UN Number در مواد شیمیایی که استفاده و حمل و نقل آن ها مشمول رعایت شرایط ویژه ای باشد نیز استفاده می شود.
عدد UN یا UN Number یک سیستم کد گذاری بین المللی بوده که برای شناسایی کالاهای خطرناک طراحی شده است. اعداد این کدگذاری از UN0001 تا UN3500 هستند. این کدهای شناسایی توسط کمیته تخصصی حمل و نقل کالاهای خطرناک ملل متحد مشخص و معرفی شده اند.
نحوه اختصاص کدهای شناسایی UN Number
- یک عدد UN در این کد گذاری ممکن است مربوط به یک ماده باشد، مانند فنل که با کد UN1671 شناخته می شود.
- گاهی نیز یک کدگذاری به گروهی از مواد با خطرات مشابه اختصاص یافته است.
- در مواردی هم اگر خواص ماده ای در حالت های جامد و مایع متفاوت باشد، اعداد مختلفی به حالت های مختلف آن ماده تخصیص خواهد یافت.
درواقع برای تخصیص کدهای شناسایی UN Number خطرات احتمالی یک ماده مورد توجه قرار خواهد گرفت.
تفاوت CAS Number و UN Number
cas number مواد شیمیایی از مشخصات تولید محصول است و خواص و مشخصات فیزیکی و شیمیایی محصول را معرفی خواهد نمود. این کد بر روی بسته بندی محصول درج می گردد و شامل تعدادی عدد است. البته حداکثر تعداد ارقام این کدهای شناسایی ۱۰ رقم بوده و تنها به عنوان شماره ثبت ماده شیمیایی محسوب می شود.
بنابراین گریدهای مختلف یک ماده با حجم های مختلف در تمامی شرکت های تولید کننده در سراسر جهان با یک شماره رجیستری یکسان معرفی خواهند شد. این کد شناسایی یک شماره بین المللی بوده و باید هنگام خرید یا عرضه محصول به آن توجه نمود. کد شناسایی CAS انحصاری است و برای هر ماده شیمیایی عدد متفاوتی است. بعلاوه همه مواد و ترکیبات شیمیایی تولید شده در سراسر جهان دارای این کد شناسایی هستند.
کدهای شناسایی تنها منحصر به مواد شیمیایی خطرناک هستند و برای ترکیبات خطرناک مورد استفاده قرار می گیرند. این کدها انحصاری نبوده و گاهی ممکن است مواد شیمیایی خطرناک با خواص مشابه (خطرناک) از کد UN یکسانی برخوردار باشند.
هر دو این پارامترها برای توصیف و شناخت مواد شیمیایی طراحی شده اند و همواره باید در برگه اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی درج شوند. کاربرد این کدهای شناسایی موجب می شود تا احتمال بروز خطرات ناشی از مواد شیمیایی در جهان کاهش یابد.
سخن آخر
در این مطلب از جهان شیمی فیزیک به بررسی کدهای شناسایی مواد شیمیایی پرداختیم. این کدها امروزه در سراسر جهان برای شناسایی مواد شیمیایی مورد استفاده قرار گرفته و از اهمیت بالایی برخوردارند. تمام شرکت کننده ها در سراسر جهان موظف هستند تا از این کدها برای محصولات خود استفاده کنند. کدهای شناسایی مواد شیمیایی موجب یکپارچگی در نامگذاری و شناخت ترکیبات شیمیایی شده اند. CAS Number و UN Number ازجمله کدهای شناسایی مواد شیمیایی هستند که در این مطلب به آن ها پرداخته شد.
