آشنایی با ترکیبات شیمیایی شامپوها
شامپوها شویندههای ملایمی هستند که برای رفع چربی و آلودگی از روی موها و پوست سر مورد استفاده قرار می گیرند. شامپوها در حال حاضر در انواع و اقسام مختلف در بازار موجود هستند و شما می توانید بر اساس نوع موهای خودتان هریک از آنها را استفاده کنید.
شامپو ترکیبی از مواد فعال سطحی ، آب و مواد افزودنی است که باعث تمیز کردن موها می شود. این شوینده ها حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی هستند که هریک با هدف خاصی به فرمولاسیون آنها اضافه می شود. برای آگاهی بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.
کاربرد شامپوها
شامپو یک محصول مراقبت از مو است که به صورت مایع تهیه شده و برای تمیز کردن موها استفاده می شود. برای استفاده از شامپو آنها را روی موهای مرطوب ماساژ داده و سپس با آب فراوان آبکشی می کنیم.
دلیل اصلی استفاده از شامپو حذف سبوم ناخواسته موجود در موها و پوست سر است. شامپو معمولاً با ترکیبی از سورفاکتانت هایی که اغلب لوریل سولفات سدیم هستند همراه با کاکامیدو پروپیل بتائین در آب ساخته می شود. ماده سولفات به عنوان سورفاکتانت عمل کرده و باعث می شود روغن و چربی راحت تر از سطح موها پاک شود.
در حال حاضر شامپو های مخصوصی برای افرادی که دارای شوره سر و موهای رنگ شده هستند موجود است. این شوینده ها حتی برای افراد مبتلا به آلرژی گلوتن یا آلرژی به گندم نیز تولید می شوند.
علاوه بر این شامپوهای ارگانیک و طبیعی و شامپوی مخصوص نوزادان و خردسالان (شامپو بچه ) نیز در بازار وجود دارد. همچنین شامپوهایی برای حیوانات تولید می شود که ممکن است حاوی حشره کش ها یا داروهای دیگری برای درمان مشکلات پوستی یا آلودگی های انگلی مانند کک باشد.
شامپوها چگونه عمل می کنند؟
پوست شما ماده ای روغنی به نام سبوم را برای پوشش و محافظت از مو و فولیکول ها تولید می کند. سبوم کوتیکول یا کراتین خارجی رشته های مو را می پوشاند و به آنها درخشش سالم می بخشد. با این حال ، با گذشت زمان سبوم باعث می شود موهای شما کثیف به نظر برسند.
تجمع بیشتر سبوم باعث می شود رشته های مو به هم بچسبند و ظاهری چرب و کثیف به موها می دهد. علاوه بر این گرد و غبار و ذرات دیگر جذب سبوم شده و موها را کثیف تر می کند. سبوم آبگریز است بنابراین با آب تمیز نخواهد شد و حتما شما به یک ماده دترجنت نیاز دارید که در ترکیب شامپوها مورد استفاده قرار می گیرد.
شامپوها در واقع حاوی مواد شوینده ای دقیقاً مانند آنچه در پودر ماشین لباسشویی یا ژل حمام بکار می روند ، هستند. مواد شوینده به عنوان سورفاکتانت عمل می کنند. آنها کشش سطحی آب را کاهش داده و باعث می شوند با روغن ها و ذرات رطوبت پذیر ترکیب شود. بخشی از یک مولکول دترجنت هیدروکربنی یا آبگریز است که به سبوم موجود در موها متصل می شود ، بخش آبدوست مولکول دترجنت نیز در آب حل شده و بدین ترتیب سبوم و آلودگی موجود در موها را شسته و برطرف می کند.
ترکیبات موجود در شامپوها
مواد شوینده یا دترجنت
همانطور که گفته شد شامپو حاوی مواد شوینده ای است که به عنوان سورفاکتانت عمل می کنند. بنابراین وقتی موهای خود را شستشو می دهید ، مواد شوینده توسط آب پاک می شوند و سبوم و آلودگی ها را از روی پوست برطرف می کنند.
مواد محافظ
بسیاری از شامپوها حاوی مواد اضافی دیگری هستند که برای محافظت از مو در نظر گرفته شده اند. رایج ترین ماده افزودنی موجود در این شوینده ها ضد آفتاب است. سایر مواد شیمیایی در برابر آسیب های گرمایی مثلا باد داغ سشوارها یا آسیب های شیمیایی ناشی از مواد شیمیایی موجود در استخرها از موها محافظت می کنند.
افزودنی های آرایشی – بهداشتی
شامپوها حاوی ترکیباتی برای زیبایی هستند که تاثیری در تمیز کردن موها ندارند اما ممکن است باعث شاداب تر شدن موها شوند یا بر رنگ و رایحه موهای شما تأثیر بگذارد. این مواد افزودنی شامل مواد صدفی هستند که باعث ایجاد درخشش در محصول و براقی موها می شوند. عطرها برای رایحه دادن به شامپو و موها بکار رفته و برخی دیگر حاوی رنگ هایی برای روشن و براق تر کردن موها هستند.
مواد فعال
برخی از مواد به شامپوها اضافه می شوند تا ترکیبی یکنواخت ایجاد کنند که کاربرد شامپو را ساده تر کند و از رشد باکتری ها و قارچ ها در شامپو جلوگیری کند.
مواد شیمیایی موجود در شامپوها
آب
آب ماده اولیه همه شامپوهاست و ۷۰-۸۰٪ آنها را تشکیل می دهد. آب بکار رفته در فرمولاسیون شامپوها آب مقطر است که منبع آن می تواند چاه های زیرزمینی، دریاچه ها و یا رودخانه ها باشد.
مواد تمیز کننده
مواد تمیز کننده موجود در این شوینده ها سورفکتانت نامیده می شوند. ماهیت شیمیایی دترجنت یا سورفاکتانت طوری است که با حل کردن چربی ها در آب به شستشوی آنها کمک می کند. سورفاکتانت مورد استفاده در این شوینده ها معمولا از روغن نارگیل، روغن هسته خرما و روغن سویا بدست می آیند. آمونیوم لوریل سولفات، سدیم لوریل سولفات و سدیم لوریل اتر سولفات سورفاکتانت های رایج موجود در فرمولاسیون شامپوها هستند.
تقویت کننده کف در شامپو
برای افزایش تولید کف، مواد شیمیایی به نام آلکانول آمیدها به فرمولاسیون شامپوها اضافه می شود که باعث افزایش میزان کف و اندازه حباب ها در این شوینده ها می شود. برخی از این ترکیبات لورامید DEA و یا کوکامید DEAهستند.
سفت کننده ها
این شوینده ها به دلیل محتوای بالای آب نیازمند موادی برای سفت شدن و به عبارتی افزایش قوام هستند. آلکانول آمید ها به عنوان کف ساز و قوام دهنده به ترکیب شامپوها اضافه می شوند. متیل سلولز و کلرید سدیم (نمک) ترکیبات قوام دهنده و سفت کننده دیگری هستند که به شامپوها اضافه می شوند.
مواد نرم کننده
ترکیبات نرم کننده ای که به فرمولاسیون این شوینده ها اضافه می شوند شامل پلیمرها، سیلیکون ها و عوامل چهار جزیی هستند. این ترکیبات با نشستن بر روی موها اثرات زبر کننده سورفاکتانت ها را کاهش داده و باعث نرمی و لطافت موها می شوند. برخی از نرم کننده های رایج مورد استفاده در شامپوها شامل گوار کلرید هيدروكسی پروپيل تريمونيوم دایمتیکون و كواترنيوم است.
بهبود دهنده ها
بهبود دهنده ها به موها رنگ و درخشش مرواریدی می دهند یا باعث می شوند شامپو در آب های سخت نیز خوب کف کند. اسیدها یا بازهایی مانند اسید سیتریک و یا هیدروکسید سدیم بهبود دهنده هایی هستند که pH شامپو را تنظیم می کنند.
مواد نگهدارنده
مواد نگهدارنده برای افزایش ماندگاری این شوینده ها به فرمولاسیون آنها اضافه می شوند. از آنجایی که شامپوها حاوی آب و ترکیبات آلی هستند محیط مناسبی برای رشد به باکتری ها به حساب می آیند. نگهدارنده ها به مهار این ارگانیسم ها کمک می کنند. هیدانتوئین DMDM و متیل پارابن دو نگهدارنده رایج بکار رفته در فرمولاسیون شامپوها هستند.
مواد افزودنی
مواد افزودنی جهت افزایش جذابیت بصری به این شوینده ها اضافه می شوند. این ترکیبات رنگ و رایحه شامپوها را تغییر می دهند. مواد طبیعی مانند عصاره های گیاهی، روغن های طبیعی، پروتئین ها و ویتامین ها جزء افزودنی هایی هستند که باعث ترغیب افراد به خرید این محصولات می شوند. البته برخی از افزودنی ها عملکرد اختصاصی دارند مثلا پریتیون روی برای رفع مشکل شوره سر مورد استفاده قرار می گیرد.
