تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم چیست؟
تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم در نوع عملکرد آن هاست که در نتیجه وجود یا عدم وجود آنزیم در ترکیب آن هاست. امروزه آنزیم ها تبدیل به یکی از مهمترین اجزای شوینده ها شده اند. هرچند در کشورهای پیشرفته جزییات به کارگیری از آنزیم در شوینده ها به ندرت فاش می شود ولی همچنان استفاده از آنزیم در این کشورها حرف اول را می زند. زیرا عملکرد صابون های آنزیم دار در مقایسه با نوع بدون آنزیم بهتر است، تا جایی که در آب ولرم نیز تاثیر پاک کنندگی خود را می گذاشته و نیاز به دمای بالا ندارد. در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به دیگر تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم، ویژگی ها و کاربردهای آن می پردازیم.
صابون چیست؟
صابون قدیمی ترین نوع شوینده ای است که بشر از آن استفاده می کرده است. حدود ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد صابون در خاورمیانه از ترکیب انواع گیاهان تولید می شد. صنعت صابون سازی به مدت ۷۰۰ سال است که پیشرفت داشته و از ۲۰۰ سال قبل این صنعت متحول گردیده است.
به نمک های اسیدهای چرب پتاسیم یا سدیم محلول در آب، صابون می گویند. صابون ها از هیدرولیز قلیایی چربی ها، روغن ها و اسیدهای چرب با گلیسرول به دست می آیند.
کاربرد صابون
مصارف خانگی صابون ها اغلب برای شست و شو و استحمام است ولی در بعد محیطی بزرگتر صنعتی صابون به عنوان روان کننده ها، غلیظ کننده ها و پیش سازه های کاتالیزورها کاربرد دارند.
علت کاربرد صابون
شستشوی ساده با آب، ذرات جامد و چسبناک چربی را نمی تواند از بین ببرد، برای همین از صابون و شوینده های دیگر برای این کار استفاده می شود. وجود مولکولی با دو بخش آبدوست (هیدروفیل) و آب گریز (هیدروفوب) علت این خاصیت است. سر نمکی صابون که آبدوست است مولکول های آب را به طرف خود کشیده و حل می کند و سپس توسط حلال های آلی دفع می شود. اما سر آبگریز برعکس عمل کرده و آب را دفع کرده سپس در حلال های آلی حل می شود.
برخی از صنعتگران عرصه شوینده ها، معتقدند برای پیشرفت کیفیت محصولات خود باید از آنزیم استفاده کنند که قدرت چربی زدایی و لکه بری زیادی دارد. برای پاسخ به این سوال که تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم چیست، بهتر است یک تعریف کلی از آنزیم و کاربردهای آن داشته باشیم.
آنزیم چیست؟
به طور کلی آنزیم ها پروتئین هایی هستند که به عنوان کاتالیزورهای بیولوژیکی ایفای نقش می کنند. هر آنزیم روی مولکول خاص خودش عمل می کند. از هر آنزیم می توان تا چندین بار استفاده کرد. در شوینده ها از ۴ دسته آنزیم استفاده می شود، سلولازها، لیپازها، پروتئازها و آمیلازها. سلولازها باعث اصلاح الیاف سلولز پارچه های پنبه ای و کتان می شود و همچنین این آنزیم ها به لطافت، روشن شدن رنگ، از بین بردن خاک، کرک و پرز کمک می کنند.
دسته دوم لیپازها هستند همانطور که از نامشان پیداست این آنزیم ها در از بین بردن چربی هایی مثل سس ها، کره، چربی ها، روغن سالاد، لکه های روی یقه و سرآستین ها و… به کار می روند.
از آنزیم های پروتئاز نیز برای از بین بردن لکه های پروتئینی مثل خون، عرق انسان، لکه تخم مرغ، علف و … استفاده می شود. دسته آخر آمیلازها هستند که در از بین بردن باقیمانده مواد غذایی نشاسته دار مثل ماکارونی، فرنی، انواع پاستا، سیب زمینی و … می توانند مفید باشند.
صابون های آنزیم دار و بدون آنزیم چیست؟
صابون های آنزیم دار یکی از شوینده هایی ست که در ترکیب شان از آنزیم استفاده می شود. این آنزیم ها به مانند آنزیم های گوارشی بدن که چربی و پروتئین ها را تجزیه می کنند، لکه های چربی، خاک، کرک و پرز، پروتئین و … را از بین می برند. صابون های بدون آنزیم همان صابون های معمولی هستند بدون استفاده از سلولاز، لیپازها، پروتئازها و آمیلازها. این صابون ها هرچند قدرت پاک کنندگی مناسبی دارند، ولی در دمای بالاتر بهتر جواب می دهند و در نتیجه مصرف انرژی بالایی خواهند داشت.
تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم
تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم یکی از مباحث جدی در صنعت شوینده هاست. صابون های آنزیم دار کار پاکسازی را به نحو احسن انجام می دهند. همچنین لکه ها و چربی های روی لباس را به راحتی جدا می کنند که عملکرد آنزیم دراین فرآیند به خوبی آشکار می شود. از طرفی دیگر صابون های آنزیم دار برای عملکرد احتیاجی به دمای بالا ندارند. در واقع وجود آنزیم در صابون های آنزیم دار باعث شده این شوینده ها در دمای پایین نیز نقش خود را به خوبی ایفا کنند. این نکته نیز یکی از چند تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم است.
از دیگر تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم این است که علی رقم تمیزکنندگی خوب صابون های بدون آنزیم، صابون های آنزیم دار حتی با وجود استفاده از آب ولرم ( آب داغ باعث آسیب به بافت لباس خواهد شد) به کوتاه تر شدن روند شستشو کمک می کنند. همچنین این عمل منجر به صرفه جویی در انرژی خواهد شد و عمر لباس ها نیز طولانی تر می شود. شست و شو با شوینده های آنزیم دار امکان آسیب به البسه پشمی و ابریشمی (که در شست و شوی حرارت بالا آسیب پذیرند) دارد. همچنین این صابون ها تغییر رنگ لباس های جین را کاهش می دهد. علاوه بر این، آنزیم ها باعث درخشندگی، نرم کنندگی و حتی صرفه جویی در مصرف شوینده خواهد شد. این نیز می تواند از دیگر نکات مهم تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم باشد.
معایب و عوارض صابون بر انسان و محیط زیست
صابون ها به نسبت دیگر شوینده ها تمیزکننده ضعیفی هستند. ولی در مقابل در محیط زیست تجزیه پذیرتر از شوینده های دیگر هستند و صدمه کمتری به محیط زیست وارد می کنند. بعضی آنزیم های به کار رفته در صنایع شوینده منشا قارچی، مخمری و باکتریایی دارند. این صابون ها برای محیط زیست آلودگی کمتری دارند، اما برخی از عطرها و اسانس های مورد استفاده در شوینده ها سمی و سرطان زا هستند. در بعضی شوینده ها هم از تثبیت کننده ها استفاده می شود که برای پوست و ریه مضر هستند.
دیگر تفاوت صابون های آنزیم دار و صابون های بدون آنزیم این است که در صابون های آنزیم دار امکان ایجاد آلرژی در افرادی که پوستی حساس دارند بسیار است. بطور مثال به افرادی که از بیماری های پوستی رنج می برند ویا برای نوزادان استفاده از این صابون ها توصیه نمی شود. ولی صابون های بدون آنزیم را بدون ایجاد حساسیت پوستی و البته مناسب برای نوزادان می توان استفاده کرد.
یک دیدگاه