همه چیز در رابطه با آبکاری طلا و کاربردهای آن

آبکاری طلا (Gold plating) روشی است که در آن یک لایه طلا بر روی هر فلز دیگری که اکثرا مس یا نقره است رسوب می کند. آبکاری طلا با دو روش صنعتی و مدرن در حال حاضر توسط واکنش های شیمیایی یا الکتروشیمیایی انجام می شود.

پتاسیم سیانید و پتاسیم استنات دو نمونه از مواد شیمیایی مورد استفاده در آبکاری الکتروشیمیایی طلا هستند. سیانید پتاسیم مهمترین ماده شیمیایی مورد استفاده در آبکاری طلا است. تقریبا تمام طلای مورد استفاده در صنعت الکترونیک برای آبکاری از سیانید پتاسیم استفاده می کند.

آبکاری طلا علاوه بر جنبه های تزئینی که برای تولید زیورآلات و اشیاء دکوری استفاده می شود فواید دیگری نیز دارد که شامل افزایش مقاومت فلز در برابر اکسیداسیون ، خوردگی ، زنگ زدگی ، سایش و خط و خش است. برای آگاهی بیشتر در این رابطه در ادامه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

کاربردهای فوق العاده آبکاری طلا

طلا فلزی زرد رنگ با درخشش زیبا و شکل پذیر است که یکی از ارزشمندترین فلزات موجود در جهان می باشد. از خواص این فلز می توان به این موارد اشاره کرد که مثل سایر فلزات در مقابل آب یا هوا زنگ نمی زند و رنگ آن تغییری نمی کند و جزء کم واکنش ترین فلزات موجود در جدول تناوبی است.

از خصوصیات فوق می توان برای آبکاری فلزات کم ارزش تر مانند مس ، نیکل  برنج استفاده کرد و آنها را به زیورآلات تبدیل کرد یا مقاومت آنها را برای استفاده در صنایع مختلف افزایش داد.

در آبکاری طلا یک لایه از فلز طلا روی فلزات دیگر نشسته و از زنگ زدگی و اکسیداسیون آنها جلوگیری می کند بدین ترتیب مقاومت فلزات دیگر افزایش یافته و می توان برای مدت طولانی تری از آنها استفاده کرد.

این روش البته برای تبدیل فلزات کم ارزش تر به دکوری‌ های زیبا نیز مورد استفاده قرار می گیرد که با قیمت کمتر از طلا می توان آنها را خریداری کرد و از زیبایی و جلوه آنها لذت برد.

انواع آبکاری طلا

 

آبکاری سیانیدی طلا

این روش که به آبکاری تزئینی شهرت دارد از روش های رایجی است که در کارگاه های طلا سازی توسط تجهیزات آبکاری طلا مورد استفاده قرار می گیرد. این روش استفاده گسترده ای در صنعت طلا و زیورآلات ، لوستر ، شیرآلات و ساعت سازی و بسیاری از وسیله های تزئینی دیگر دارد.

در این روش پوشش آبکاری برای زیور آلات حدود ۰.۷۵ تا ۲.۵ و برای وسیله های تزئینی  ۰.۵ تا ۳ میکرون است که با طیف رنگی متنوع شامل زرد، سبز، سفید، رزگُلد، شامپاین، صورتی و قرمز صورت می گیرد.

آبکاری آلیاژی طلا

آبکاری آلیاژی یکی از روش های متداول برای افزایش مقاومت فلزات دیگر در مقابل سایش و خوردگی ناشی از تاثیرات جوی است. اکسید طلایی که در این روش روی اجسام مختلف قرار می گیرد مقاومت آنها را افزایش می دهد. عمده کاربرد این روش در پزشکی، دندان پزشکی و مصارف صنعتی و هواپیمایی است البته گاهی برای لحیم کاری و جوشکاری نیز استفاده می شود.

آبکاری اسیدی طلا

آبکاری اسیدی طلا با توجه به ثبات قابل توجه و طیف رنگ های  بنفش، زرد، پرتقالی و سبزی که ارائه می دهد بسیار پرطرفدار است. این روش با PH اسیدی در وان آبکاری انجام می شود و یکی از مهمترین روش های آبکاری طلا به دلیل پوشش بالاست.

آبکاری سولفیتی طلا

یکی دیگر از روش های آبکاری است که به دلیل ضخامت زیادی که در هر دقیقه روی فلز ایجاد می کند ( حدود ۸ میکرون در دقیقه) باعث پوشش ضخیم و جلوه ای منحصر به فرد بر روی قطعات فلزی می شود.

روش انجام آبکاری طلا

 

آماده سازی

ابتدا باید فلزی که می خواهیم آنرا آبکاری کنیم  تمیز و براق شود این کار را می توان به صورت دستی یا توسط دینامی انجام داد که روی آن فرچه­‌های موئی، نمدی یا پنبه ‌­ای وجود دارد. در طول آماده سازی  با استفاده از روغن پنزا خط و خش های تقریبا عمیق فلز زیرکار یا حتی طلای مستعمل شما از بین می رود. برای براق کردن فلز نیز از روغن پولیش مخصوص طلا استفاده می‌ شود.

شست ‌وشو

برای از بین رفتن آلودگی های روی فلز آنرا با  پودر شوینده و آب داغ می ‌شویند تا همه چربی‌های روی آن از بین برود. پس از شستشو فلز زیرکار را  در محلولی متشکل از ۳۰ گرم سیانور پتاسیم یا سدیم انداخته و در نهایت با آب شهری آبکشی می کنند.

لیزگیری

در لیزگیری فلزی که قرار است آبکاری شود را درون محلولی از یک لیتر آب مقطر ۱۰۰ یا یک استکان اسید سولفوریک غلیظ انداخته و سپس با آب شهری آبکشی می کنند. در این روش از خاک اره برای خشک کردن کامل فلز استفاده می کنند تا رطوبت آن کاملا از بین برود.

وان آبکاری

مرحله اصلی آبکاری، وان آبکاری است که پس از پرداخت های انجام شده عمل آبکاری در آن صورت می گیرد. در این مرحله فلز را داخل محفظه‌ ای شیشه ­‌ای از نوع پیرکس- فایبر گلاس یا وان (محفظه) فلزی با پوشش P.V.C قرار داده و الکترولیت را روی آن می ‌ریزند.
ت

هیه الکترولیت به این صورت است که آب مقطر، یک گرم طلا با عیار بالا، ۳ گرم هیدروژن، ۵ گرم سیانور سدیم یا پتاسیم، ۳ گرم کربنات سدیم یا پتاسیم، یک استکان جوهر نمک و یک چهارم استکان محلول آمونیاک با هم مخلوط  می شوند. شایان ذکر است که این فرآیند حداکثر ۳۰ ثانیه طول می کشد زیرا طولانی‌ تر شدن آن باعث کدر شدن آبکاری می ‌شود.

چه فلزاتی را می ‌توان آبکاری طلا کرد؟

شما می توانید تقریبا همه فلزات را با طلا آبکاری کنید و به عبارتی آنها روکش طلا بزنید اما این کار بیشتر برای نقره، برنج، مس و نیکل انجام می شود. نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که این روکش ها موقت هستند و به تدریج از بین می روند و نیاز است که دوباره آبکاری شوند تا زیبایی و جلوه آنها حفظ شود.

البته هرچه روکش  ضخامت بیشتری داشته باشد دوام کار بیشتر خواهد شد  و ممکن است تا سال‌ها با کمترین تغییر قابل استفاده باشد.

برای نگهداری بهتر فلزات آبکاری شده با طلا نکات زیر را رعایت کنید:

از تماس زیورآلاتی و اشیاء آبکاری شده با مواد شیمیایی جلوگیری کنید. از متداولترین موادی که فلزات آبکاری شده را تحت تاثیر قرار می دهند مواد شوینده هستند بنابراین موقع شستشو بهتر است آنها را استفاده نکنید.

یکی دیگر از مواردی که فلزات روکش شده را تحت تاثیر قرار می دهد عرق بدن است بنابراین بهتر است افرادی که عرق زیاد و تندی دارند طلای روکش شده را در تمام طول روز استفاده نکنند تا دوام این زیور آلات افزایش یابد. و در آخر باید مراقب باشید از اسپری عطر و ادکلن روی فلز روکش شده جلوگیری کنید زیرا ماندگاری آنها را کاهش می دهد.