سندروم زوال سریع درخت زیتون چیست؟

سندرم زوال سریع درخت زیتون یک بیماری باکتریایی گیاهان است که توسط حشرات به گیاهان میزبان منتقل می شود. باکتری ایجاد کننده این بیماری با نام Xylella fastidiosa شناخته می شود. این باکتری می تواند بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی را آلوده کند که باعث سوختگی برگ، پژمردگی و در نهایت منجر به مرگ گیاه می شود. هیچ درمان شناخته شده ای برای بهبود سندروم زوال سریع درخت زیتون در جهان وجود ندارد.

باکتری Xylella fastidiosa در آوند چوبی گیاهان زندگی می کند و توسط حشرات به گیاهان میزبان منتقل می شود. حشراتی که از آوند چوبی تغذیه می ‌کنند، می ‌توانند این باکتری را به گیاهان دیگر منتقل کنند. تا به امروز باکتری Xylella fastidiosa زیاد شناخته شده نبوده اما اکنون این باکتری به یک معضل اساسی در زمینه کشاورزای و باغداری تبدیل شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره سندرم زوال سریع درخت زیتون با این مقاله از نشریه جهان شیمی فیزیک تا انتها با ما همراه باشید.

گیاه شناسی درخت زیتون

درختان زیتون که قدمت آن به یونان باستان بازمی‌ گردد، یکی از قدیمی ‌ترین درختان کشت ‌شده در جهان هستند که نه تنها به خاطر میوه‌ های طعم‌ دهنده ‌بلکه به ‌خاطر ویژگی‌ های زینتی متعددشان ارزشمند هستند. این درختان متمایز با شاخ و برگ‌ های نقره ‌ای، تنه ‌های نازک و خوشه‌ ای از گل‌ های سفید معطر در بهار، نقاط کانونی زیبای باغ ها در تمام فصول هستند.

این درختان در آب و هوای مدیترانه ای آفتابی، مانند آنچه در امتداد سواحل کالیفرنیا یافت می شود، بهترین رشد را دارند. اما آنها تقریبا در هر جایی رشد می توانند پرورش داده شوند. حتی می توانید درختان زیتون را درون گلدان پرورش دهید و قبل از رسیدن به دمای زیر صفر آنها را به داخل خانه بیاورید.

انواع مختلفی درخت زیتون وجود دارد و هر کدام دارای مزایای خاص خود هستند. اینکه کدام یک را انتخاب می کنید در نهایت به این بستگی دارد که می خواهید از درخت زیتون برای چه منظوری استفاده کنید. درخت زیتون بومی سواحل مدیترانه است، بنابراین بیشتر انواع آن عاشق نور خورشید هستند. آفتاب کامل تا جزئی بهترین شرایط نگهداری از این درختان است به خصوص اگر می خواهید برداشت قابل توجهی داشته باشید.

علاوه بر این، درختان زیتون به خاکی با زهکشی خوب نیاز دارند و نمی توانند آب راکد را تحمل کنند. قبل از کاشت درخت خاک خود را آزمایش کنید. درختان زیتون برای رشد و تولید زیتون نیاز به آبیاری منظم دارند. اگر در آب و هوای خشک زندگی می کنید، درخت شما ممکن است با سیستم آبیاری قطره ای وضعیت بهتری داشته باشد. این درختان همچنین توسط آفات نیز مورد حمله قرار می گیرند. بنابراین مراقبت و رسیدگی به آنها بسیار مهم است.

از آفات اولیه ای که می تواند به درختان زیتون آسیب برساند، حشره پولکی یا فلس به خصوص فلس سیاه است. حشره پولکی یا فلس، حشرات کوچک و گردی هستند که با مکیدن شیره گیاهان از آنها تغذیه می کنند. این آفات باعث ایجاد زخم های کوچکی روی گیاه می شود که گیاه را به ویژه در برابر کپک ها آسیب پذیر می کند. اگر این بیماری درمان نشود، عفونت به راحتی می تواند در کل گیاه پخش شود.

درختان زیتون مانند همه گیاهان در جوانی آسیب پذیرتر هستند. یک درخت بالغ می تواند بسیار بیشتر از یک نهال مقاومت کند. پس از کاشت درخت زیتون خود را به دقت زیر نظر داشته باشید و در صورت مشاهده هرگونه آفتی سریعا اقدام کنید. با پیروی از این نکات ساده، می توانید در کمترین زمان یک باغ زیتون پر رونق داشته باشید. تنها کاری که باید انجام دهید این است که یک نقطه آفتابی مناسب انتخاب کنید، گونه های زیتون خود را انتخاب کنید و شروع به پرورش کنید.

باکتری Xylella fastidiosa چیست

Xylella fastidiosa یک باکتری بومی آمریکای شمالی است که به اروپا نیز گسترش یافته است. این باکتری مسئول بروز بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون در جهان است. در ابتدا، تنها چند مورد شیوع از این باکتری گزارش شده بود اما باکتری Xylella fastidiosa اکنون به ابعاد همه گیری رسیده است و در حال نابود کردن کامل باغات زیتون در کشور ایتالیا است.

چندین زیرگونه از این باکتری وجود دارد که با ویژگی های ژنتیکی و ویژگی های خاص گیاهان خاص مشخص می شود. زیرگونه ای که در ایتالیا وجود دارد، زیرگونه پائوکا است. چهار زیرگونه از این باکتری عبارتند از:

•  زیرگونه Xylella fastidiosa fastidiosa مرتبط با بیماری درختان بادام، مرکبات و انگور
• زیرگونه مولتی پلکس Xylella fastidiosa باعث سوختگی برگ ها در طیف وسیعی از درختان و گیاهان چند ساله می شود.
•  زیرگونه Xylella fastidiosa pauca مرتبط با بیماری درختان قهوه، مرکبات و زیتون است
•  زیرگونه Xylella fastidiosa sandyi همراه با سوختگی شدید برگ ها است

مهار این باکتری بسیار دشوار است زیرا می تواند روی بیش از ۶۰۰ گونه گیاهی مختلف زندگی کند. باکتریXylella fastidiosa به آوند چوبی گیاه حمله می کند. آوند چوبی در ساقه، شاخه و تنه درخت وظیفه حمل شیره خام، آب و مواد معدنی را بر عهده دارد. این باکتری همانطور که در داخل آوند رشد می کند آوندهای گیاه را مسدود می کند. در نتیجه مواد مغذی نمی توانند به خوبی به بالای گیاه برسند. در کوتاه مدت، گیاه شروع به پژمردگی می کند و در نهایت از بین می رود.

علائم بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون

چیزی که باکتری Xylella fastidiosa را به ویژه خطرناک می کند، سختی در تشخیص صحیح علائم بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون است. در واقع، طیف وسیعی از علائمی که این باکتری ایجاد می کند، بسیار شبیه به علائم سایر بیماری های موجود در گیاه مانند کمبود آب است. علاوه بر این، برخی از گیاهان بدون علامت هستند، به این معنی که هیچ نشانه ای از عفونت نشان نمی دهند، حتی زمانی که آلودگی در حال گسترش است. شایع ترین علائم بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون عبارتند از:

• سوختگی برگ ها
• خشک شدن شاخه ها
• کاهش رشد شدید گیاه
• زرد شدن و یا قرمز شدن برگ ها
• کلروز برگ، پدیده ای که معمولاً به کمبود آهن مرتبط است

بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون چگونه گسترش می یابد

بر اساس دانش کنونی، سه روش برای گسترش این بیماری مفروض است. بدیهی است که علت اولین آلودگی ها درختان زیتون واردات، تکثیر و کاشت گیاهان آلوده بوده است. این یکی از عوامل اصلی توضیح دهنده گسترش این بیماری است.

حشرات مکنده نیز ناقل این بیماری هستند و بیماری سندرم زوال سریع درخت زیتون را سریعا منتشر می کنند. از آنجایی که این حشرات از آوند چوبی گیاه تغذیه می کنند، باکتری ها را نیز با خود حمل می کنند. با دور شدن آنها نیز منطقه آلوده گسترش می یابد. ثابت شده است که حشره ساس (Philaenus spumariushas ) می تواند باکتری Xylella fastidiosa را بین گیاهان در سراسر اروپا منتقل کند.

در نهایت، یکی دیگر از راه های انتقال این بیماری ابزار باغبانی است. بیماری کشنده درخت زیتون از طریق ابزار نیز به راحتی سرایت می کند. هر زمان که شاخه ای را هرس می کنید، یک ساقه را قطع می کنید یا یک تنه را می بینید، باکتری ها به تیغه برش می چسبند و در نتیجه گیاهان شما آلوده می شوند.

چگونه می توان سندروم زوال سریع درخت زیتون را درمان کرد

هیچ راهی برای درمان این بیماری وجود ندارد. تنها کاری که می توانید انجام دهید این است که از گسترش آن جلوگیری کنید. چندین راهکار وجود دارد که می توانید برای انجام این کار انجام دهید. با این وجود، اگر زمانی متوجه یک یا چند گیاه آلوده شدید کارشناسان توصیه می کنند که کل گیاه را بیرون بکشید و از بین ببرید. همچنین، اگر این اتفاق افتاد، باید گیاهان دیگر را بررسی کنید تا ببینید آیا آنها نیز ممکن است آلوده باشند و علائم اولیه را بررسی کنید.

همانطور که اشاره کردیم، اگرچه حشرات شیره ‌خوار از عوامل اصلی انتشار بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون هستند، ابزار باغبانی خودمان نیز به همان اندازه مقصر هستند. به همین دلیل است که ضد عفونی کردن آنها بسیار مهم است.

این بیماری می تواند هزینه های روغن زیتون را برای مصرف کنندگان افزایش دهد. در ایتالیا، عواقب گسترش این بیماری ویرانگر بوده است، به طوری که تخمین زده می ‌شود از زمان اولین کشف در سال ۲۰۱۳، ۶۰ درصد بازده محصول زیتون این کشور کاهش یافته است. آسیب به درختان زیتون در کشور ایتالیا همچنین باعث کاهش ارزش زمین و جذابیت گردشگری در این کشور شده است. بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون اکنون در اسپانیا، فرانسه و پرتغال نیز گسترش یافته است.

چرا سندروم زوال سریع درخت زیتون بسیار خطرناک است

دلایل زیادی وجود دارد که باعث می شود این بیماری بسیار خطرناک و مخرب باشد. به همین دلیل بسیاری از کشورها برای جلوگیری از ورود این باکتری به کشور خود قوانین سفت و سختی را ایجاد کرده اند. برخی از دلایل اصلی خطرناک بودن باکتری Xylella fastidiosa عبارتند از:

هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد

متأسفانه، همانطور که در بالا ذکر شد، هیچ درمانی برای از بین بردن باکتری Xylella fastidiosa وجود ندارد. این باکتری باعث ویرانی شدید در جنوب اروپا، به ویژه در ایتالیا شده است. این بیماری درختان صد ساله زیتون ایتالیا را به طور کامل از بین برده است.

علائم بیماری بسیار گمراه کننده هستند

علائم این بیماری کاملا گمراه کننده است. اغلب، افراد علائم موجود را به اشتباه کم آبی تشخیص می دهند یا به سادگی فکر می کنند که گیاه بیش از حد در معرض نور خورشید بوده است. با این وجود، سوختن و پژمرده شدن برگ ها تازه شروع کار است. این علائم خفیف اغلب منجر به علائم شدیدتری مانند پژمردگی و ریزش برگ می شود.

آن وقت است که مطلع می شوید عامل بیماری زا گیاه شما را آلوده کرده و راه برگشتی وجود ندارد. در این شرایط جریان مواد غذایی گیاه به طور کامل مسدود می شود و گیاه به آرامی از درون شروع به مردن می کند. اگر مشکوک هستید که گیاه شما ممکن است Xylella fastidiosa داشته باشد، باید آزمایشی انجام دهید. حتی علائم خفیف می تواند نشانه های اولیه یک بیماری شدیدتر باشند.

تقریبا ۶۰۰ نوع گیاه در معرض خطر هستند

همه گیاهان تحت تأثیر باکتری Xylella fastidiosa نیستند. با این حال، تقریبا ۶۰۰ گونه گیاهی وجود دارد که در معرض خطر آلوده شدن به این باکتری هستند. این نوع گیاهان شامل انواع درختان زیتون، اسطوخودوس، خرزهره، زبان گنجشکی و بسیاری دیگر است. این همان چیزی است که این باکتری را بسیار خطرناک می کند، زیرا روی انواع گیاهان تاثیر می گذارد.

این بیماری به سرعت گسترش می یابد

بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون به سرعت گسترش می یابد. باکتری Xylella fastidiosa اولین بار در ایتالیا، به ویژه در منطقه جنوبی آپولیا شناسایی شد. بعد از سال ۲۰۱۳، این باکتری در پرتغال، اسپانیا، فرانسه و حتی در آلمان نیز مشاهده شده است. در واقع، باکتری Xylella fastidiosa تقریبا ۲ کیلومتر در ماه در منطقه آلوده پخش می شود. به همین دلیل، اقدامات قانونی جدیدی توسط کمیسیون اروپا به عنوان ابزاری برای کنترل نرخ سریع عفونت های جدید اعمال شده است.

اثرات منفی بر اقتصاد دارد

سندروم زوال سریع درخت زیتون عواقب شدیدی در بخش های کشاورزی و اقتصادی یک کشور خواهد داشت. طبق تحقیقات انجام شده، تنها در سال جاری، تولید روغن زیتون در ایتالیا نسبت به سال ۲۰۱۹ به میزان خیره کننده ۲۶ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، هزاران شغل به دلیل رها شدن مزارع و نهالستان ها از بین رفته است. با افزایش تعداد عفونت های جدید باکتری Xylella fastidiosa در منطقه مدیترانه، انتظار می رود مقدار روغن زیتون تولید شده کاهش بیشتری پیدا کند.

سخن آخر

به طور خلاصه، بیماری سندروم زوال سریع درخت زیتون، یک بیماری مخرب در اثر یک پاتوژن گیاهی است که توسط آفات تغذیه کننده آوند چوبی مانند Philaenus spummarius (معمولا به عنوان حشره ساس) منتقل می شود. هنگامی که حشره شروع به تغذیه از مایع آوند چوبی (شیره گیاه) می کند گیاه آلوده می شود. این باکتری باعث می شود که گیاه از درون شروع به مردن کند، گویی در حال خشک شدن است.

این همان چیزی است که در ابتدا باعث پژمردگی گیاهان می شود و پس از آلوده شدن، گیاه قوت خود را از دست می دهند. پس از مدتی، گیاه علائم شدیدی را نشان می دهد که در نهایت منجر به مرگ گیاه می شود. این پاتوژن بسیار خطرناک است و سریعا گسترش می یابد و هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد.