کود کربنات کلسیم و فواید مصرف آن
کود کربنات کلسیم (CALCIUM CARBONATE) یکی از کودهای شیمیایی است که از سنگ آهک بدست می آید و بطور گسترده برای خنثی کردن اسیدیته خاک و تأمین کلسیم (Ca) برای تغذیه گیاهان استفاده می شود. کود کربنات کلسیم به محصولات متعددی اشاره دارد ولی برای مصارف کشاورزی عموما به عنوان سنگ آهک مورد استفاده قرار می گیرد. برای آگاهی بیشتر با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.
کلسیم در بسیاری از مواد معدنی موجود در خاک یافت می شود اما نسبتاً نامحلول است. بسیاری از خاک ها حاوی مقادیر زیادی کلسیم نامحلول مانند کربنات کلسیم هستند ، اما محصولات زراعی که در این خاک ها رشد می کنند اغلب کمبود کلسیم را نشان می دهند.
علاوه بر این مقادیر زیاد سایر کاتیون هایی مانند منیزیم ، آمونیوم ، آهن ، آلومینیوم و به ویژه پتاسیم باعث کاهش جذب کلسیم در برخی محصولات زراعی می شود. تصور غلط این است که اگر pH خاک زیاد باشد ، کلسیم کافی در آن وجود دارد ولی این مسئله همیشه درست نیست.
روش تولید کود کربنات کلسیم
سنگ آهک یک سنگ رسوبی متداول است که بطور گسترده ای در رسوبات زمین شناسی یافت می شود. در طول تاریخ این ترکیب به عنوان یکی از مصالح ساختمانی ، ماده سیمانی و در کشاورزی برای بهبود خاک های اسیدی مورد استفاده قرار گرفته است. آهک کشاورزی به طور گسترده ای به عنوان هر ماده حاوی کلسیم یا منیزیم تعریف می شود که قادر به خنثی سازی اسیدیته خاک است. بسیاری از مواد را می توان به عنوان آهک کشاورزی طبقه بندی کرد.
برای تولید کربنات پتاسیم سنگ آهک از معادن استخراج می شود که نیاز به خرد کردن مکانیکی دارد. اندازه ذرات آهک در تعیین میزان واکنش سریع آن با اسیدیته خاک مهم است. سنگ آهک با اندازه ذرات کوچکتر به دلیل سطح بزرگتر در معرض واکنش شیمیایی، به سرعت واکنش نشان می دهد. ذرات بزرگتر کندتر واکنش نشان می دهند اما منبع طولانی مدتی برای خنثی سازی اسید فراهم می کنند. اندازه ذرات به طور معمول بر روی برچسب محصول ظاهر می شود.
سایر مواد موجود در آهک مانند خاک رس ، باعث کاهش خلوص کود کربنات کلسیم و از بین بردن ظرفیت خنثی سازی اسید خواهد شد. اثر آهک کشاورزی بر اساس مقایسه آن با کربنات کلسیم خالص (CaCO₃) ، مقداری که به عنوان اکی والان درصد کربنات کلسیم (CCE) بیان شده است ، رتبه بندی می شود. آهک کشاورزی در خاک های اسیدی نسبت به خاک های خنثی یا قلیایی محلول تر است.
مزایای استفاده از کود کربنات کلسیم در کشاورزی
استفاده اولیه از آهک کشاورزی برای افزایش pH خاک های اسیدی و کاهش غلظت آلومینیوم (Al) محلول در خاک است. رشد ضعیف محصولات زراعی در خاک های اسیدی تا حد زیادی ناشی از Al بسیار محلول است که برای ساختار ریشه بسیاری از گیاهان سمی است. آهک باعث کاهش محلولیت این عنصر می شود. علاوه بر این افزودن آهک کشاورزی کلسیم (و احتمالاً منیزیم) را برای تغذیه گیاه تأمین می کند. برخی از مزایای ثانویه خنثی کردن اسیدیته خاک با آهک کشاورزی شامل:
- افزایش دسترسی به فسفر
- بهبود تثبیت نیتروژن (N) توسط حبوبات
- افزایش مینرالیزاسیون و نیتریفیکاسیون N
- استفاده بهتر از آب ، بازیابی مواد مغذی و بازدهی گیاهان با سیستم ریشه ای سالم تر
بهتر است بدانید:
کمبود کلسیم به روش های مختلفی ایجاد می شود. خاک هایی با pH کم در برابر کمبود کلسیم آسیب پذیر هستند. کودهای دیگر و مینرال های موجود در خاک گاهی می توانند سطح کلسیم را جبران کنند. اگرچه کلسیم به مقدار زیادی مورد نیاز نیست ولی کمبود آن به سرعت رشد گیاه را مهار می کند.
همچنین لازم به ذکر است که کلسیم در گیاه متحرک نیست. این بدان معنی است که گیاه می تواند در هر زمان و در هر چرخه از رشد خود دچار کمبود کلسیم شود. از آنجا که کلسیم یکی از اجزاء ساختاری اصلی در دیواره های سلولی گیاه است ، کمبود کلسیم بر تمام بافت های آن از جمله برگ ها ، ساقه ها ، شاخه ها ، شکوفه ها ، میوه ها و دانه ها تأثیر می گذارد و همین امر اهمیت استفاده از کود کربنات کلسیم را نشان می دهد.
علائم کمبود کلسیم در محصولات زراعی اغلب اختلالات فیزیولوژیکی نامیده می شوند و شامل موارد زیر است:
- نکروز انتها و حاشیه برگهای جوان
- ناهنجاری های پیاز و میوه
- تغییر شکل برگها
- سیستم های ریشه ای قهوه ای بسیار شاخه دار و کوتاه
- رشد بسیار کم و کلروز عمومی
لازم به یادآوری است که این مشکلات در اثر کمبود کلسیم در بافت های آسیب دیده ایجاد می شود. این کمبودها حتی در شرایطی که به نظر می رسد خاک حاوی کلسیم کافی است ، می تواند رخ دهد.
روش استفاده از کود کربنات کلسیم
قبل از استفاده از هرگونه کودی برای اطمینان از درصد مینرال ها و PH خاک توصیه می شود از طریق آزمایش خاک از وضعیت کمبودهای احتمالی خاک آگاه شوید.
در مورد کربنات کلسیم حتما باید وضعیت اسیدیته خاک مشخص شود زیرا در صورت اسیدی بودن خاک جذب مواد مغذی توسط گیاهان کاهش می یابد و برعکس قلیایی بودن خاک مانع جذب بسیاری از ریزمغذی های دیگر می شود.
بهترین زمان استفاده از این کود قبل از کشت است تا به خوبی با خاک مخلوط شود. همچنین دانه بندی کربنات کلسیم باید با توجه به بافت خاک انتخاب شود تا بهترین نتیجه را در برداشته باشد.
