دو اتیل هگزانول چیست؟ – ویژگی ها، تولید و کاربرد آن

دو اتیل هگزانول به عنوان ترکیبی آلی با حالت مایعی شفاف و بی رنگ است. این الکل نوع اول در آب نامحلول بوده ولی حلالیت خوبی در بسیاری از حلال های آلی دارد. در واکنش با بازهای قوی و اکسیدان ها به خوبی عمل کرده و خیلی سریع می تواند با اسیدهای مختلف، تولید استر کند. دو اتیل هگزانول الکلی است که در کتاب های علوم پایه پنجم و هشتم، معرفی شده است. بیشترین کاربرد این ماده در ساخت مواد شیمیایی و تولید نرم کننده هاست. ویژگی های دو اتیل هگزانول و کاربردهای مختلف آن را در مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک حاضر بررسی می کنیم.

ویژگی های دو اتیل هگزانول

حالت فیزیکی دواتیل هگزانول مایع بوده و اگر در مجاورت اکسید کننده ها قرار گیرد، به راحتی مشتعل می شود. شاخه ای از ترکیبات آلی که این الکل در آن قرار دارد، به نام الکل های چرب هستند. نقطه ذوب دواتیل هگزانول برابر با ۷۶- درجه سانتی گراد و نقطه جوش آن بین ۱۸۳ تا ۱۸۵ درجه سانتی گراد است. بعد از سوزاندن این الکل، تجزیه آن با انتشار دود و گازهای بدبو انجام می شود. با این که در آب نامحلول است ولی در همه ترکیبات آلی و الکل ها به خوبی حل می شود. این الکل کایرال با هشت کربن، در تولید حلال ها و مواد معطر به کار برده می شود.

دواتیل هگزانول را به طور طبیعی می توان در ذرت، روغن زیتون، زغال اخته، تنباکو، چای، بادام خام، گوشت گاو، اردک خام، میوه کاساوا و … یافت. در صورت یافتن آن در منابع غیرطبیعی، میکروارگانیسم هایی چون باکتری ها و قارچ ها می توانند آن ها را تجزیه و الکل مورد بحث را تولید کنند. ورود این الکل به محیط زیست اثرات سوء کمی داشته و در صورت ورود به منابع آبی نیز، هیچ سمیتی برای آبزیان ندارد.

تولید دو اتیل هگزانول

دواتیل هگزانول را می توان به سه روش زیر تولید کرد.

یکی از راه های تولید این الکل با واکنش تراکم آلدولی نرمال بوتیرآلدهید است. این روش تولید با تبدیل گاز طبیعی به گاز سنتز شروع می شود. این مرحله از واکنش که در مجاورت بخار آب و کاتالیزور انجام می شود، گرماگیر است. گاز سنتز مونوکسید کرین و هیدروژن است که بعد از واکنش هیدروفرمیلاسیون، ترکیب آن ها به حالت مایع با هم انجام می شود. این مرحله از واکنش نیز باید در حضور کاتالیزور انجام شود و یک واکنش گرماده است. در این مرحله نرمال ایزوبوتیل آلدهید تولید می شود. سپس بعد از اندولیزاسیون، دو اتیل هگزانون و بعد از هیدروژناسیون، دو اتیل هگزانول تولید می شود.

با هیدروژن دار کردن ۲- اتیل ۳- پروپیل آکرولئین می توان دو اتیل هگزانول تولید کرد که روشی دیگر است. اما شرایط واکنشی که برای این منظور لازم است، دمای ۱۵۵ درجه سانتی گراد، فشار ۴,۴ بار و وجود کاتالیزور وینیل پیروات هیدرات است.

در نهایت با استفاده از پروپن (C_۳H_۶) نیز می توان دواتیل هگزانول را تهیه کرد. پروپن، هیدروژن و مونوکسید کربن با هم واکنش می دهند. این واکنش در دمای ۵۰ تا ۱۴۰ درجه سانتی گراد و در مجاورت کاتالیزور فاز آبی رودیوم و تری آریل فسفین سولفونه شده انجام می شود. فرآورده انجام این واکنش شیمیایی در تراکم آلدولی شرکت گرده و تولید دو اتیل هگزانال را می کند. دو اتیل هگزانال وقتی در هیدروژناسیون شرکت کند، تولید دو اتیل هگزانول می کند.

کاربرد دو اتیل هگزانول

اولین کاربرد این الکل در تولید نرم کننده های پلی وینیل کلراید است. اگر دو اتیل هگزانول با اسید اکریلیک، استریفیکاسیون شود می تواند ۲- اتیل هگزیل اکریلات را ایجاد کند که از آن در تولید رنگ ها و انواع چسب ها استفاده می شود. همچنین به دلیل محلول بودن بسیاری از مواد آلی در این الکل، می توان از دو اتیل هگزانول به عنوان حلالی با فراریت کم استفاده کرد. چون در ترکیب الکل مذکور، میزان ناخالصی ها بسیار کم است به همین دلیل به عنوان ماده اولیه در تولید بسیاری از مواد شیمیایی کاربرد دارد.

از این الکل هشت کربنه به عنوان طعم دهنده و ایجاد کننده رایحه استفاده می شود. استرهای تولید شده از آن می تواند در موارد زیادی به کار برده شود. در تولید روغن های پلاستی سایزر، نرم کننده های دی او پی، دی استرها که دارای خاصیت ملینی هستند، در صنعت نساجی و تولید کاغذ به عنوان ضد فوم دواتیل هگزانول کاربرد دارد. همچنین دو اتیل هگزانول برای کاهش گازهای گلخانه ای به سوخت های دیزلی اضافه می شود.

از کاربردهای دیگر این الکل در مصالح ساختمانی، در ترکیب مواد مهر و مو کننده به جهت جلوگیری از خوردگی، در ترکیب روان کننده ها و گریس ها، تولید مواد پوششی، تهیه عکس و فیلم، عطرسازی، تولید مواد ضد کف، اسپری های حشره کش، ضد عفونی کننده ها، مواد ضد جرم و همچنین تولید مواد بهداشتی است.

مضرات کاربرد در تولید پلاستی سایزرها

دواتیل هگزانول، همان طور که در بالا اشاره شده بیشتر در تولید پلاستی سایزرهای دی اکتیل فتالات استفاده می شود. بنابراین بازار این ماده از این جهت بسیار پر رونق است. چون پلاستی سایزرهای دی اکتیل فتالات در تولید محصولات پلی وینیل کلرید به کار برده می شوند. اما این مشتق فتالات برای سلامتی مضر بوده و سلامت زیست محیطی را به خطر می اندازد. همین موضوع به دغدغه ای بزرگ تبدیل شده تا جایی که در قاره اروپا، استفاده از آن ها در تولید اسباب بازی های کودکان ممنوع شده است. تا جایی که برخی از شرکت ها برای تولید این پلاستی سایزرها به جای دواتیل هگزانول از دو پروپیل هپتانول استفاده می کنند.

پلاستی سایزری که از این ترکیب جدید ساخته می شود، به نام دی ایزو نونیل سیکلو هگزان دی کربوکسیلات است که سلامت آن تایید شده است. نداشتن خطر سلامتی این ماده، استفاده از آن را در بسته بندی های مواد غذایی بلامانع کرده است.

نکات ایمنی و شرایط نگهداری دو اتیل هگزانول

در هنگام استفاده از الکل دواتیل هگزانول باید مراقب باشید تا بخارات آن را استنشاق نکنید. چون می تواند منجر به مشکلات تنفسی در فرد شود. همچنین به دلیل این که در صورت تماس با پوست می تواند، التهابات پوستی را ایجاد کند، پس پوشیدن دستکش توصیه می شود. اگر این الکل با چشم تماس یافت با آب فراوان شست و شو داده شود. از جمله مضراتی که این الکل برای بدن دارد، سر درد، سرگیجه، خستگی و دادن حالت تهوع به فرد است.  پوشیدن روپوش آزمایشگاهی و استفاده از عینک، از موارد ایمنی دیگری است که باید رعایت شود. چون الکل دواتیل هگزانول بسیار قابل اشتعال است پس نباید در مجاورت آتش قرار گیرد. ظروف نگهداری آن نیز کاملا مهر و موم شده، بوده و در انبارهای خشک و خنک قرار داده می شوند.

بازار و قیمت خرید و فروش دو اتیل هگزانول

چون به کار بردن دواتیل هگزانول بی کیفیت می تواند در تولید محصولاتی با درجه کیفیت بالا، اختلال ایجاد کند، باید از نوع خالص آن استفاده شود. شرکت های مختلف داخلی و خارجی به ارائه ی این الکل به صورت حضوری و مجازی می پردازند. اما دلایلی چون نوع برند تولید کننده و همچنین نوسانات قیمت ارز، قیمت این محصول را تحت تاثیر می گذارد.