پماد و قرص و کپسول تتراسایکلین چیست؟ کاربرد، نحوه مصرف و عوارض آن

تتراسایکلین ها عنوان خانواده ای از آنتی بیوتیک ها است که علیه گروه وسیعی از میکروب ها فعال می شوند. آنتی بیوتیک ها نیز مواد شیمیایی هستند که از راههای طبیعی و صنعتی به دست می آیند. آنتی بیوتیک ها در اشکال مختلف پماد و قرص و کپسول و … تولید می شوند.

با توجه به اهمیت شناخت داروها در شرایط دنیای حاضر،  در این بخش از نشریه جهان شیمی فیزیک به معرفی، کاربرد، نحوه مصرف و عوارض جانبی داروی تتراسایکلین در اشکال پماد و قرص و کپسول می پردازیم.

تتراسایکلین چیست؟

تتراسایکلین (Tetracycline) آنتی بیوتیکی است که برای درمان بسیاری از عفونت های باکتری هایی از جمله آکنه های التهابی و غیر التهابی، سوزاک، عفونت ادراری و کلامیدیا مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو  برای عفونت های ویروسی مانند آنفلوآنزا و سرماخوردگی اثر نخواهد کرد.

اشکال دارویی تتراسایکلین و نحوه مصرف آنها

تتراسایکلین در اشکال پماد موضعی (۳%)، پماد چشمی (۱%)، قرص تتراسایکلین ۱۰۰ میلی گرم و کپسول تتراسایکلین ۲۵۰ میلی گرم تولید و عرضه می شود.

پماد تتراسایکلین ۳ درصد

در درمان موضعی عفونت های چرکی سطح پوست، برای زخم، سوختگی، ختنه، جای بخیه سزارین، عفونت های حاصل از گاز حیوانات و سایر زخم های پوستی استفاده می شود. پماد موضعی تتراسایکلین ۳% با نام های تجاری مختلف در بازار دارویی ایران موجود است.

نحوه مصرف پماد موضعی

محل مورد نظر را جهت استفاده از پماد تتراسایکلین موضعی، باید ابتدا با استفاده از آب و صابون بشویید، سپس خشک کنید و پس از آن دارو را روی موضع یک یا دو بار در روز بمالید. مقدار مصرف پماد براساس سن بیمار، شرایط بیماری و تشخیص پزشک معین می شود و برای کودکان زیر ۸ سال منع مصرف دارد و نباید تجویز شود.

موارد منع مصرف

پماد تتراسایکلین را در موارد زیر مصرف نکنید:

آلرژی به آنتی بیوتیک تتراسایکلین

عفونت ها یا ضایعات گسترده قارچی

زخم معده

سرطان خون

نارسایی کبدی

کاهش تعداد لکوسیت های خون

پماد تتراسایکلین چشمی 

برای درمان عفونت های چشمی مانند ورم ملتحمه و التهاب پلک (بلفاریت)، کشیدن بخیه چشم و پیشگیری از عفونت پس از جراحی چشم کاربرد دارد.

 

نحوه مصرف پماد چشمی تتراسایکلین ۱ درصد

قبل از مالیدن پماد بر روی چشمهایتان دستها را به خوبی بشویید. بایستی لایه نازکی از پماد را داخل پلک بگذارید. بهتر است به مدت یک تا دو دقیقه چشم بسته باشد. اگر پس از مصرف این پماد احساس سوزش و خارش کردید یا چشمهایتان متورم شد آن را کامل بشویید و در مورد ادامه مصرف پماد با پزشک خود مشورت کنید.

کپسول تتراسایکلین ۲۵۰ برای چیست

اگر این دارو با معده خالی مصرف شود (یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا) بهترین اثر گذاری را خواهد داشت.

اگر با مصرف قرص تتراسایکلین دچار معده درد شدید، در رابطه با مصرف این دارو همراه غذا با پزشک خود مشورت کنید.

نحوه مصرف قرص و کپسول

باید آن را با یک لیوان پر از آب میل کنید. حداقل تا ده دقیقه بعد از مصرف دارو دراز نکشید. به همین دلیل توصیه می شود از مصرف تترا سایکلین پیش از خواب خودداری نمایید.

تتراسایکلین می بایست ۲ تا ۳ ساعت قبل یا بعد از مصرف فرآورده های حاوی آلومینیوم، منیزیم یا کلسیم استفاده شود. این دستورالعمل را در خصوص فرآورده های لبنی، نوشیدنی های غنی از کلسیم، آهن، بیسموت و زینک نیز به کار ببرید.

برای بهره مندی از تاثیر کامل دارو، بهتر است کپسول تتراسایکلین در ساعات معینی از روز استفاده شود. به این ترتیب، احتمال فراموش کردن نوبت مصرف دارو کاهش می یابد. حتی اگر چند روز پس از مصرف علایم بیماری از بین رفت، مطابق دستور پزشک معالج، دوره درمان را کامل کنید.

موارد هشدار و احتیاط مصرف تتراسایکلین

این دارو ممکن است باعث یجاد سرگیجه شود. در طول مصرف دارو، از نوشیدن الکل پرهیز کنید و از رانندگی و کار با دستگاه هایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند اجتناب نمایید.

تتراسایکلین ممکن است باعث کاهش و یا افزایش عملکرد بعضی واکسن ها شود (مانند واکسن تیفویید)، پس در طول دوره مصرف تترا سایکلین از واکسیناسیون خودداری کنید. با توجه به اینکه این دارو می تواند باعث افزایش حساسیت پوست به تابش نور آفتاب شود، از ماندن طولانی مدت زیر نور خورشید بپرهیزید.

هم چنین مصرف مرتب ضد آفتاب و محافظت از پوست و لباس را فراموش نکنید. درافراد سالخورده مصرف تتراسایکلین نیاز به رعایت دقیق تر موارد احتیاط دارد. چرا که در این گروه سنی افراد در معرض عوارض جانبی بیشتری هستند.

همان طور که قبلا اشاره کردیم کودکان زیر ۸ سال نمی بایست از این دارو استفاده کنند. چرا که ممکن است در این افراد منجر به تغییر همیشگی رنگ دندان ها شود. البته گاهی اوقات این دارو موجب تغییر رنگ دندان ها در نوجوانان و بزرگسالان نیز می شود.

 

مصرف تتراسایکلین در بارداری

این دارو که در رده D  قرار دارد، برای دوران بارداری به ویژه نیمه دوم بارداری توصیه نمی شود. تتراسایکلین ممکن است به نوزاد متولد شده آسیب برساند. برای اطلاع بیشتر در این دوران با پزشک خود مشورت کنید.

 

مصرف تتراسایکلین در شیردهی

این دارو در مقادیر خیلی کم به شیر مادر انتقال می یابد. البته هیچ گزارشی از آسیب دارو به نوزاد شیرده وجود ندارد. با این وجود قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت نمایید.

تتراسایکلین برای پرندگان و دام

بسیاری از آنتی بیوتیک ها بین انسان و حیوان مشترک است و برای مصارف حیوانی نیز کاربرد دارد.

تتراسایکلین به دلیل باکتری های گرم منفی و گرم مثبت، ریکتزیا، اسپیروکتها و بعضی کلامیدیاها به سرعت جذب و در درمان بسیاری از بیماری ها موثر است. بر اساس تحقیقات، تتراسایکلین مورد استفاده برای دام و طیور (مانند گاو، گوسفند، مرغ، اردک، غاز، بوقلمون و ..) یکی از داروهای مقاوم در برابر باکتری است.

همچنین ممکن است در مقادیر کم به عنوان پروموتور رشد در خوراک حیوانات نیز استفاده شود.

تداخلات دارویی تتراسایکلین

تداخل دارویی ممکن است باعث تغییر رفتار داروها یا افزایش خطر ابتلا به عوارض جدی شود. هر چند این سند شامل تمام تداخلات احتمالی دارو نیست، فهرستی از تمام داروهایی که استفاده می کنید تهیه کنید و آن را با پزشک یا داروساز خود به اشتراک بگذارید. اگرچه اکثر آنتی بیوتیک ها از جمله داروی تتراسایکلین بر عملکرد داروهای هورمونی ضد بارداری مانند قرص ها، برچسب های ضد بارداری و حلقه های جلوگیری از بارداری تاثیر نمی گذارند اما چندین آنتی بیوتیک از قبیل ریفامپین و ریفابوتین می توانند اثربخشی آن ها را کم کنند که این مهم ممکن است بارداری ناخواسته را ایجاد کند.

برخی از داروهایی که ممکن است با تتراسایکلین تداخل داشته باشند عبارتند از:

داروهای رتینوئیدی (مانند ایزوترتینوئین)

دیگوکسین

وارفارین

استرانتیوم

کلستیرامین

پکتین کائولین

 

عوارض مصرف تتراسایکلین

در صورتی که پزشک معالج داروی تتراسایکلین را برای شما تجویز نموده است مطمئن باشید مضرات آن بسیار کمتر از فوایدش بوده است. لازم است بدانید بیشتر کسانی که تتراسایکلین را مصرف کرده اند عوارض جدی این دارو را تجربه نکرده اند.

با این وجود می دانیم همه داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. بسیاری از بیماران هیچ نوع عارضه ای بروز نمی دهند. برخی از عوارض نیز بعد از گذشت مدت کوتاهی از مصرف دارو، از بین می روند.

در ادامه به عوارض جدی این دارو اشاره می کنیم تا در صورت مشاهده این علایم یا هرگونه عارضه مشابه دیگر به پزشک خود مراجعه کنید یا از مرکز فوریت های پزشکی کمک بگیرید.

عوارض تتراسایکلینها اعم از پماد و قرص و کپسول عبارتند از:

از دست دادن اشتها

دل درد

راش های پوستی و خارش شدید

حالت تهوع و استفراغ

زخمی شدن گلو

گیجی

ناراحتی های رکتال (مقعدی)

سردرد حاد

خارش چشم (در صورت مصرف پماد چشمی)

تغییر رنگ ناخن و دندان ها

تشنگی شدید یا دفع ادرار زیاد

اسهال مداوم

عفونت قارچی ثانویه

خارش و ترشحات ناحیه تناسلی

درد، تورم یا علایم تحریک (در صورت مصرف پماد موضعی)

 

علایم مصارف بیش از حد (اوردوز) تتراسایکلین

در صورتی که این دارو شامل هر یک از انواع پماد و قرص و کپسول تتراسایکلین بیش از مقدار تجویز شده استفاده گردد ممکن است علایمی مانند مشکلات تنفسی و حتی بیهوشی را به دنبال داشته باشد که باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.

اگر قصد انجام انواع آزمایشات پزشکی را دارید، بایستی پزشک خود را در جریان مصرف این دارو بگذارید تا در جواب آزمایش شما مشکلی به وجود نیاید.

شرایط نگهداری تتراسایکلین

دارو شامل هر یک از انواع پماد و قرص و کپسول تتراسایکلین را در جای خشک و خنک و به دور از گرما، رطوبت یا تابش مستقیم نور قرار دهید. هم چنین دارو را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.