فعالیت ارادی و غیرارادی بازتابی چیست؟ شباهت و تفاوت ها

فعالیت ارادی و غیرارادی بازتابی در تعامل با محیط رخ می دهند و هریک ویژگی منحصر به فردی دارند.

لحظه به لحظه، محیط حواس ما را با حجم عظیمی از اطلاعات پر می کند، بسیار بیشتر از آن چیزی که مغز قادر به پردازش و عکس العمل آگاهانه نسبت به آن باشد.

فعالیت غیرارادی بازتابی یا رفلکس یک عمل غیرارادی در پاسخ به یک محرک است. این کنش یک اقدام خودجوش و بدون تفکر است. به عنوان مثال، وقتی در معرض نور شدید قرار می گیریم، چشمان خود را ناخودآگاه می بندیم تا نور کمتری وارد چشم شود.

هنگامی که یک عمل با دخالت افکار تولید می شود، به آن فعالیت ارادی می گویند. فعالیت های ارادی شامل اقداماتی مانند راه رفتن، خوردن، پریدن و دویدن است. نخاع و مغز هر دو در این فعالیت ها درگیر هستند و اینها با PNS هماهنگ می شوند تا حرکات لازم را ایجاد کنند. در مبحث فعالیت های غیر ارادی انعکاسی چیست علوم هشتم به این مسئله پرداخته شده است. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در رابطه با فعالیت ارادی و غیرارادی بازتابی ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

حرکات ارادی و غیرارادی

سیستم عصبی محیطی (PNS) سیستمی از اعصاب است که سیستم عصبی مرکزی (CNS) شامل مغز و نخاع را به سایر قسمت‌های بدن متصل می ‌کند. عمل رفلکس نتیجه هماهنگی نخاع و سیستم عصبی محیطی است. این عمل مغز را درگیر نمی کند. مسیری که در آن تکانه ها در طول عمل بازتابی حرکت می کنند، قوس بازتابی نامیده می شود.

اعمالی که بدون آگاهی یا تمایل فرد صورت می گیرد، عمل غیرارادی نامیده می شود. هضم غذا، ضربان قلب، عطسه و غیره نمونه های از اعمال غیرارادی هستند.

هر دو فعالیت ارادی و غیرارادی بازتابی توسط قسمت های مشابهی از مغز کنترل می شوند. مغز خلفی و مغز میانی اعمال غیرارادی مانند ترشح بزاق، استفراغ و غیره را کنترل می کنند. تمام اعمال ارادی بدن توسط قشر حرکتی در لوب فرونتال مغز کنترل می شود.

مرکز کنترل اعمال ارادی و غیر ارادی بدن چیست

مغز پیچیده ترین قسمت بدن انسان و مرکز هوشیاری است که تمامی فعالیت ارادی و غیرارادی بازتابی بدن را نیز کنترل می کند. مغز با هر قسمت از بدن از طریق سیستم عصبی، شبکه ای از کانال ها که سیگنال های الکتروشیمیایی را حمل می کند، ارتباط برقرار می کند.

سیستم عصبی را می توان شبکه ارتباطی بدن دانست که از تمام سلول های عصبی تشکیل شده است. راه های زیادی وجود دارد که می توانیم سیستم عصبی را برای درک واضح تر آن تقسیم بندی کنیم. یکی از راه های رایج برای انجام این کار، تقسیم آن به سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی محیطی است. هر یک از اینها به نوبه خود قابل تقسیم بندی هستند.

سیستم عصبی مرکزی

سیستم عصبی مرکزی یا به اختصار CNS از مغز و نخاع تشکیل شده است. CNS بخشی از سیستم عصبی است که در استخوان محصور شده است. این نامگذاری به این دلیل است که این مغز و نخاع هستند که در درجه اول مسئول پردازش اطلاعات حسی هستند – برای مثال لمس اجاق گاز داغ یا دیدن رنگین کمان.

سیستم عصبی محیطی

علاوه بر سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) شبکه پیچیده ای از اعصاب نیز وجود دارد که به هر قسمت از بدن می رود. این سیستم عصبی محیطی (PNS) نامیده می شود و سیگنال های لازم برای بقای بدن را تولید می کند. برخی از سیگنال های حمل شده توسط PNS مربوط به فعالیت های ارادی است.

برای مثال، اگر می‌خواهید پیامی را برای یک دوست تایپ کنید، آگاهانه تصمیم می‌گیرید کدام حروف به چه ترتیبی قرار گیرند و مغز شما سیگنال‌های مناسب را برای انجام کار به انگشتانتان ارسال می‌کند. در مقابل، سایر فرآیندها ارادی نیستند. بدون آگاهی شما، مغز شما همچنین سیگنال هایی را به اندام ها، سیستم گوارشی و ماهیچه هایی که در حال حاضر در حال کار هستند، می فرستند. همه اینها از طریق مسیرهای سیستم عصبی محیطی شما اتفاق می افتد.

فعالیت های غیر ارادی چیست

رفلکس یک واکنش غیرارادی و ناگهانی به محرک است. اتفاقا جزء جدایی ناپذیر غریزه بقاء است. بیشتر رفلکس های رایج پاسخی به تمام دانش احتیاطی انباشته شده و آموزش دیده ای است که ما آنها را درونی کرده ایم. این فرآیند می تواند هر چیزی باشد و محدوده ای از عمل بازتابی یعنی عقب کشیدن ناگهانی دست در تماس با یک جسم بسیار سرد یا داغ را شامل می شود. این عمل به عنوان فعالیت بازتابی نامیده می شود و رابطه ظریفی با غریزه دارد.

نکته ای که باید روی آن فکر کرد این است که همه ما بسته به تجربیات و درک گذشته خود غرایز متفاوتی داریم. فعالیت غیرارادی بازتابی واکنشی است که توسط این غریزه ایجاد می شود. گاهی ما هیچ اطلاع قبلی نداریم که تابه داغ است یا نه. به عبارت دیگر، غریزه ارتباط چندانی با رفلکس ندارد.

فعالیت غیرارادی بازتابی در سطح نورون

دو نورون اعصاب آوران (گیرنده) و اعصاب وابران (اثرگر یا تحریک کننده) در فعالیت های عصبی نقش دارند. در فعالیت غیرارادی بازتابی تحریک به شرح زیر رخ می دهد:

اولا با تشخیص گیرنده محرک یا تغییر ناگهانی در محیط شروع می شود، جایی که غریزه دوباره نقشی ایفا می کند. محرک از یک اندام حسی دریافت می شود. سپس نورون حسی سیگنالی را به نورون وابران می فرستد.

به دنبال آن نورون وابران سیگنال را به نورون حرکتی می فرستد. علاوه بر این، نورون حرکتی سیگنالی را به اعصاب وابران ارسال می کند. اعصاب وابران یک پاسخ آنی ایجاد می کند، به عنوان مثال، کنار کشیدن دست یا یک واکنش تکان دهنده زانو.

تحقیق در مورد فعالیت های غیر ارادی

از توضیحات فوق می توان استنباط کرد لحظه ای که نورون آوران سیگنالی را از اندام حسی دریافت می کند این تکانه را از طریق یک ریشه عصبی پشتی به سیستم عصبی مرکزی منتقل می کند. سپس نورون وابران سیگنال را از CNS به اعصاب حرکتی منتقل می کند. بنابراین محرک یک قوس بازتابی را تشکیل می دهد.

در یک عمل بازتابی، سیگنال‌ها به سمت مغز هدایت نمی‌ شوند در عوض، به سیناپس در نخاع هدایت می ‌شوند بنابراین واکنش تقریبا آنی است.

چند واکنش انعکاسی در بدن انسان

شما بدون حتی فکر کردن با انواع مختلفی از رفلکس ها مواجه می شوید، بیایید رایج ترین رفلکس هایی را که هر روز در بدن ما رخ می دهد، بررسی کنیم:

رفلکس انطباقی

رایج‌ ترین رفلکس چشم است که به همگرایی کمک می‌کند تا وقتی به اجسام دور و نزدیک نگاه می‌کنیم، شکل را برای تطبیق با دید تغییر دهند. تغییر شکل توسط عضلات مژگانی چشم ایجاد می شود.

رفلکس نور مردمک

اگر از نوری نزدیک یک چشم تابیده شود، مردمک‌های هر دو چشم منقبض می‌شوند. نور محرک است، تکانه‌ها از طریق عصب بینایی به مغز می‌رسند و پاسخ توسط اعصاب خودمختار چشم به عضله مردمک منتقل می‌شود. رفلکس ها برای محافظت از اعضای بدن شما وجود دارند.

رفلکس آکوستیک

کلمه آکوستیک ممکن است زنگی را در گوش شما به صدا درآورد.این مربوط به انقباض ماهیچه‌های استاپدیوس و تانسور تمپانی در گوش میانی است که به صداهای دسی‌بل بالا پاسخ می‌دهند.

رفلکس تکان دادن مچ پا

تکان دادن مچ پا یک عمل رفلکس رایج است که توسط پزشکان برای بررسی رفلکس آزمایش می شود. این رفلکس به حفظ تعادل و وضعیت بدن کمک می کند که اجازه می دهد تا تعادل را با کمی تلاش و تفکر آگاهانه حفظ کند. پزشکان با ضربه زدن چکش به زانو، رفلکس حرکتی زانو را آزمایش می کنند. فقدان رفلکس ممکن است نشان دهنده آسیب گیرنده یا بیماری اعصاب محیطی باشد.

رفلکس عضله دوسر

تکان دادن ساعد هنگام ضربه زدن به تاندون دوسر بازویی با چکش تاندون منجر به رفلکس عضله دوسر می شود. رفلکس عضله دو سر نیز برای تشخیص کاهش رفلکس استفاده می شود. رفلکس های غایب به عنوان سرنخ برای تعیین محل بیماری عصبی استفاده می شوند.

سرخ شدن

این وضعیت شاید نیازی به معرفی نداشته باشد. سرخ شدن به قرمزی صورت ناشی از خجالت، شرم یا حیا اشاره دارد. این وضعیت به دلایل روانشناختی رخ می دهد که یک فرد مواجه می شود.

رفلکس قرنیه

به پلک زدن هر دو چشم هنگام لمس قرنیه هر دو چشم اشاره دارد. این رفلکس وظیفه دارد وقتی گرد و غبار یا ذرات خارجی به طور تصادفی وارد چشم ما می شود، عکس العمل نشان دهد. استفاده از لنزهای تماسی ممکن است آزمایش این رفلکس را کاهش یا لغو کند.

رفلکس سرفه

هنگامی که گرد و غبار وارد نای یا مجرای تنفسی ما می شود، گیرنده های سرفه را تحریک می کنند که به نوبه خود مواد خارجی را قبل از رسیدن به ریه ها از دستگاه خارج می کند.

عطسه

تحریک مخاط بینی باعث ایجاد عطسه می شود که به خلاص شدن از شر ذرات خارجی از سوراخ های بینی کمک می کند. اینها برخی از فعالیت های غیرارادی بازتابی هستند که هر روز بدون اینکه بدانیم با آنها روبرو می شویم.

پاسخ فعالیت بدن در اثر محرک بیرونی یا درونی یا تغییر در محیط است. پاسخ یا اعمالی که در بدن شما رخ می دهد می تواند دو نوع باشد – ارادی و غیر ارادی.

فعالیت ارادی چیست

اعمال ارادی یا آگاهانه آنهایی هستند که طبق میل خود انجام می دهیم. اینها با اراده آزاد آغاز می شوند. به عنوان مثال، دوچرخه سواری، رقصیدن و خوردن سیب.

اعمال غیر ارادی یا انعکاسی، اقدامات بسیار ناگهانی هستند که توسط محرک هایی مانند درد، فشار، گرما، سرما، نور یا لمس آغاز می شوند. به عنوان مثال، کشیدن دست در هنگام گزگز، لرز و گشاد شدن مردمک چشم.

تفاوت بین فعالیت ارادی و غیرارادی بازتابی

اندام‌هایی که واکنش‌ها را کنترل می‌کنند به دسته‌بندی واکنش‌ها به واکنش‌های ارادی و غیرارادی کمک می‌کنند. عمل ارادی توسط مغز کنترل می شود در حالی که عملکرد غیر ارادی توسط نخاع کنترل می شود.

تمام اعمال ارادی منجر به یک عمل عضلانی می شود در حالی که اعمال غیر ارادی منجر به یک عمل عضلانی یا ترشح از برخی غده می شود.

ویژگی های فعالیت غیر ارادی

فعالیت های غیر ارادی بازتابی یا رفلکس ها دو نوع هستند، یعنی رفلکس های طبیعی یا ذاتی و رفلکس های شرطی یا اکتسابی.

رفلکس های طبیعی

رفلکس هایی هستند که نیازی به تجربه یا یادگیری قبلی فرد ندارند. رفلکس های طبیعی می توانند محافظ باشند یا کارایی عملکردی داشته باشند. رفلکس‌های طبیعی محافظ به این صورت است که اگر جسمی ناگهانی به چشم نزدیک شود، چشم را به‌سرعت می‌بندد، رفلکس های طبیعی که کارایی عملکردی دارند عبارتند از: ترشح بزاق، پریستالیس، تنفس و تکان دادن زانو.

رفلکس های شرطی

رفلکس هایی هستند که فرد در طول زندگی خود بر اثر تجربه یا یادگیری به آن دست می یابد. رفلکس های شرطی در واقع اکتسابی هستند و ذاتی نیستند به عنوان مثال، ترشح بزاق به دلیل بوییدن یا دیدن غذای خوش طعم آشنا. دلیل ترشح بزاق به این دلیل است که فرد غذای مشابهی را قبلا خورده است. مغز طعم غذا را به خاطر می آورد، ناخودآگاه کار می کند و غدد بزاقی فعال می شوند.

به چه اعمالی ارادی می گویند

اعمال ارادی پاسخ هایی به محرک هایی هستند که آگاهانه توسط مغز کنترل یا هماهنگ می شوند. به عبارت دیگر، اقدامات ارادی اقداماتی هستند که عمدا انجام می شوند و توسط مغز کنترل می شوند.

قشر مغز (مغز) از طریق نخاع با نورون‌های وابران و در نهایت یک نورون حرکتی، تکانه‌هایی را به عضلات یا غدد می‌فرستد. این عمل تحت کنترل اراده است بنابراین به عنوان یک عمل اختیاری شناخته می شود. اقدامات یا فعالیت های ارادی به این دلیل انجام می شود که شخصی آنها را انتخاب می کند و نه به این دلیل که مجبور به انجام آنها شده است.

تمام حرکات ارادی (راه رفتن، نوشتن، صحبت کردن، جویدن، تنفس، خوابیدن، گریه کردن) به لطف سیستم عصبی، شبکه پیچیده ای از انتقال دهنده های عصبی که سیگنال های الکتریکی را به یا از مغز ارسال و دریافت می کنند، امکان پذیر است.

در مورد حرکت، به لطف انقباض ماهیچه ها، حرکت استخوان ها و مفاصل انجام می شود. در واقع با هر حرکت گروهی از ماهیچه‌ها وارد عمل می‌شوند که اجازه حرکت بدن را می‌دهند.

حرکات ارادی بدن اساسا در سطح بیرونی بدن انجام می شود، یعنی عضلات پوشاننده اسکلت که به آنها ماهیچه های اسکلتی می گویند.بقیه فعالیت های درونی بدن مانند ضربان قلب، پمپاژ خون از طریق سیاهرگ ها و شریان ها، و اندام های داخلی (تنفس، هضم و غیره) حرکات ارادی نیستند.

 حرکات ارادی چگونه رخ می دهد

حرکات ارادی فعال هستند زیرا از سیستم عصبی مرکزی (CNS) نشات می شوند. این سیستم از مغز، مخچه و نخاع تشکیل شده است. در قشر مغز تکانه‌های عصبی وجود دارد – یک شوک الکتریکی کوچک که میلی ‌ثانیه طول می‌کشد و بر حسب میلی ولت اندازه ‌گیری می ‌شود – از طریق اعصاب و نخاع حرکت می‌کند تا به عضله اسکلتی برسد تا حرکت ایجاد کند.

در نتیجه این سیگنال، پروتئین هایی مانند اکتین و میوزین به طور متناوب فعال و روی هم قرار می گیرند و باعث تحریک گروه خاصی از ماهیچه ها و شل شدن یا انقباض گروه مقابل می شود و در نتیجه به آنها اجازه می دهد طول و حرکت مورد نظر خود را تغییر دهند.این عمل زمانی به وضوح قابل مشاهده است که مثلا می‌خواهیم دست یا پا را خم کنیم یا در حال راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از نردبان هستیم.

فعالیت های ارادی و غیر ارادی علوم هشتم

فعالیت های ارادی  به اعمالی اطلاق می شود که آگاهانه توسط افراد بر اساس نیات، تمایلات و تصمیمات خود انتخاب و آغاز می شود. برخلاف اعمال غیرارادی، که معمولاً پاسخ ‌های بازتابی یا خودکار به محرک ‌ها هستند، اعمال ارادی شامل اعمال عمدی اراده آزاد و اختیار است. فعالیت های ارادی با چندین ویژگی کلیدی مشخص می شود:

هوشیاری: افراد از اعمال خود و دلایل پشت سر آنها آگاه هستند و بر اساس درک خود از موقعیت، انتخاب های عمدی انجام می دهند.

هدفمندی: فعالیت های ارادی هدفمند هستند که بر اساس خواسته ها، انگیزه ها و نیات فرد انجام می شود.

خودمختاری: اقدامات داوطلبانه منعکس کننده ظرفیت فرد برای تعیین سرنوشت و خودگردانی است و به آنها اجازه می دهد مطابق با ارزش ها و ترجیحات خود عمل کنند.

کنترل: افراد حس کنترل بر اعمال خود دارند، می توانند آن ها را به دلخواه شروع، اصلاح یا متوقف کنند.

فعالیت های ارادی نقش مهمی در مسئولیت اخلاقی ایفا می کند، زیرا افراد در قبال پیامدهای انتخاب ها و اقدامات عمدی خود پاسخگو هستند. درک ماهیت فعالیت های ارادی برای فلسفه اخلاق، روانشناسی و فقه ضروری است، زیرا به بحث درباره اراده آزاد، اختیار اخلاقی و تصمیم گیری اخلاقی می پردازد.

در مقابل موارد ذکر شده فعالیت های غیر ارادی وجود دارد که شامل هیچ کدام از موارد بالا نیست. مواردی مثل سرفه یا عطسه جز فعالیت های غیر ارادی دسته بندی می شوند. آنها در کنترل شما نیستند و توسط سیستم خودمختار کنترل می شوند. این موارد در کتاب علوم هشتم بطور کامل شرح داده شده است.