مرجان ها چیست؟ – ویژگی ها، تولید مثل و انواع آن ها

مرجان ها در دریاها و اقیانوس ها به زندگی می پردازند. مرجان ها از نظر گروه بندی موجوداتی بسیار شبیه به شقایق های دریایی هستند. این موجودات زنده در شاخه ی کیسه تنان و یا کیسه دارها قرار می گیرند. صخره های مرجانی را نیز که در دریا ها و اقیانوس ها مشاهده می شوند، این موجودات زنده ی دریایی می سازند. در این مقاله ی نشریه جهان شیمی فیزیک به مرجانها، انواع مختلف این جانوران دریایی و ویژگی های گوناگون آن ها خواهیم پرداخت. همچنین لازم به ذکر است که در کتاب های درسی علوم پایه های چهارم و نهم به این موضوع اشاره شده است.

مرجان ها چه موجوداتی هستند؟

مرجانها جزء بی مهرگان دریایی اند. این موجودات زنده ی دریایی از شاخه ی کیسه تنان هستند. مرجانها جزء خویشاوندهای شقایق های دریایی به حساب می‌آیند. در حدود ۶ هزار گونه ی مختلف مرجان و شقایق دریایی وجود دارد. آن ها به صورت کلونی زندگی می‌کنند که این کلونی ها از پولیپ های یکسان و همانند تشکیل شده است. هر جانور مرجانی دارای پولیپ می باشد. قطر و ارتفاع هر پولیپ به ترتیب چند میلی متر و چند سانتی متر است.

بدن این جانوران از مایع پر شده است و شکل ثابت ندارد و با توجه به شرایط تغییر شکل می دهد. دور تا دور دهان آنها زائده های نیش داری (شاخک ها) وجود دارد که برای شکار جانورانی به کار می رود که در آب از کنار در حال گذر هستند. پولیپ ها از آهک اسکلت محکمی در اطراف خود می سازند که شکل ظاهری آن ها شبیه به جام است که حتی پس از مرگ مرجان نیز این اسکلت باقی می ماند.

نحوه ی زندگی، تغذیه و رژیم غذایی در مرجان ها

اگر در روز به مرجان ها نگاه کنیم بیش تر آن ها به شکل مرده به نظر می‌رسند، زیرا پول اغلب پولیپ ها در طول روز خود را در جام شان پنهان می کنند تا از آسیب دیدن آن ها جلوگیری شود و شاخک های خود را تنها در شب برای گرفتن غذا دراز می‌کنند. بیش تر مرجان ها انرژی و مواد غذایی خود را از داینوفلاژله ها (تاژکداران چرخان) که در داخل حفرات ریز پیکر مرجانها زندگی می کنند، به دست می‌آورند. هرچند بعضی از مرجانها قادر هستند پلانکتون ها و ماهی های کوچک را با استفاده از سلول‌های گزنده ی روی شاخک ‌های خود شکار کنند.

تولید مثل در مرجانها

مرجانها به صورت جنسی و از طریق تخم ریزی و همچنین از طریق غیر جنسی نیز تولید مثل می کنند. به این صورت که پولیپ ها هر چند وقت یک بار اسپرم ها و تخمک خود را به داخل آب رها می سازند و لقاح آن ها در آب دریا انجام می شود و تشکیل تخم رخ می دهد. لاروهای ریزی از درون این تخم ها به خارج شنا می کنند. جریان های اقیانوسی و دریایی گاهی ممکن است بعضی از این لاروها را شناور سازند گستردگی مرجانها در اقیانوس افزایش پیدا کند. بسیاری از پولیپ های مرجانی به صورت تکی زندگی می کنند، اما برخی از آن ها نیز به صورت دسته جمعی هستند. بزرگ ترین مرجان تکی دیده شده مرجان قارچی است که طول تقریبی آن ۳۰ سانتی متر است.

انواع گونه های مختلف مرجان ها

حدود ۶ هزار گونه مرجان وجود دارد که می‌توان آنها را به طور کلی به دو گروه سخت و نرم تقسیم کرد. با بررسی تعداد شاخه های هر پولیپ مرجانها می توان به تفاوت مرجان ها پی برد پولیپ های مرجانهای نرم همیشه دارای ۸ شاخه هستند. اما شاخه های پولیپ‌های مرجان سخت همیشه مضربی از ۶ هستند. مرجانهای سخت در ساخت صخره های مرجانی نقش دارند، ولی مرجانهای نرم به علت عدم تولید اسکلت سخت لازمه ی صخره های مرجانی، نمی‌توانند در ساخت چنین صخره هایی نقش داشته باشند.

شکل ظاهری در آن ها به صورت رنگارنگ به نظر می رسد. اسکلت محکم از جنس کلسیم‌ کربنات که قبلاً نیز اشاره کردیم توسط مرجان سنگی تشکیل می شود که باعث تقویت و محافظت از بدن آن ها می‌شود.

پراکندگی و گستردگی مرجانها

مرجان های تکی در آب های سرد و تاریک در اعماق اقیانوس ها و دریا های روی سطح کره ی زمین دیده می‌شوند. اما مرجانهای سخت که مرجان های صخره ساز نیز نامیده می شوند، برای رسیدن به آفتاب فقط می توانند در آب های صاف و تمیزی که بیش از ۵۰ متر عمق نداشته باشند رشد و زندگی کنند. این مرجانها یا مرجانهای سخت در آب های گرم و کم عمق منطقه های گرمسیری دریا ها و اقیانوس ها بیش تر گسترش یافته‌ اند.

از زمان آخرین عصر یخبندان تا به امروز به علت بالا آمدن سطح آب اقیانوس ها و سطح آب دریا ها، برخی از صخره های مرجانی نیز برای رسیدن به آفتاب به سمت بالا رشد بیش تری داشته ‌اند. در نتیجه ی این موضوع ضخامت برخی از صخره های مرجانی صدها و هزارها متر شده است.

صخره های مرجانی در آب های اقیانوس ها و دریا های کره ی زمین

برخی از پولیپ ها به صورت جوانه روی پولیپ قدیمی رشد می کنند. این پولیپ ها پس از رشد و نمو به طور کامل از مرجانهای اولیه ی خود جدا نمی شوند و به این ترتیب کلونی هایی از مرجانها تشکیل می‌شود. صخره های مرجانی از اسکلت میلیون‌ها پولیپ تشکیل شده‌اند. همان طور که پیش تر نیز به آن اشاره شد، صخره های مرجانی را فقط انواع خاصی از گونه های مختلف مرجان ها می توانند بسازند. این مرجان هایی که توانایی ساخت صخره های مرجانی را دارند، مرجان های سخت نامیده می شوند.

گونه هایی از مرجانها که مرجان های نرم نامیده می شوند، صخره ساز نیستند و توانایی ساختن صخره های مرجانی را ندارند که در بند های گذشته به علت این موضوع نیز پرداخته شد. صخره های مرجانی به طور غالب در آب های شفاف و تا عمقی حدود پنجاه متر که نور خورشید توانایی رسیدن به آن را دارد، وجود دارند و قابل مشاهده هستند.