ستاره دریایی چیست؟ – ویژگی، نوع تغذیه و ساختار بدنی آن

ستاره دریایی از دسته بی مهرگان و از شاخه خارپوستان بوده و بیشتر در آب های گرم اقیانوس آرام و هند یافت می شوند. ظاهر ستاره های دریایی شبیه به ستاره بوده و دارای ۶۰۰۰ گونه هستند. محل زندگی آن ها در آب دریاها و اقیانوس هایی با شوری طبیعی است. این ستاره ها را در سواحل و نواحی که جزر و مد اتفاق می افتد می توان دید. کتب علوم پایه چهارم و پایه نهم درباره ستاره دریایی و ویژگی های آن ها توضیح داده است. این جانوران ماهی نبوده و دارای آبشش، پولک و باله نیستند، بلکه دارای ۵ بازو است که شکل ستاره ای به آن ها می دهد. به طور مختصر در این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به بررسی این جانداران و ویژگی های آن ها می پردازیم.

ستاره دریایی چیست؟

ستاره های دریایی با داشتن ۵ بخش متقارن به دور محور مرکزی، ظاهری شبیه به ستاره را دارند. شاخه این جانوران خارپوستان بوده و محل زندگی آن ها نواحی گرمسیری و آب های سرد است. تعداد زیادی از ستاره های دریایی به رنگ روشن هستند. میزان تخم گذاری آن ها در یک سال به بیشتر از یک میلیون می رسد. نقاطی که به نور حساس هستند در بازوهای این ستاره ها وجود دارد که باعث واکنش این موجودات به نور می شود. این موجودات دارای ۶۰۰۰ گونه بوده و غذای آن ها صدف است. در این جانور به جای گردش خون در بدن، دارای سیسنم گردش آب هستند. انواع مختلفی از ستاره های دریایی مانند ولکرو، ستاره ی دریایی اقیانوس آرام شمالی، اوچر، آفتابگردان، شنی، تاج – خاردار و … وجود دارد.

ساختار بدنی

ستاره های دریایی دارای اندازه و شکل های مختلفی هستند که متناسب با سازگاری آن ها در مقابل شرایط مختلف محیطی است. اما ساختار فیزیکی که دارند در کل به یک شکل و ستاره ای می باشد. در حالت طبیعی دارای ۵ بازو در روی یک صفحه مرکزی هستند ولی ممکن است تعداد بازوهای آن ها به ۲۰ عدد نیز برسد. این جانداران دارای اسکلت داخلی از جنس آهک بوده و سر و مغز ندارند. اما یک دهان دارند و دستگاه گردش آب در آن ها سلومی است. ساختار پوششی سختی از جنس کربنات کلسیم روی بدن ستاره ی دریایی وجود دارد. پوست این جاندار ظاهری چرم مانند و برخی اوقات خاردار است. تیغ های موجود روی پوست آن ها برای دفاع از جاندار است.

وارونه شدن

چندین مکنده به نام پاهای لوله ای در ساختار بدنی این خارپوستان وجود دارد که به به آن ها کمک می کند در صورت وارونه شدن، به حالت اولیه خود برگردند. ستاره های دریایی بدین صورت که ابتدا با خم کردن بازوهای خود، با استفاده از پاهای لوله ای خود و گرفتن یک سنگ، خود را روی آن سنگ می کشند. سپس خود را روی سنگ اندخته و با برگردان بدن خود به شکل اولیه برمی گردند.

تعداد چشم ها

این موجودات بدبو و کوچک، دارای چشمان بازویی هستند که می توانند اطراف خود را مشاهده کنند. این چشم ها در اندام های تاب دار آن ها دیده شده و ممکن است تعداد آن ها به ۵۰ عدد نیز برسد. قبلا دانشمندان بر این تصور بودند که این جانوران با تکیه بر بوی بد خود حرکت می کنند. اما امروزه می دانند که آن ها با استفاده از چشم های خود مسیر خود را پیدا می کنند. حتی در جاهای عمیقی که نور خورشید وجود ندارد، چشم های آن ها توانایی دید دارد. نحوه ی دید جانوران مذکور به شکل سیاه و سفید و با قدرتی به اندازه ی ۵۰۰ برابر کمتر از دید آدمی است.

زیستگاه ستاره های دریایی

محل زندگی این جانداران خارپوست در دریاها و اقیانوس های با شوری طبیعی است. به طوری که ستاره های دریایی را در آب های شیرین و آب هایی که شوری کم و یا خیلی زیاد دارند، نمی توان پیدا کرد. در سواحل و محل جزر و مد این ستاره ها را می توان دید. به همین دلیل با پدیده جزر این جانوران لب ساحل مشاهده می شوند. به طور کلی ستاره های دریایی را در اقیانوس آرام، اقیانوس اطلس، اقیانوس هند و قطب جنوب بیشتر وجود دارند.

تغذیه ستاره های دریایی

دهان در قسمت زیرین بدن ستاره های دریایی قرار دارد که از داخل آن به درون بازوها، شیارهایی امتداد دارد. مری به عنوان لوله ای کوتاه می تواند دهان این موجودات را به معده متصل کند. این خارتنان توانایی خارج کردن معده خود را از دهان دارند. صدف ها، اصلی ترین غذای ستاره های دریایی هستند. آن ها با خارج کردن معده خود و گستردن آن روی طعمه می توانند صدف ها را ببلعند. باز کردن صدف ها قبل از بلعیدن، توسط مکنده های این جانداران انجام می شود.

نوع غذای ستاره های دریایی

طعمه و غذاهای ستاره های دریایی با توجه به زیستگاه آن ها و آب و هوا می تواند متفاوت باشد. گوشت غذای اصلی ستارگان دریایی است. خرچنگ ها، کرم ها، اسفنج ها و صدف های دریایی، جاندارانی هستند که به عنوان غذا برای این گروه از جانوران استفاده می شوند. غذای بعضی از ستاره های دریایی خاردار می تواند مرجان ها باشد. بیشتر طعمه های این جانور، جاندارانی هستند که خیلی کند حرکت می کنند (مانند حلزون ها و دوکی). حرکاتی که توسط طعمه انجام می شود و یا بوهایی که از مواد دفعی آن ها خارج می شود، باعث جلب ستاره های دریایی برای شکار آن ها می شود. همچنین برخی از مواقع این گروه از بی مهرگان برای شکار طعمه خود به صورت گروهی عمل می کنند.

دستگاه گردش آب در ستاره های دریایی

چون ستاره ی دریایی خون و عروق ندارد به جای آن، دستگاه گردش آب دارد. دستگاه گردش آب در این جانوران روی بدن آن ها و میان دو بازو، به شکل مشبک قرار دارد. این دستگاه که در تغذیه و تحرک آن ها تاثیر دارد با مجاری های سلولی با آب های اطراف خود در ارتباط است. ابتدا آب از طریق مجرایی وارد مجرای حلقوی در بدن جاندار شده و از راه مجاری شعاعی (به تعداد ۵ عدد) می تواند وارد بازوها شود. با ورود آب به پاهای لوله ای، آن ها به عنوان پاهای متحرک عمل می کنند. با اتصال پاها به دوکفه ای ها و وارد کردن فشار یکنواخت در سطح آن ها، بعد از خسته کردن دوکفه ای آن ها را از هم باز می کنند.

چگونگی حرکت ستاره های دریایی

بر طبق سیستم گردش آبی که برای این جانداران تعریف شد، آب در داخل کانال های متصل به پایه محصور می شود. بعد از آن با منقبض شدن بدن آن ها، پخش شدن آب در زیر بدن این جاندار با منتقل کردن آب به پایه های لوله ها، اتفاق می افتد. پایه ها در همان لحظه ای که عضلات منقبض می شوند، به رسوب چسبیده و حرکت جانور به جلو انجام می شود. مکنده هایی که در پایه های لوله ای واقع شدند هم کار اتصال و چسبیدن این جانداران به سطح رسوب ها مثل سنگ ها را سبب می شوند و هم می توانند پوست نرم تنانی چون دوکفه ای ها را به عنوان غذا باز کنند. کار پایه ها کمک به تنفس این جانداران نیز است.

دستگاه گوارش و دستگاه عصبی ستاره دریایی

همان طور که در بالا نیز گفته شد، مری ارتباطی بین دهان و معده در این گونه از خارتنان است. با خارج شدن معده از دهان و تصرف روی غذا (به طور عمده صدف ها)، ذرات غذا از راه روده ای کوتاه عبور می کنند. بعد از عبور مواد غذایی، ان ها وارد غدد بزرگ گوارشی می شوند. این غدد به تعداد ۵ جفت و در هر بازو یک جفت است که بیشتر فضای بازوها را اشغال کرده است. در مورد ستاره ماهی گرفتن غذا توسط شکم بزرگی انجام می شود که در مرکز بدن این جاندار قرار گرفته است. در هنگام بلع غذا، ساختار شکم از بدن ستاره ماهی بیرون می رود و روی طعمه متصرف می شود و آن را به بدن جاندار می کشاند.

دستگاه عصبی در این جانداران نیز مانند دستگاه گوارش از دهان با مری به معده متصل می شود. حلقه ی عصبی که دور مری قرار دارد از طریق مجرای حلقوی، اعصاب شعاعی آن به بازوها منتقل می شود. انتهای این اعصاب واقع در ته شیارهای آمبولاکرال، در نوک بازو است که هر بازو یک کله چشمی در این قسمت دارد.

تولید مثل ستاره های دریایی

۵ جقت اندام جنسی در ستاره های دریایی به تعداد هر جفت در بازو قرار دارد. با عمل لقاح بین اسپرم و تخمک که در آب دریا اتفاق می افتد، تخم حاصل و رشد می کند. از رشد تخم، بی پیناریا به صورت کرمی کوچک که آزاد شنا می کند، حاصل می شود. بدن این کرمک دارای تقارن دو طرفه بوده و با گذراندن مراحل دگردیسی مفصل، تبدیل به جوانی بالغ می شود. بیشتر ستاره های دریایی تقارن دو طرفه خود را حفظ می کنند اما برخی از آن ها در هنگام دگردیسی و بالغ شدن، تقارن شعاعی ثانویه ایجاد می شود. بازوهای بیرون زده از مرکز بدن این جاندار، تقارن شعاعی را ایجاد می کند. این تقارن دو طرفه را ستارگان دریایی از نیاکان خود به ارث برده اند.

ستاره های دریایی که دارای تقارن شعاعی هستند مانند جانداران دیگری که دارای تقارن شعاعی هستند بدنی بدون سر و کم تحرک دارند. ستاره های دریایی با بیش از ۵ بازو، دارای تولیدمثل غیرجنسی هستند و صفحات مشبک در این گونه ها بیشتر است.

بازسازی بازوهای ستاره های دریایی

یک ستاره ی دریایی وقتی یک بازوی خود را از دست می دهد می تواند دوباره رشد بازوی جدیدی را انجام دهد. برای ساخت بازوی جدید یا یک دیسک کامل از بازو رشد می کند و یا یک بخش کوچکی از دیسک می تواند باعث رشد آن شود. در لحظه ای که این موجودات بازوی خود را از دست می دهند محل زخم آن ها می توان عفونت کند. برای ترمیم بازوی جدید، چند ماه یا سال زمان لازم است. اما بازویی که جدا شده نیز می تواند با تامین مواد مغذی خود، دیسک و دهان خود را رشد داده و دوباره زندگی کند. واکنش به سیگنال های عصبی دلیل اصلی نرم شدن بافت پیوندی بدن جاندار و یا جدا شدن بخشی از بدن اوست.

طول عمر ستاره دریایی

عمر این جانداران با توجه به نوع گونه های آن ها می توان متفاوت باشد. گونه های Leptasterias hexactis دارای تخم هایی با وزن ۲۰ گرم است، ولی تعداد این تخم ها کم است. عمر این گونه ها بعد از دو سال که بالغ می شوند، ۱۰سال است. اما تعداد تخم های تولید شده توسط گونه ی Pisaster ochraceus زیاد و با وزن ۸۰۰ گرم است. این گونه ها دوران رسیدن به بلوغشان ۵ سال و عمر متوسط آن ها ۳۴ سال است.

خون ستاره دریایی چه رنگی است

ستاره های دریایی موجودات دریایی فریبنده ای هستند که متعلق به کلاس Asteroidea هستند. این خارپوستان در بستر اقیانوس‌ها در سرتاسر جهان یافت می‌شوند و به صحنه زیر آب رنگ و زندگی را می‌ بخشند. در حالی که بیشتر گونه‌ها معمولاً یک دیسک مرکزی و پنج بازو دارند، انواع مختلفی نیز وجود دارد که تعداد اندام بیشتری دارند. رنگ‌های پر جنب و جوش ستاره دریایی به جذابیت آن می‌افزاید و پایه ‌های لوله ‌ای آن بر اساس یک سیستم هیدرولیک کار می ‌کنند که دهانی در مرکز سطح پایینی آن قرار دارد.

گونه های مختلف رفتارهای تغذیه ای منحصر به فردی از خود نشان می دهند. آنها قادر به تولید مثل جنسی و غیرجنسی هستند و بسیاری از گونه ها توانایی قابل توجهی در بازسازی قسمت های از دست رفته یا آسیب دیده بدن دارند. برخی حتی می توانند به عنوان یک مکانیسم دفاعی دست های خود را از دست بدهند.

ستاره دریایی می تواند تا حداکثر قطر ۲۰ اینچ رشد کند، اما معمولاً در محدوده ۴ تا ۱۲ اینچ یافت می شود. بدن ستاره دریایی از استخوانچه های ساخته شده از کربنات کلسیم تشکیل شده است که اسکلت درونی را تشکیل می دهد. اینها می توانند به صورت گرانول و خار ظاهر شوند. سطح بالایی به عنوان سمت اباکتینال یا آبورال شناخته می شود، در حالی که سمت پایه به عنوان سطح آکتینال یا دهانی شناخته می شود.

ستاره دریایی به جای پمپاژ خون، از آب دریا و یک سیستم عروقی آب پیچیده برای گردش خون استفاده می کند. پای لوله آنها نقش مهمی در این سیستم ایفا می کند و همچنین به حرکت کمک می کند. صدها عدد از این پایه های لوله ای را می توان در قسمت زیرین ستاره دریایی پیدا کرد. بنابراین این موجودات در واقع چیزی به نام خون ندارند.