اندام های حسی بدن کدامند؟ انواع اندام های حسی
سیستم عصبی توسط اندام های حسی، اطلاعات مربوط به دنیای بیرون را دریافت و پردازش کرده و به آن واکنش نشان میدهد. از این طریق بدن را سالم و ایمن در برابر محیط بیرون نگه میدارد. بدن این اطلاعات از طریق اندام های حسی: چشم، گوش، بینی، زبان و پوست دریافت میکند.
سلولها و بافتهای تخصصی درون این اندام های حسی، محرکهای محیط را دریافت کرده و آنها را به سیگنالهایی تبدیل می کند. سیستم عصبی این سیگنالها را پردازش میکند. اعصاب حسی و حرکتی، سیگنال ها را به مغز منتقل می کنند. مغز آنها را به عنوان دیدار، سمیدن، بو، طعم و مزه و لمس تفسیر می کند. اندام های حسی از مباحث مهم از علوم پایه هشتم است.
در مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک در مورد اندام های حسی و نقش آن در درک محیط بیرون به دانش آموزان و پویندگان علم اطلاعات مفیدی داده میشود.
اندام های حسی
اندام های حسی نقش مهمی در عملکردهای مختلف ایفا می کنند. به درک اطراف ما کمک می کنند. اینها بخشی جدایی ناپذیر از بدن ما هستند. ما را قادر می سازد تا محیط پیرامون خود را حس کنیم.
اندام های حسی و گیرنده های آنها محرک های متعددی را تحریک می کنند. سپس به مغز منتقل می شوند. شبکه ای از اعصاب و اندام های حسی با تفسیر داده ها در پاسخ به یک پدیده فیزیکی خاص همراه است. این راهی است که تعامل و واکنش ما به محیط را تعیین می کند.
در بدن پنج اندام حسی داریم. اندام های حسی عبارتند از:
گیرنده های عمومی و ویژه اندام های حسی
اندام های حسی در درک صدا، نور، بو، مزه و لمس فعالیت دارد. گیرنده های موجود در اندام های حسی می توانند یک سیگنال را به عصب حسی منتقل کنند. آنها به دو دسته گیرنده های عمومی و گیرنده های خاص طبقه بندی می شوند.
گیرنده های ویژه دارای اندام های حسی تخصصی هستند. شامل چشم برای بینایی، گوش برای شنوایی و تعادل، زبان برای مزه و بینی برای بویایی است.
حواس عمومی همگی با حس لامسه ارتباط دارند و اندام های حسی خاصی ندارند. گیرنده های لمسی یا عمومی در سراسر بدن در پوست یافت می شوند.
اندام های حسی انسان
انسانها پنج حس مهم دارند: بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه. اندام های حسی مرتبط با هر حس، اطلاعات را به مغز می فرستند تا به ما در درک جهان پیرامون کمک کند. مردم علاوه بر پنج حس، حواس دیگری نیز دارند.
۱-حس بینایی
چشم ها نور را به سیگنال های تصویری برای پردازش مغز تبدیل می کنند.
سلولهای چشم دارای دو نوع گیرنده نوری زیر است:
سلولهای میله ای
نسبت به مخروط ها در برابر نور حساس تر هستند. اما نمی توانند رنگ را تشخیص دهند. نزدیک به ۱۲۰ میلیون سلول میله ای در شبکیه وجود دارد.
سلولهای مخروطی
این سلولها رنگ را تشخیص دهند. سه نوع مخروط می توانند رنگ های مختلف از جمله قرمز، سبز و آبی را درک کنند. باهم ترکیب شده و طیف کاملی از رنگ ها را ایجاد می کند. نزدیک به ۷ میلیون سلول مخروطی در شبکیه وجود دارد.
چشم ها در مدار جمجمه قرار می گیرند و توسط استخوان و چربی محافظت می شوند. قسمت سفید چشم، اسکلرا است. از ساختارهای داخلی محافظت می کند و یک درگاه مدور را تشکیل می دهد که از قرنیه، عنبیه و مردمک تشکیل شده است.
قرنیه شفاف است و اجازه می دهد نور وارد چشم شود و محدب است. نور را به پشت چشم هدایت می کند. مردمک در واقع یک دهانه در دیسک رنگی عنبیه است. عنبیه منبسط یا منقبض می شود و میزان عبور نور از مردمک و روی عدسی را تنظیم می کند.
لنز محدب تصویر را بر روی شبکیه، لایه داخلی چشم متمرکز می کند. شبکیه غشای ظریفی از بافت عصبی است که حاوی سلول های گیرنده نوری است. این سلول های میله ای و مخروطی، نور را به سیگنال های عصبی تبدیل می کنند. عصب بینایی سیگنال ها را از چشم به مغز منتقل می کند. آنها را برای ایجاد تصاویر بصری تفسیر می کند.
نقش چشم در حس بینایی
بینایی یا درک محیط بیرون از طریق چشم یک فرایند پیچیده است. اول، نور از یک جسم به چشم منعکس می شود. لایه بیرونی شفاف چشم که قرنیه نامیده می شود. نوری را که از سوراخ مردمک عبور می کند خم می کند. عنبیه (قسمت رنگی چشم) مانند شاتر دوربین عمل می کند. برای خاموش کردن نور عقب می افتد یا برای باز شدن نور بیشتر بازتر می شود.
اطلاعات پردازش شده از نور به عنوان سیگنال های الکتریکی از عصب بینایی به مغز منتقل می شود.
۲-حس شنوایی
گوش از استخوان ها و مایعات برای تبدیل امواج صوتی به سیگنال های صوتی استفاده می کند.
گوش از سه قسمت تشکیل شده و عبارتند از:
گوش بیرونی
شامل قسمت قابل مشاهده ای است که به عنوان گوش یا ساق پا شناخته می شود و یک مجرای شنوایی خارجی کوتاه (پرده گوش) که توسط غشای تمپانک محصور شده است. گوش خارجی امواج صوتی را جمع آوری و آنها را به غشای تمپان میرساند.
گوش میانی
یک حفره باریک پر از هوا در استخوان گیجگاهی است. توسط سه استخوان کوچک احاطه شده است. شامل چکش (خال خالی)، سندان (انکوسیوس) و رکاب (استاپس) است. استخوان های شنوایی به ترکیب این استخوان ها گفته می شود.
گوش داخلی
دو واحد عملکردی گوش داخلی عبارتند از دستگاه دهلیزی دارای دهلیز و مجاری نیم دایره و حلزون گوش دارای اندام های حسی شنوایی است.
موسیقی، خنده، بوق ماشین همه به عنوان امواج صوتی در هوا به گوش می رسند. گوش خارجی امواج را از کانال گوش به غشای تمپان یا طبل گوش هدایت می کند. امواج صوتی با غشای تمپانیک ضربه می زنند و ارتعاشات مکانیکی را در غشا ایجاد می کنند.
نقش گوش در حس شنوایی
غشای تمپان ارتعاشات را به سه استخوان کوچک منتقل می کند که به استخوان های شنوایی معروف است و در حفره پر از هوا در گوش میانی یافت می شود. این استخوانها، ناحیه خلفی و منقبض ارتعاشات را حمل می کنند و به دهانه گوش داخلی می کوبند.
گوش داخلی شامل کانال های پر از مایع، از جمله حلزون حلزونی شکل است. با دور شدن استخوان ها، سلول های موی تخصصی در حلزون گوش امواج فشار موجود در مایع را تشخیص می دهند. آنها گیرنده های عصبی را فعال کرده و سیگنال هایی را از طریق عصب حلزون به مغز ارسال می کنند. سیگنال ها را به عنوان صداها تفسیر می کند.
این اندام مارپیچی اندام گیرنده شنوایی است. سلولهای موی ارتعاشات را به سیگنال های الکتریکی تبدیل کرده سپس سیگنال ها از اعصاب حسی به مغز ارسال میشوند.
مردم احساس تعادل خود را حفظ می کنند زیرا لوله استاش یا لوله فارنکوتیپیک در گوش میانی فشار هوا در گوش میانی را با فشار هوا در جو برابر می کند. سلول دهلیزی، در گوش داخلی، برای تعادل مهم است. زیرا حاوی گیرنده هایی است که حس تعادل را تنظیم می کنند. گوش داخلی به عصب دهلیزی وصل شده است. اطلاعات صوتی و تعادلی را به مغز منتقل می کند.
۳-حس لامسه
لمس اولین حسی است که انسان ایجاد می کند. لمس شامل چندین حس متمایز است که از طریق یاخته های عصبی پوست به مغز منتقل می شود. فشار، دما، لمس ملایم، ارتعاش، درد و سایر احساسات بخشی از حس لامسه هستند و همه به گیرنده های مختلف در پوست نسبت داده می شوند. گیرنده های تخصصی در پوست سیگنال های لمسی را به مغز ارسال می کنند.
پوست از سه لایه زیرتشکیل شده است:
اپیدرم
بیرونی ترین لایه به نام کراتینوسیت است. حاوی پروتئینی به نام کراتین است. ملانوسیت ها، سلول های مرکل و سلول های لانگرهانس نیز در این لایه وجود دارند. بیشتر به چندین لایه تقسیم می شود.
درم
در زیر اپیدرم قرار دارد و از پاپیلاها تشکیل شده است. این ماده به دلیل وجود چربی، کلاژن و فیبرها باعث انعطاف پذیری و استحکام پوست می شود. این ماده در تامین خون سلول های جدید از طریق عروق خونی نقش اساسی دارد.
هیپودرم
لایه زیر پوستی متشکل از چربی است. انرژی را تامین می کند و درجه حرارت را تنظیم می کند. برای محافظت از اندام های داخلی، استخوان ها، ماهیچه ها و محافظت از آنها در برابر آسیب بسیار مفید است.
نقش پوست در حس لامسه
پوست از سه لایه اصلی بافت تشکیل شده است: اپیدرم خارجی ، درم میانی و هیپودرم داخلی. سلول های گیرنده تخصصی در این لایه ها حس لامسه را تشخیص داده و سیگنال ها را از طریق اعصاب محیطی به سمت مغز منتقل می کنند. وجود و محل قرارگیری انواع مختلف گیرنده ها باعث حساسیت بیشتر اعضای بدن می شود. به عنوان مثال، سلول های مرکل در اپیدرم تحتانی لب ها، دست ها و دستگاه تناسلی خارجی یافت می شوند.
پیکرهای مایسنر در قسمت فوقانی پوست بدون مو یافت می شوند. نوک انگشتان، نوک سینه ها ، کف پا. هر دوی این گیرنده ها لمس، فشار و ارتعاش را تشخیص می دهند. سایر گیرنده های لمسی فشار و ارتعاش را نیز ثبت می کند.
لمس فقط حسی نیست که برای تعامل با جهان استفاده می شود. همچنین لمس برای انتقال احساس از انسانی به انسان دیگر است.
۴-حس بویایی
مواد شیمیایی موجود در هوا سیگنالهای محرکی را که مغز آنها را به عنوان بوی تعبیر می کند را بعنوان بو تفسیر میکند. حس بویایی را بویایی می گویند. شروع آن با گیرنده های عصبی تخصصی واقع در مژک های مو مانند در اپیتلیوم در بالای حفره بینی است. وقتی از طریق بینی بو می کشیم یا استنشاق می کنیم برخی مواد شیمیایی موجود در هوا به این گیرنده ها متصل می شوند.
سیگنالی را تحریک می کند که یک فیبر عصبی را از طریق اپیتلیوم و استخوان جمجمه بالا به پیازهای بویایی منتقل می کند. پیازهای بویایی حاوی اجسام سلول عصبی هستند که اطلاعات را در امتداد اعصاب جمجمه ، که امتداد پیازهای بویایی هستند ، منتقل می کنند. آنها سیگنال را به سمت اعصاب بویایی، به سمت منطقه بویایی قشر مغز ارسال می کنند.
کاهش بویایی در افراد مسن
در واقع، کاهش بویایی در افراد ممکن است نشانه ای از یک بیماری یا پیری باشد. به عنوان مثال، توانایی بویایی تحریف شده یا کاهش یافته نشانه ای از اسکیزوفرنی و افسردگی است. سالمندی همچنین می تواند توانایی بوی مناسب را کاهش دهد. بر اساس مقاله ای که در سال ۲۰۰۶ توسط موسسه ملی بهداشت منتشر شد ، بیش از ۷۵ درصد از افراد بالای ۸۰ سال ممکن است دچار اختلال بویایی شوند.
۵-حس چشایی
زبان، ارگان اصلی در درک طعم است. به برجستگی های کوچک در بالای زبان پاپیل می گویند. بسیاری از آنها، از جمله پاپیلای گرد و پاپیلای قارچی، حاوی جوانه های چشایی هستند.
وقتی غذا می خوریم، مواد شیمیایی ناشی از غذا وارد پاپیلاها می شود و به جوانه های چشایی می رسد. این مواد شیمیایی سلول های چشایی مخصوص را در داخل جوانه های چشایی تحریک کرده و گیرنده های عصبی را فعال می کند.
گیرنده ها سیگنال هایی را به فیبرهای عصب های صورت ، گلوسوفارنکس و واگ ارسال می کنند. این عصب ها سیگنال ها را به مدولا منتقل می کنند. آنها را به تالاموس و قشر مغزی مغز منتقل می کند.
برخی از سلول ها ممکن است نسبت به شیرینی حساس تر باشند. بعد از آن تلخ، ترش و شور و برخی دیگر رتبه های خاص خود را دارند. تجربه کامل طعم تنها پس از ترکیب همه اطلاعات قسمتهای مختلف زبان ایجاد می شود.
نیمی دیگر از سلول های حسی تخصصی هستند که فقط به یک مزه واکنش نشان می دهند. وظیفه آنها این است که اطلاعاتی در مورد شدت، طعم شور یا شیرین غذا ارسال میکنند.
عوامل دیگر به ایجاد درک طعم در مغز کمک می کند. به عنوان مثال ، بوی غذا بر نحوه درک طعم مغز تاثیر زیادی می گذارد. به همین دلیل کسی که دچار گرفتگی بینی است. در چشیدن غذا مشکل داشته باشد. حس بویایی به درک مزه کمک می کند.
سایر اندامهای حسی
علاوه بر پنج اندام حسی و عملکرد آنها، اندام های حسی دیگری وجود دارند که به ما در درک احساسات مختلف کمک می کنند. در زیر دو سیستم حسی دیگر وجود دارد که به مغز برای عملکردهای مختلف پیام می دهد.
سیستم دهلیزی و تعادل
این سیگنال در مورد موقعیت سر، جهت فضایی، عملکردها و حرکات است. حفظ وضعیت بدن، تعادل بدن، تثبیت سر و بدن از وظایف ضروری سیستم دهلیزی است.
سیستم حس عمقی
علاوه بر پنج حس، یک حس دیگر نیز وجود دارد که به چگونگی درک مغز شما در بدن شما در فضا می پردازد. به این حس عمقی می گویند.
حس عمقی شامل حس حرکت و موقعیت اندام ها و ماهیچه های ما است. به عنوان مثال ، حس عمقی فرد را قادر می سازد که انگشت خود را حتی با چشمان بسته به نوک بینی خود لمس کند. این امکان را به فرد می دهد تا بدون نگاه کردن به هر یک از پله ها بالا رود. افرادی که دارای حس عمقی ضعیف هستند ممکن است دست و پا چلفتی و ناهماهنگ باشند.
در آگاهی از موقعیت مشترک، آگاهانه یا ناخودآگاه کمک می کند. برخی از نمونه های سیستم حس عمقی شامل تعادل در یک پا، لگد زدن به توپ بدون نگاه به پا و حس سطحی است که بر روی آن ایستاده ایم.
مهمترین اندام های حسی بدن کدامند
بسیاری از مردم بر این باورند که حواس پنج گانه وجود دارد، اما به نظر می رسد که کمی پیچیده تر از این است. از این گذشته، پوست ما می تواند چیزهایی مانند دما را نیز حس کند که حس لامسه را بیشتر به یک دسته بندی تبدیل می کند. پوست، بزرگترین عضو بدن، کمک می کند تا برخی از این حواس “اضافی” ممکن شود.
اپیدرم لایه نازک و سطحی پوست است. از چندین لایه کوچکتر تشکیل شده است که با هم کار می کنند تا پوست را بازسازی کنند. علاوه بر گیرنده های لمسی، اپیدرم حاوی ملانین (رنگدانه ای که اشعه ماوراء بنفش را جذب می کند) و کراتین، پروتئینی است که از پوست و بافت محافظت می کند. لایه زیر اپیدرم درم است، لایه ای ضخیم که از بافت همبند غنی از کلاژن و الاستین تشکیل شده است. درم:
- آب را ذخیره می کند
- دمای بدن را تنظیم می کند
- تولید ویتامین D را تنظیم می کند
- بدن را بالشتک می کند
- خون اپیدرم را تامین می کند
آخرین اما نه کم اهمیت، لایه هایپودرم بیشتر از بافت چربی و بافت همبند غنی از کلاژن تشکیل شده است. هیپودرم:
- ماهیچه را از پوست جدا می کند
- چربی را ذخیره می کند
- گرمای بدن را حفظ می کند
علاوه بر موارد فوق در پوست گیرنده های وجود دارد که اعمال مختلفی دارند. کانال های یونی پروتئین هایی هستند که در غشای پلاسمایی یک سلول قرار دارند. آنها اجازه می دهند یون های خاصی به داخل یا خارج از سلول عبور کنند. در پاسخ به محرک، کانال های یونی در سلول ها باز می شوند و سیگنال های الکتریکی تولید می کنند.
کانال‌های یونی مختلف به انواع مختلف محرک‌ها مانند دماها و انواع فشار یا حرکت پاسخ می‌دهند. به عنوان مثال، کانال یونی PIEZO1 به لمس پاسخ میدهد، و PIEZO2 لامسه را حس میکند و همچنین اطلاعاتی را در مورد بدن منتقل می کند، مانند اینکه چگونه می‌توانیم تشخیص دهیم ماهیچه‌هایمان در حال کشیده شدن هستند و چه زمانی ریه‌ها کاملاً باد میشوند.
هنگامی که کانال های یونی به محرک پاسخ می دهند، گیرنده‌ها سیگنالهایی را به نورون‌ها می‌فرستند که پیام را به مغز می‌فرستند تا پردازش شود. در صورت نیاز به اقدام سریع، نخاع، اطلاعات حسی را پردازش می کند.
کلام آخر
حواس ظریف تری وجود دارد که اکثر مردم هرگز درک نمی کنند. به عنوان مثال، سنسورهای عصبی که حرکت را برای کنترل تعادل و کج شدن سر حس می کنند. گیرنده های حرکتی خاص برای تشخیص کشش در عضلات و تاندون ها وجود دارد و به افراد کمک می کند تا اندام خود را پیگیری کنند. گیرنده های دیگر میزان اکسیژن را در شریان های خاص جریان خون تشخیص می دهند.
گاهی اوقات، افراد حتی حواس را به یک شکل درک نمی کنند. به عنوان مثال، افراد مبتلا به سینستزی می توانند صداها را به عنوان رنگ ببینند یا به عنوان مثال، برخی از مناظر را با بو مرتبط می کنند.
