بیماری سل (علوم ششم) چیست؟ علل، علائم، تشخیص و درمان

خواندن این مطلب 10 دقیقه زمان میبرد

بیماری سل از دسته بیماریهای عفونی خطرناکی است که اغلب مردم را در سراسر دنیا درگیر کرده است. بیماری سل در دروس علوم ششم از مباحث پرطرفدار دانش آموزان این مقطع است. در نشریه جهان شیمی فیزیک با این بیماری بیشتر آشنا خواهید شد.

فهرست مطالب

بیماری سل (علوم ششم) چیست

بیماری سل (Tuberculosis) یک بیماری عفونی جدی است که عمدتا ریه را درگیر می کند. باکتری هایی که باعث سل می شوند از طریق قطرات کوچکی که از طریق سرفه و عطسه در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می شوند.

در کشورهای توسعه یافته عفونت سل در سال ۱۹۸۵ افزایش یافت. HIV، ویروسی که باعث ایدز می شود، سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند. بنابراین بدن نمی تواند با میکروب های سل مبارزه کند.

بسیاری از سویه های سل در برابر داروهایی که بیشتر برای درمان این بیماری استفاده می شود مقاومت می کنند. افراد مبتلا به سل فعال باید ماه ها انواع مختلفی از داروها را مصرف کنند تا عفونت از بین برود و از مقاومت آنتی بیوتیکی جلوگیری شود.

تفاوت بیماری سل نهفته و سل فعال

اگرچه بدن شما می تواند باکتری های عامل سل را در خود جای دهد. اما سیستم ایمنی بدن شما می تواند از بیماری شما محافظت کند. به همین دلیل، پزشکان بین موارد زیر تمایز قائل می شوند:

سل نهفته: شما مبتلا به عفونت سل هستید. اما باکتری های بدن شما غیر فعال هستند. هیچ علامتی ندارند. سل نهفته که به آن سل غیر فعال یا عفونت سل نیز گفته می شود. مسری نیست. سل نهفته به سل فعال تبدیل میشود. بنابراین درمان سل مهم است.

سل فعال: این بیماری که بیماری سل نیز نامیده می شود. شما را بیمار می کند و در اکثر موارد می تواند به دیگران سرایت کند. ممکن است هفته ها یا سالها پس از عفونت باکتری سل رخ دهد.

علائم بیماری سل

علائم و نشانه های بیماری سل فعال عبارتند از:

سرفه به مدت سه هفته یا بیشتر
سرفه با خون یا مخاط خونی
درد قفسه سینه، یا درد با تنفس یا سرفه
کاهش وزن ناخواسته
خستگی
تب
عرق شبانه
لرز
از دست دادن اشتها

بیماری سل همچنین سایر قسمت های بدن از جمله کلیه ها ، ستون فقرات یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد. هنگامی که سل در خارج از ریه ها بروز میکند. علائم با توجه به اندام درگیر تفاوت دارد. به عنوان مثال، سل ستون فقرات ممکن است باعث کمردرد شود و سل در کلیه ها ممکن است باعث خون در ادرار شما شود.

علل بیماری سل

بیماری سل ناشی از باکتری هایی است که از طریق قطرات میکروسکوپی منتشر شده در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل می شود. این زمانی اتفاق میافتد که فردی مبتلا به سل فعال و درمان نشده سرفه، عطسه و تف می کند. یا حتی می خندد یا آواز می خواند.

گرچه سل مسری است. اما ابتلا به آن آسان نیست. به احتمال زیاد از شخصی که با او زندگی می کنید یا کار می کنید سل می گیرید تا یک فرد غریبه. اکثر افراد مبتلا به سل فعال که حداقل دو هفته تحت درمان دارویی مناسب قرار گرفته اند، دیگر مسری نیستند.

ارتباط ایدز و بیماری سل

از دهه ۱۹۸۰ ، موارد سل به دلیل شیوع HIV، ویروسی که باعث ایدز می شود، به طور چشمگیری افزایش یافته است. HIV سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کند و کنترل باکتری سل را برای بدن مشکل می کند. در نتیجه، افراد مبتلا به HIV بسیار بیشتر از افرادی که HIV مثبت ندارند، به سل مبتلا می شوند و از بیماری پنهان به بیماری فعال پیشرفت می کنند.

بیماری سل مقاوم به دارو

سل نیز به دلیل افزایش سویه های مقاوم به دارو همچنان عامل اصلی مرگ و میر است. با گذشت زمان، برخی از میکروب های سل با وجود داروها توانایی زنده ماندن را ایجاد کرده اند. به این دلیل است که مبتلایان داروهای خود را مصرف یا دوره درمان را کامل نمی کنند.

گونه های مقاوم به بیماری سل زمانی ظاهر می شوند که یک آنتی بیوتیک نتواند تمام باکتری های مورد نظر را از بین ببرد. باکتری های باقی مانده در برابر آن دارو و دیگر آنتی بیوتیک ها نیز مقاوم می شوند. برخی از باکتری های سل در برابر متداول ترین درمان ها مانند ایزونیازید و ریفامپین (ریفادین ، ریماکتان) مقاومت نشان داده اند.

برخی از سویه های سل نیز در برابرآنتی بیوتیک مثل به فلوروکینولون ها و داروهای تزریقی مانند آمیکاسین و کاپرئومایسین مقاوم هستند. این داروها اغلب برای درمان عفونت هایی که در برابر داروهای رایج استفاده می شوند مقاوم هستند.

عوامل خطر ابتلا به بیماری سل

هر کسی می تواند به بیماری سل مبتلا شود، اما عوامل خاصی می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند ، از جمله:

ضعف سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی سالم با باکتری سل مبارزه خواهد کرد. با این حال، چندین بیماری و دارو می توانند سیستم ایمنی بدن شما را تضعیف کنند، از جمله:

ایدز
دیابت
بیماری شدید کلیه
برخی سرطان ها
درمان سرطان مانند شیمی درمانی
داروهای جلوگیری از رد اعضای پیوندی
برخی از داروها برای درمان آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس
سو تغذیه یا وزن کم بدن
سن بسیار جوان
سفر یا زندگی در مناطق خاصی

در صورت زندگی ، مهاجرت یا سفر به مناطقی با نرخ بالای سل، خطر ابتلا به سل بیشتر است. مناطق شامل:

آفریقا
آسیا
اروپای شرقی
روسیه
آمریکای لاتین

دیگر عوامل خطر ابتلا به بیماری سل

مصرف زیاد الکل سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف می کند و شما را در برابر بیماری سل آسیب پذیرتر می کند.

استفاده از تنباکو: مصرف دخانیات خطر ابتلا به سل و مرگ ناشی از آن را تا حد زیادی افزایش می دهد.

کار در بخش مراقبت های بهداشتی: تماس منظم با افراد بیمار شانس قرار گرفتن در معرض باکتری سل را افزایش می دهد. استفاده از ماسک و شستشوی مکرر دست ها خطر ابتلا را تا حد زیادی کاهش می دهد.

زندگی یا کار در یک مرکز مراقبت مسکونی: افرادی که در زندان ها ، سرپناه های بی خانمان ، بیمارستان های روانپزشکی یا خانه های سالمندان زندگی یا کار می کنند ، همگی به دلیل ازدحام زیاد و تهویه نامناسب در معرض خطر بیشتری از بیماری سل هستند.

زندگی با فردی که مبتلا به سل است: تماس نزدیک با فرد مبتلا به سل خطر شما را افزایش می دهد.

عوارض بیماری سل

اگر سل درمان نشود کشنده است. بیماری فعال درمان نشده ریه های شما را درگیر می کند، اما می تواند سایر قسمت های بدن شما را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

عوارض بیماری سل عبارتند از:

درد ستون فقرات: کمردرد و سفتی از عوارض شایع سل است.
آسیب مفصلی: آرتریت ناشی از سل (آرتریت سل) معمولاً باسن و زانو را درگیر می کند.
تورم غشاهای پوشاننده مغز (مننژیت): این می تواند باعث ایجاد سردرد پایدار یا متناوب شود که برای هفته ها رخ می دهد و تغییرات روانی احتمالی ایجاد کند.
مشکلات کبدی یا کلیوی:کبد و کلیه های شما به تصفیه مواد زائد و ناخالصی ها از جریان خون کمک می کند. سل در این اندام ها می تواند عملکرد آنها را مختل کند.
اختلالات قلبی: به ندرت ، سل می تواند بافت های اطراف قلب شما را آلوده کند و باعث التهاب و جمع آوری مایعات شود که ممکن است در عملکرد قلب شما در پمپاژ موثر اختلال ایجاد کند. این وضعیت که تامپوناد قلبی نامیده می شود می تواند کشنده باشد.

جلوگیری از ابتلا به بیماری سل

در صورت مثبت بودن آزمایش عفونت بیماری سل نهفته، پزشک به شما توصیه میکند که داروهایی را برای کاهش خطر ابتلا به سل فعال مصرف کنید. فقط سل فعال مسری است. راههای جلوگیری از انتقال سل موارد زیر است:

اگر مبتلا به بیماری سل فعال هستید، به طور کلی چند هفته درمان با داروهای سل طول می کشد تا دیگر مسری نشوید. برای جلوگیری از بیماری دوستان و خانواده خود، این نکات را رعایت کنید:

در خانه بمانید: در چند هفته اول درمان ، به محل کار یا مدرسه نروید و در اتاق با افراد دیگر نخوابید.
اتاق را تهویه کنید: میکروب سل به راحتی در فضاهای بسته کوچک که هوا در آن حرکت نمی کند، گسترش می یابد. اگر در خارج از خانه هوا خیلی سرد نیست، پنجره ها را باز کنید و از یک پنکه برای بیرون کشیدن هوای داخل خانه استفاده کنید.
دهان خود را بپوشانید: هر زمان که می خندید، عطسه می کنید یا سرفه می کنید، از یک دستمال برای پوشاندن دهان خود استفاده کنید. بافت کثیف را در کیسه ای قرار دهید و دور بیندازید.
از ماسک صورت استفاده کنید: استفاده از ماسک صورت وقتی در سه هفته اول درمان هستید، ممکن است به کاهش خطر انتقال کمک کند.
دوره درمان را کامل کنید: این مهمترین اقدام برای محافظت از خود و دیگران در برابر سل است. هنگامی که درمان را زود متوقف می کنید یا از مصرف دوز بعدی دارو صرف نظر می کنید. باکتری سل این شانس را دارد که جهش هایی ایجاد کند که حتی از قوی ترین داروهای سل در امان بماند. سویه های مقاوم در برابر دارو کشنده تر و درمان آنها دشوارتر است.

واکسیناسیون در برابر بیماری سل

در کشورهایی که بیماری سل بیشتر شایع است. نوزادان با واکسن باسیل Calmette-Guerin (BCG) واکسینه می شوند.

تشخیص بیماری سل

برای تشخیص بیماری سل پزشک در معاینه فیزیکی، غدد لنفاوی شما را از نظر تورم بررسی می کند و با استفاده از گوشی پزشکی به صداهایی که ریه ها هنگام تنفس می کنند گوش می دهد.

آزمایش پوستی tuberculin

رایج ترین ابزار تشخیصی سل، آزمایش پوستی است ، اگرچه آزمایش خون در حال رایج شدن است. مقدار کمی از ماده ای به نام tuberculin درست در زیر پوست داخل ساعد شما تزریق می شود.

در مدت ۴۸ تا ۷۲ ساعت، یک متخصص بازوی شما را از نظر تورم در محل تزریق بررسی می کند. برآمدگی قرمز سفت و برآمده به این معنی است که احتمالا به عفونت سل مبتلا هستید. اندازه برجستگی تعیین می کند که آیا نتایج آزمایش معنی دار هستند یا خیر.

آزمایش پوست سل کامل نیست. گاهی اوقات، نشان می دهد که افراد مبتلا به سل، در حالی که مبتلا نیستند. همچنین می تواند نشان دهد که افراد مشکوک به سل، مبتلا نیستند.

آزمایش خون

آزمایش خون می تواند سل نهفته یا فعال را تایید یا رد کند. این آزمایشها واکنش سیستم ایمنی بدن شما را در برابر باکتری سل اندازه گیری می کند.

این آزمایشات تنها به یکبار مراجعه نیاز دارد. اگر در معرض خطر بالای عفونت سل هستید اما پاسخ منفی به آزمایش پوستی دارید یا اگر اخیرا واکسن BCG دریافت کرده اید ، آزمایش خون ممکن است مفید باشد.

آزمایشات تصویربرداری

اگر آزمایش پوستی شما مثبت بوده است. پزشک به احتمال زیاد عکس برداری از قفسه سینه یا سی تی اسکن را درخواست می کند. ممکن است لکه های سفید را در ریه های شما نشان دهد که سیستم ایمنی بدن شما باکتری سل را از بین برده است. یا ممکن است تغییراتی در ریه های شما ایجاد شود که ناشی از سل فعال است.

آزمایش خلط

اگر اشعه ایکس قفسه سینه علائم سل را نشان دهد. پزشک نمونه هایی از خلط را می گیرد. از نظر باکتری سل آزمایش میشود.

از نمونه های خلط می توان برای آزمایش گونه های سل مقاوم به دارو استفاده کرد. به پزشک کمک می کند تا داروهایی را انتخاب کند که به احتمال زیاد مموثر هستند. به دست آوردن نتایج این آزمایش ها چهار تا هشت هفته طول میکشد.

درمان بیماری سل

اگر مبتلا به بیماری سل نهفته هستید. اگر در معرض خطر بالای ابتلا به سل فعال هستید. پزشک درمان دارویی را تجویز میکند. برای بیماری سل فعال، باید حداقل شش تا نه ماه آنتی بیوتیک مصرف کنید.

داروهای دقیق و طول درمان بستگی به سن، سلامت کلی، مقاومت احتمالی دارویی و محل عفونت در بدن شما دارد.

تکمیل درمان ضروری است. مصرف داروهای سل خود را متوقف نکنید. باید دوره کامل درمان را به پایان برسانید و داروها را دقیقا طبق دستور پزشک مصرف کنید.

توقف زودهنگام درمان یا حذف دوزها می تواند به باکتری هایی که هنوز زنده هستند اجازه دهد در برابر آن داروها مقاوم شوند و منجر به سل شود که بسیار خطرناک تر و درمان آن دشوار است.

رایج ترین داروهای بیماری سل

اگر مبتلا به سل نهفته هستید. ممکن است لازم باشد فقط یک یا دو نوع داروی سل مصرف کنید. سل فعال، به ویژه اگر یک گونه مقاوم به دارو باشد، به طور همزمان به چندین دارو نیاز دارید. رایج ترین داروهای مورد استفاده برای درمان سل عبارتند از:

ایزونیازید
ریفامپین (ریفادین ، ریمکتان)
اتامبوتول (میامبوتول)
پیرازینامید

اگر مبتلا به سل مقاوم به دارو هستید، ترکیبی از آنتی بیوتیک ها به نام فلوروکینولون و داروهای تزریقی، مانند آمیکاسین یا کاپرئومایسین، به طور کلی برای ۲۰ تا ۳۰ ماه استفاده می شود. برخی از انواع سل نیز در برابر این داروها مقاومت نشان می دهند. برای مقابله با مقاومت دارویی ممکن است برخی داروها به درمان اضافه شوند.

عوارض جانبی داروهای بیماری سل

عوارض جانبی جدی داروهای سل معمول نیست اما در صورت بروز می تواند خطرناک باشد. همه داروهای سل می توانند برای کبد سمی باشند. هنگام مصرف این داروها، در صورت داشتن موارد زیر بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:

تهوع یا استفراغ
از دست دادن اشتها
رنگ زرد پوست
ادرار تیره
کبودی یا خونریزی آسان
تاری دید

بهترین زمان مراجعه به پزشک

اگر مشکوک به سل هستید، به متخصص ریه مراجعه کنید. در صورت داشتن تب، کاهش وزن بدون دلیل، تعریق شبانه یا سرفه مداوم به پزشک مراجعه کنید. اینها اغلب نشانه های سل هستند اما می توانند ناشی از سایر شرایط نیز باشند. همچنین اگر فکر می کنید در معرض سل قرار گرفته اید، به پزشک مراجعه کنید.

تاثیر بیماری سل روی سلامت روان

سلامت جسمی می تواند بر سلامت روانی تأثیر بگذارد. انکار، عصبانیت و سرخوردگی زمانی طبیعی است که شما با سل فعال و کشنده برخورد کنید. صحبت با شخصی مانند یک درمانگر ممکن است به شما در توسعه استراتژی های مقابله کمک کند.