انواع ماهیچه های بدن چیست؟ – وظایف و عملکرد آن ها

انواع ماهیچه های بدن در انسان هر کدام دارای وظایف مختلفی هستند که نقش حیاتی برای ادامه حیات انسان ها دارند.

اعمالی چون زایمان، پمپاژ خون و بلند کردن وسایل و اجسام سنگین توسط ماهیچه های بدن انجام می شود. در کتب علوم هفتم و هشتم به مبحث انواع ماهیچه های بدن پرداخته شده است. ماهیچه های بدن انسان به انواع مختلفی بر طبق عواملی چون نوع حرکت، عملکرد و … تقسیم می شوند. مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک حاضر به تعریف ماهیچه و بیان انواع ماهیچه های بدن و همچنین وظایف هر یک از آن ها در بدن می پردازد.

ماهیچه چیست؟

بافت مهمی که وظیفه ایجاد حرکت در بدن را بر عهده داشته و با وارد کردن نیرو، تحرک در بدن را سبب می شود، ماهیچه یا عضله نامیده می شود. ماهیچه بزرگ ترین بافت نرمی است که در ساختار بدن وجود دارد (حدود یک سوم و یا نیمی از بدن). حرکت توسط ماهیچه می تواند در اندام های مختلف بدن و در بخش های مختلفی چون قلب و یا استخوان ها و … باشد. وقتی ماهیچه ها منقبض شده و بر قسمت های مختلف بدن نیرو وارد می کنند، حرکت را در آن ها منجر می شود. حرکت می تواند به صورت یک جا به جایی و حرکت کل بدن باشد و یا تغییر شکل در آن بخش بدن مانند قلب و زبان شود.

انواع ماهیچه های بدن

در حالت کلی ماهیچه های بدن را به سه دسته کلی ماهیچه های صاف، قلبی و اسکلتی تقسیم بندی می کنند. همچنین ماهیچه ها را بر اساس نوع عملکردی که در بدن دارند، به دو دسته ارادی و غیر ارادی طبقه بندی می کنند.

ماهیچه های صاف

ماهیچه های صاف که در حد ۱۰ درصد از ساختار بدن را تشکیل می دهند در اندام هایی مانند روده و معده، ماهیچه های خودکار دیواره رگ ها را تشکیل می دهند. سلول های ماهیچه های صاف دوکی شکل و باریک بوده و به شکل موازی کنار هم هستند. قطر فیبر این نوع از ماهیچه ها ۲ تا ۵ میکرومتر و طول فیبر آن ها بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ میکرومتر است. به این ماهیچه ها، ماهیچه های غیرارادی نیز گفته می شود. چون حرکت آن ها توسط مغز کنترل شده و اراده انسان در فعالیت آن ها نقشی ندارد. وجود ماهیچه های صاف در معده وظیفه رساندن غذا به روده را بر عهده دارند که این عمل را از طریق انبساط و انقباض این ماهیچه ها انجام می شود.

همچنین در موقع استفراغ کردن نیز، به طور غیرارادی ماهیچه های صاف می توانند غذا را از معده پس فرستاده و وارد دهان کنند. وجود ماهیچه های صاف در رحم مادر، با کشیده شدن در هنگام زایمان به تولد فرزند کمک می کنند. این ماهیچه ها در چشم در محل تنظیم بزرگی و کوچکی مردمک و ضخامت عدسی چشم نیز وجود دارد.

ماهیچه های قلبی

کلفت ترین لایه ی قلب که لایه میانی آن می باشد، میوکارد بوده و بافت ماهیچه ای دارد. عضلات مخطط تشکیل دهنده لایه ی ماهیچه ای قلب است که دارای انقباضی غیرارادی است. زندگی انسان ها به شدت تحت تاثیر همین انقباضات است. لایه داخلی قلب درون شامه و لایه بیرونی، آب شامه نام دارد. لایه بیرونی سطح بیرون قلب را به شکل یک ورقه که ضخامت کمی دارد، می پوشاند. ماهیچه های قلب با انقباض خود باعث بیرون فرستادن خون از قلب و با انبساط خود، خون را وارد قلب می کند. پمپاژ خون توسط قلب در تمام روزهای زندگی فرد انجام می شود. کنترل ماهیچه های قلبی نیز مانند ماهیچه های صاف، توسط مغز و سیستم عصبی و به طور غیرارادی انجام می شود.

سلول های تشکیل دهنده بافت قلبی، کوتاه و منشعب بوده و هر یک از آن ها دارای یک هسته هستند. ترتیب قرار گرفتن این سلول ها به شکل حلزونی و مارپیچی است.

ماهیچه های اسکلتی

حرکات ماهیچه های اسکلتی که به آن ها ماهیچه های مخطط نیز گفته می شود، به شکل ارادی است. تارهای ماهیچه ای تشکیل دهنده این نوع از ماهیچه ها هستند. طرز قرار گرفتن این تارها به شکل موازی و کنار هم بوده و غلافی از بافت همبند، آن ها را در بر گرفته است. دو سوم وزن بدن از ماهیچه های اسکلتی است. تارهای تشکیل دهنده ای نوع از ماهیچه ها، می توانند منقبض شوند. سلول های این ماهیچه ها دارای چند هسته بوده و رنگ قرمزی دارند. با بزرگ بودن سلول های این نوع از ماهیچه ها تعداد هسته های آن نیز زیاد می شود. در سیتوپلاسم این سلول ها خطوط تیره و روشنی وجود دارد. یکی از ویژگی های این ماهیچه ها این است که بعد از انقباض سریع خسته می شوند. تعداد ماهیچه های اسکلتی بدن، ۶۰۰ تا است.

جدا از انجام هضم غذا و پمپاژ خون که توسط ماهیچه ها صاف و قلبی انجام می شود، ماهیچه های اسکلتی، انجام حرکات ارادی و حرکتی مختلف بدن را تحت کنترل دارند. ماهیچه های اسکلتی در کنار استخوان ها، به قوی کردن بدن کمک می کنند. اغلب ماهیچه های اسکلتی به یک انتهای استخوان چسبیده و بعد از امتداد در طول مفصل ها از سمت دیگر به استخوان دیگری متصل می شود. شکل و اندزه این ماهیچه ها مختلف بوده و می توانند فعالیت های مختلفی را در بدن انجام دهند. از مهمترین و قوی ترین این ماهیچه ها می توان به ماهیچه های اطراف ستون فقرات اشاره کرد که کار نشستن و بلند شدن را انجام می دهند.

ساختار و وظایف ماهیچه های اسکلتی

چند دسته تارهای ماهیچه های، تشکیل دهنده ساختار ماهیچه های اسکلتی است. هر دسته از تعدادی تار ماهیچه ای و هر تار ماهیچه ای از تعدادی تارچه ماهیچه ای و هر تارچه ماهیچه ای یا میوفیبریل از تعدادی سارکومر تشکیل شده است. تعدادی رشته ی اکتین و میوزین نیز تشکیل دهنده هر سارکومر است. غلاف هایی از بافت همبند یا پیوندی رشته ای که اطراف این تارها را پوشانده، به شکل زردپی به بیرون از ماهیچه می رود. زردپی که ماهیچه را از دو طرف به استخوان وصل می کند، وظیفه انتقال نیروی انقباض ماهیچه به استخوان ها را داشته و باعث حرکت آن ها به سمت هم می شود.

از وظایف ماهیچه های اسکلتی می توان به مواردی اشاره کرد. انجام حرکات ارادی، تنظیم حرکات دهان و پلک ها و برقرار کردن روابطی مانند سخن گفتن و نوشتن است. این ماهیچه ها شکل بدن را با متصل کردن استخوان ها به هم حفظ می کند. وقتی ماهیچه ها کار سوخت و ساز را انجام می دهندف دمای بدن را حفظ می کند.

انواع ماهیچه اسکلتی

ماهیچه های دسته ای عضله های اسکلتی به چهار نوع تقسیم می شوند. ماهیچه های اسکلتی دایره ای، موازی، همگرا و منقبض انواع دسته بندی این ماهیچه ها را تشکیل می دهند. همین شکل های متفاوت، باعث عملکردهای مختلفی در این ماهیچه ها می شود.

ماهیچه اسکلتی دایره ای

اگر دسته های عضلانی در ماهیچه های اسکلتی به شکل حلقه هایی به دور یک مرکز مشخص قرار گیرند، به آن ماهیچه اسکلتی دایره ای می گویند. این ماهیچه ها در اثر انقباض بسته و در دهانه های خروجی مانند اطراف دهان و چشم وجود دارند.

ماهیچه اسکلتی موازی

در ماهیچه های اسکلتی موازی، فاسیکل ها به طور موازی و به شکل بند قرار می گیرند. حرکات بزرگ توسط این ماهیچه های بلند انجام می شود. مقاومت این ماهیچه ها بیشتر بوده ولی ماهیچه های خیلی قوی نیستند و ماهیچه های بین دنده ای و ماهیچه هایی که ستون فقرات را به هم متصل می کند، از این نوع می باشند.

ماهیچه اسکلتی همگرا

در ماهیچه های اسکلتی همگرا، فاسیکل ها همگرایی به سمت قسمت اتصالی استخوان به تاندون دارند. شکل این ماهیچه ها مثلثی بوده و شبیه به پره های یک پنکه است. در قسمت قدامی قفسه سینه این نوع از ماهیچه ها وجود دارد.

ماهیچه اسکلتی دوکی

در میان ماهیچه های اسکلتی موازی، گروهی به شکل دوکی و با شکمی ضخیم تر از دو انتهای خود هستند که ماهیچه اسکلتی دوکی نامیده می شوند. ماهیچه های دو سر بازویی نمونه ای از این نوع ماهیچه ها هستند.

ماهیچه اسکلتی پنات

نوع دیگری از ماهیچه های اسکلتی به نام پنات است. این ماهیچه ها به دلیل داشتن فراوانی فیبر عضلانی، قوی هستند. این ماهیچه ها زود خسته نمی شوند و به انواع یونی پنات، بای پنات و مالتی پنات تقسیم می شوند.

ماهیچه ها قوی بدن انسان

از قوی ترین ماهیچه های بدن می توان به انواع زیر اشاره کرد.

ماهیچه بیرونی چشم 

یکی از ماهیچه های قوی بدن، ماهیچه بیرونی چشم است. این ماهیچه می تواند به تعداد زیاد در طول یک روز، جا به جا شود. با این که این ماهیچه دچار خستگی می شود ولی تعداد ۱۰۰۰ حرکت در طول یک ساعت مطالعه در چشم انجام می شود.

ماهیچه سرینی بزرگ 

ماهیچه سرینی که وظیفه حفظ تنه انسان به شکل ایستاده را دارد، به راه رفتن کمک می کند و به حفظ بدن در مقابل جاذبه زمین کمک می کند. این ماهیچه قدرت و بزرگی زیادی را دارد.

قلب 

پرکارترین ماهیچه بدن، ماهیچه قلب است. این ماهیچه در طول یک روز، میزان ۲۵۰۰ گالن خون را پمپاژ می کند. میزان تپش قلب انسان در طول عمر او، ۳ بیلیون است.

ماهیچه های مختص جویدن 

از دیگر ماهیچه های قوی بدن، ماهیچه هایی است که مختص جویدن هستند. ماهیچه های فک دندان های یک فرد را با قدرتی برابر ۲۵ کیلوگرم می بندند.

ماهیچه های رحم 

علت قدرتمند بودن ماهیچه های رحم، به دلیل توانایی آن در به دنیا آوردن نوزاد است. هورمون اکسی توسین ذخیره شده توسط غده هیپوفیز، انقباض را سبب می شود.

زبان 

از ماهیچه های قوی دیگر در بدن می توان به زبان اشاره کرد. مخلوط کردن مواد غذایی و حرف زدن توسط زبان انجام می شود. این عضو از بدن همیشه آماده فعالیت است. لوزه نیز در عضله زبان است. فعالیت عضله زبان حتی در زمان خواب نیز وجود دارد که بزاق را به گلو می فرستد.

مهمترین ماهیچه های بدن

گلوتئوس ماکسیموس

گلوتئوس ماکسیموس بزرگترین ماهیچه بدن انسان استاین عضله برای اکستنشن لگن، چمباتمه زدن، بالا رفتن از پله ها و دویدن حیاتی است. همچنین گلوتئوس ماکسیموس به تثبیت کمر و لگن کمک می کند. همچنین به حفظ وضعیت و تعادل کلی کمک می کند.

عضله چهار سر ران

چهارسر ران یک گروه چهار عضلانی در جلوی ران است. گروه های چهار عضلانی عضله چهارسر ران شامل رکتوس فموریس، واستوس جانبی، واستوس مدیالیس و واستوس اینترمدیوس است.

این ماهیچه ها زانوها را گسترش می دهند و راه رفتن، دویدن، پریدن و چمباتمه زدن را امکان پذیر می کنند. قدرت عضله چهارسر برای حفظ تراز مناسب زانو و همچنین جلوگیری از صدمات در حین فعالیت بدنی ضروری است.

همسترینگ

همسترینگ یک گروه سه ماهیچه ای در پشت ران است. این عضلات فاکتورهای کلیدی برای خم شدن زانو و اکستنشن لگن هستند. آنها نقش حیاتی در خم شدن زانو، راه رفتن، چمباتمه زدن و دویدن دارند. همچنین، انعطاف پذیری کافی همسترینگ از کشیدگی و پارگی جلوگیری می کند.

عضله ماژور سینه ای

سینه ای ماژور که به آن ماهیچه پک نیز می گویند، عضله بزرگی است که در ناحیه قفسه سینه قرار دارد.عملکرد اصلی عضله Pec این است که بازوها را به روی قفسه سینه برساند، همانطور که در حرکاتی مانند در آغوش گرفتن و کف زدن دیده می شود. همچنین به خم شدن شانه و چرخش داخلی کمک می کند. ایجاد قدرت در این عضله برای قدرت و ثبات بالاتنه ضروری است.

عضله ذوزنقه ای

عضله ذوزنقه ماهیچه ای بزرگ و مثلثی شکل است که از قاعده جمجمه تا قسمت میانی پشت و شانه ها امتداد دارد. در حرکت و تثبیت شانه نقش حیاتی دارد. ذوزنقه به شما این امکان را می دهد که شانه های خود را بلند کرده و بچرخانید و به حرکات مختلف بازو کمک می کند و وضعیت مناسب را حفظ می کند. عضلات ذوزنقه ای قوی برای سلامت گردن و شانه ضروری هستند.

لاتیسیموس درسی

لتیسیموس دورسی وسیع ترین گروه عضلانی است که در پشت بدن قرار دارد. آنها به اکستنشن شانه، اداکشن و چرخش داخلی کمک می کنند. تقویت آنها برای اعمالی مانند کشیدن، بلند کردن و شنا کردن بسیار مهم است.

گاستروکنمیوس

گاستروکنمیوس عضله برجسته ساق پا در قسمت پایین ساق پا است. این عضله برای خم شدن کف پا بسیار حیاتی است. گاستروکنمیوس به شدت درگیر فعالیت های راه رفتن، دویدن و پریدن است. آماده سازی مناسب این عضله برای جلوگیری از آسیب دیدگی ساق پا حیاتی است.

عضله راست شکمی

رکتوس شکم ماهیچه ای بلند است که به صورت عمودی در امتداد جلوی شکم کشیده می شود. عملکرد رکتوس شکمی خم کردن تنه و نزدیک کردن قفسه سینه به لگن است. این عضله در حفظ ثبات و وضعیت بدن نقش حیاتی دارد. عضلات راست شکم قوی ناشی از تمرینات منظم شکم و رژیم غذایی سالم است.

دلتوئیدها

دلتوئیدها ماهیچه هایی هستند که کانتور گرد شانه ها را تشکیل می دهند. دلتوئیدها از سه قسمت تشکیل شده اند. آنها دلتوئید قدامی (جلو)، داخلی (وسط) و خلفی (پشت) هستند. این ماهیچه‌ها ابداکشن، خم شدن و اکستنشن شانه را امکان‌پذیر می‌کنند و به شما امکان می‌دهند بازوهای خود را در جهات مختلف بلند کنید. دلتوئیدهای توسعه یافته به قدرت و ثبات شانه کمک می کنند.

عضله دوسر و سه سر

عضله دوسر و سه سر دو گروه عضلانی بالای بازو هستند. عضله دوسر در جلوی بازو، خم شدن آرنج را امکان پذیر می کند و به شما امکان می دهد ساعد خود را به سمت بالای بازو خم کنید. عضله سه سر، در پشت بازو، به شما اجازه می دهد تا آرنج را باز کنید و همچنین به شما امکان می دهد ساعد خود را صاف کنید.