بافت چربی چیست؟ – وظایف و انواع آن کدامند؟

بافت چربی در دسته بندی چهارگانه ی انواع بافت های بدن جانوران، جزء دسته ی بافت پیوندی یا همبندی محسوب می شود. این بافت همانند بافت استخوانی، غضروفی و خونی از انواع بافت تخصص یافته ی همبندی می باشد. سلول های تشکیل دهنده ی این بافت آدیپوسیت نام دارند. به طور کلی وظیفه ی اصلی بافت های همبند حفاظت و پشتیبانی از سایر بافت های بدن می باشد. کار اصلی بافت چربی نیز ذخیره ی چربی و ایجاد انرژی است. این بافت به دو دسته ی کلی بافت چربی سفید و قهوه ای تقسیم می شود. لازم به ذکر است که در فصل ۱۲ کتاب علوم پایه ی هفتم نیز به این موضوع پرداخته شده است. در این مقاله ی نشریه جهان شیمی فیزیک به این بافت و انواع مختلف آن می پردازیم.

فهرست مطالب :

۱- بافت های بدن انسان

۲- بافت چربی و انواع مختلف سلول های آن

۲-۱- سلول های چربی سفید

۲-۲- سلول های چربی قهوه ای

۲-۳- سلول های چربی مغز استخوان

۳- محل قرار گیری بافت چربی

۴- وظایف بافتهای چربی در بدن چیست؟

۱- بافت های بدن انسان :

سلول های هم شکل و مشابهی که برای انجام اعمال خاصی باهم همکاری می کنند، بافت نامیده می شوند. گیاهان و جانوران هر دو دارای انواع بافت های مخصوص به خود هستند. بافت همبند یا پیوندی، بافت پوششی، بافت ماهیچه ای یا عضلانی و بافت عصبی چهار نوع بافت اصلی بدن انسان می باشند. بافت پوششی که سطوح خارجی و داخلی بدن را پوشانده است، عهده دار وظایف مختلفی مانند محافظت، ترشح و جذب می باشد. بافت همبند همانطور که از نامش مشخص می شود و بافت چربی جزء آن است، بافت های مختلف بدن را به هم پیوند می دهد و پشتیبانی می کند.

بافت عضلانی نیز به سه دسته ی مختلف بافت عضله ی مخطط، عضله ی صاف و عضله ی قلبی تقسیم می شود که در حرکت نقش دارد. بافت عصبی هم سیستم عصبی بدن انسان را تشکیل می دهد و از سلول های عصبی یا نورون و سلول های پشتیبان تشکیل می شود. علمی که به مطالعه و بررسی بافت ها می پردازد، بافت شناسی یا هیستولوژی نام دارد.

۲- بافت چربی و انواع مختلف سلول های آن :

بافت چربی، بافت تخصص یافته ای از گونه ی بافت پیوندی سست یا شل می باشد. این بافت با ذخیره ی انرژی، بودن عایقی برای بدن، ضربه گیری و ترشح برخی هورمون ها مانند استروژن، لپتین و… از بافت های مهم بدن انسان محسوب می شود. سلول چربی یا آدیپوسیت که سلول اصلی این بافت می باشد و با نام هایی مانند لیپوسیت یا فت سل هم شناخته می شود، مقدار زیادی ماده ی چربی در خود ذخیره دارد. اندازه ی سلول چربی که نسبتا بزرگ هم می باشد، با مصرف شدن ماده ی چربی داخلش قابل تغییر است. منشاء این سلول ها، یاخته های بنیادی مزانشیمی دوران جنینی هستند. دو نوع سلول چربی وجود دارد که دو دسته ی چربی سفید و چربی قهوه ای را می سازند.

محل قرار گیری بافت چربی در زیر سطح پوست (جلد) و در احشای بدن در اطراف اندام های درونی می باشد. به طور تقریبی ۲۰ تا ۲۵ درصد وزن بدن یک انسان سالم و نرمال را این بافت تشکیل داده است.

۲-۱- سلول های چربی سفید :

به طور غالب سلول های چربی سفید در بزرگسال ها دیده می شود. از آن جایی که این سلول ها برای ذخیره ی چربی تخصص یافته اند، در این سلول ها هسته ی سلول برای ایجاد فضای بیشتر داخل سلول، به حالت صاف در آمده و در حاشیه یاخته قرار می گیرد. فضای سیتوپلاسم این سلول ها بزرگ بوده و به طور معمول چربی های کلسترول استر و گلیسرول نیمه مایع آن را پر می کند. این سلول ها بافت چربی سفید یا همان بافت چربی تک حفره ای را می سازند. سلول های چربی سفید عمل ترشح ادیپوکین هایی مانند آدیپونکتین، لپتین، آپلین و رزیستین که از پروتئین ها هستند را هم انجام می دهند.

به طور میانگین، وزن سلول های چربی در یک انسان بالغ و نرمال ۵/۱۳ کیلوگرم می باشد که این مقدار با دچار شدن فرد به اضافه وزن در بزرگ سالی، می تواند تقریباً تا چهار برابر هم افزایش یابد.

۲-۲- سلول های چربی قهوه ای :

به طور عمده سلول های چربی قهوه ای در نوزاد ها دیده می شود. چربی ها در سلول های چربی قهوه ای در تمامی قسمت های سیتوپلاسم بزرگ این سلول ها به صورت پراکنده قرار دارند. فرم ظاهری این سلول ها به صورت چند وجهی بوده و هسته ی آن ها بر خلاف سلول های چربی سفید در حاشیه قرار ندارد اما در مرکز سلول هم جای نگرفته و ما بین این دو مکان است.

وجود تعداد بالای اندامک های میتوکندری در سیتوپلاسم این سلول ها و عروق خونی نیز دلیل قهوه ای بودن این بافت می باشد. نام دیگر این بافت، بافت چربی چند حفره ای می باشد و مانند بافت تک حفره ای نیست که در جاهای مختلف بدن پراکندگی و توضیع زیادی داشته باشد. همانطور که به آن اشاره شد، این بافت در نوزادان وجود داشته و عمل مهم حفاظت در برابر سرما را در ماه های اول تولد بر عهده دارد. مشابه این عمل در حیواناتی که به پایان دوره ی خواب زمستانی خود رسیده اند نیز توسط همین بافت انجام می شود.

۲-۳- سلول های چربی مغز استخوان :

یک دسته ی دیگر نیز برای انواع سلول های چربی می تواند در نظر گرفته شود که چربی مغز استخوان نام دارد. هنوز دانشمندان به طور کامل موفق به کشف ارتباط عملکرد این بافت با سلامت استخوان از لحاظ فیزیولوژیکی نشده اند. این سلول های چربی مغز استخوان از نظر شکل ظاهری و پاسخ به ورزش تقریباً مشابه سلول های چربی سفید می بانشد. فرم ظاهری این سلول ها گردی شکل می باشد و حجم این بافت با ورزش کردن کاهش پیدا می کند که این امر با تصویر برداری MRI قابل مشاهده می باشد. در مواقع چاق شدن فرد یا کم شدن تراکم استخوانی اش، بافتهای چربی مغز استخوان انبساط پیدا می کند. به تازگی دانشمندان در طی تحقیقاتی متوجه موضوعی شده اند که عنوان می کند وجود میزان بالای چربی در مغز استخوان می تواند موجب شکستگی استخوان شده و باعث بیماری در استخوان ها گردد.

۳- محل قرار گیری بافت چربی :

بافتهای چربی به گونه ای در تمامی بدن انسان و جانوران پراکنده شده است. چربی زیر جلدی در زیر پوست قرار دارد و چربی احشایی در حاشیه ی اندام های داخلی بدن جانوران قرار گرفته است. همچنین در داخل مغز استخوان ها، در بافت پستان ها و ما بین ماهیچه ها نیز این بافت وجود دارد. توضیع این بافت اندکی با توجه به جنسیت موجود می تواند متفاوت باشد و با ورزش نیز تا حدودی قابل کنترل می باشد. به عنوان مثال در زیر پوست، ران ها، پستان ها و باسن خانم ها نسبت به آقایان چربی بیش تری ذخیره می شود. اما در مردان این ذخیره در شکم بیشتر می باشد و این تفاوت به علت هورمون های جنسی متفاوتی است که به مقادیر مختلفی در زنان و مردان ترشح می شوند.

اطراف قلب را نیز نوع خاصی از چربی احشایی به نام چربی اپی کاردیال می پوشاند که با چربی زیر جلدی از لحاظ بعضی از عناصر خاص متفاوت است.

۴- وظایف بافتهای چربی در بدن چیست؟

تری گلیسیرید ها در سیتوپلاسم سلول های چربی در این بافت ذخیره می شوند وبه این صورت مهم ترین وظیفه ی بافتهای چربی که ذخیره ی انرژی می باشد، انجام می گیرد. با این عمل میزان اسید های چرب آزاد در خون را نیز کنترل می کنند. این بافت به عنوان بخشی از سیستم آندوکرین یا درون ریز نیز حساب می شود زیرا در ترشح هورمون ها، فاکتورهای رشد و سیتوکین ها نقش دارد و آن ها را ترشح می کند.

عامل سیری یا همان نپتین نیز مهم ترین هورمونی می باشد که توسط این بافت ترشح می شود. چربی احشایی اندام های مختلف بدن را پشتیبانی می کند و محافظ ویژه ای در برابر فشار ها و ضربه های فیزیکی می باشد. چربی زیر پوستی نیز نقش تأثیر گذار تنظیم مجدد دما را داشته و برخلاف چربی احشایی در مواقع لاغری و با کم شدن میزان کالری دریافتی فرد کاهش پیدا می کند. در بافت  قهوه ای چربی نیز انرژی شیمیایی توسط نورآدرنالین به گرما تبدیل شده و به این روش از چاقی جلوگیری می شود.