شیمی محیط زیست (Environmental chemistry) شاخه ای از علم شیمی محسوب می شود که به شناخت و بررسی پدیده های شیمیایی و زیست شیمیایی طبیعی می پردازد. در این رشته دانشگاهی با تکیه به علم شیمی به مسائل محیط زیست و ارائه راه حل هایی برای رفع این مسائل پرداخته می شود. این رشته دانشگاهی از گرایش های کارشناسی شیمی محسوب می شود. در مقالات پیشین نشریه جهان شیمی فیزیک، درباره رشته های دانشگاهی در مقطع کارشناسی شیمی نظیر شیمی محض، شیمی کاربردی، دبیری شیمی، آموزش شیمی و شیمی آفت کش ها مطالبی را مطرح کرده ایم. در این مقاله به معرفی رشته شیمی محیط زیست در دانشگاه پرداخته می شود. لطفا با ما همراه باشید.
فهرست مطالب این مقاله
۱- مقدمه
۲- رشته شیمی محیط زیست در دانشگاه
۳- دروس دانشگاهی رشته شیمی محیط زیست
۴- گرایش محیط زیست برای چه کسانی مناسب است
۵- بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی محیط زیست
مقدمه
علم محیط زیست، در واقع علمی فرا رشته ای می باشد که تمام جوانب زندگی هر موجود زنده ای را شامل می شود. هر انسان با هر سطحی از دانش، محیط زیست اطراف خود و عوامل تهدید کننده آن را به خوبی می شناسد و نسبت به آن حساس خواهد بود. شناخت علمی محیط زیست به انسان ها کمک می کند تا علاوه بر بهبود محیط زیست آسیب دیده، مانع آسیب بیشتر به آن شوند.
علم محیط زیست در زمینه های مختلفی تقسیم بندی و مطالعه می شود که می توان به رشته های بهداشت محیط زیست، علوم و مهندسی محیط زیست، عمران محیط زیست، مدیریت محیط زیست، طراحی محیط زیست و سایر رشته ها اشاره کرد. توجه داشته باشید که به دلیل نزدیکی این دانش به شیمی خاک، شیمی جو و شیمی آب می توان آن را در دسته شیمی تجزیه قرار داد.
به بیان دیگر، از جمله اهداف اساسی برای بشر، حفاظت از محیط زیست و بهبود آن می باشد. برای رسیدن به این هدف، نیازمند داشتن آگاهی بیشتر و شناخت مسائل پیچیده و سخت زیست محیطی خواهد بود. در حقیقت دانش، آگاهی و شناخت از مسائل محیط زیست، کوشش در جهت رفع آلودگی های آن جهت ایجاد محیطی بهتر و در نتیجه سالم تر، تدوین دوره های آموزشی را ضروری و لازم می سازد.
رشته شیمی محیط زیست در دانشگاه
این رشته دانشگاهی از زیر مجموعه های علوم تجربی در انتخاب رشته کنکور سراسری است. پذیرش در رشته شیمی محیط زیست در دانشگاه های دولتی (دوره های روزانه و شبانه) و دانشگاه آزاد صورت می گیرد. توجه داشته باشید که نحوه پذیرش در این رشته بیشتر به شکل قبولی در کنکور می باشد. لازم به ذکر است که ظرفیت این رشته دانشگاهی در ایران زیاد نمی باشد. این دوره دانشگاهی ۸ نیم سال تحصیلی است که می تواند تا یک نیم سال بیشتر (۹ نیم سال تحصیلی) نیز افزایش یابد. توجه داشته باشید که فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته شیمی محیط زیست، برای ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکتری باید در سایر گرایش های شیمی به ادامه تحصیل بپردازند. زیرا فعلا در ایران، پذیرش در گرایش محیط زیست تنها در دوره کارشناسی انجام می گیرد.
همانطور که بیان شد، هدف از این رشته دانشگاهی کمک به دانش پژوهان جهت شناخت محیط زیست، آلودگی محیط زیست، اثر آلودگی ها بر محیط زیست، روش های اندازه گیری و پالایش آلاینده ها، آشنایی با روش های رفع آلاینده ها و همچنین شناخت و بررسی عوامل شیمیایی موثر بر محیط زیست، می باشد. در واقع تلاش در جهت ممانعت از آسیب به محیط زیست و در صورت آسیب، کمک به انتخاب بهترین روش های ترمیم آن در محیط های آبی، خاکی و جوی کره زمین می باشد.
جالب است که بدانید
کارشناسان رشته شیمی محیط زیست به مسائل مختلف محیط زیست همچون تصفیه آب، فرآیندهای زیست شیمیایی موجودات زنده (به ویژه موجودات میکروسکوپی)، آلودگی هوا، آلاینده های طبیعی و مصنوعی محیطی، و … می پردازد. در واقع رشته محیط زیست است به دانشجویان می آموزد که هر پدیده شیمیایی و مشتقات آن در طبیعت چگونه به وجود می آیند و چه تاثیری بر محیط دارند.
در این گرایش همچنین عملکرد مواد شیمیایی و نحوه استفاده از این مواد در تصفیه فاضلاب شهری، فاضلاب صنعتی و یا طراحی تصفیه خانه های آب مورد بررسی قرار می گیرد. در واقع بررسی، مطالعه و طراحی هر فرآیندی که در طی آن، از مواد شیمیایی جهت پاک سازی محیط (آب، هوا و خاک) استفاده می شود، در حوزه عملکرد رشته شیمی گرایش محیط زیست قرار خواهد گرفت.
دروس دانشگاهی رشته شیمی محیط زیست
تعداد کل واحد های رشته شیمی محیط زیست ۱۳۵ واحد درسی می باشد. به طور کلی می توان لیست واحد های درسی رشته دانشگاهی شیمی محیط زیست در دانشگاه ها را به ۵ دسته دروس عمومی، دروس پایه، دروس اصلی، دروس تخصصی و دروس اختیاری تقسیم نمود.
- دروس عمومی ۲۰ واحد.
- اندیشه (معارف) اسلامی ۱
- اندیشه (معارف) اسلامی ۲
- اخلاق و تربیت اسلامی
- انقلاب اسلامی ایران و ریشه های آن
- تاریخ اسلام
- متون اسلامی
- تربیت بدنی ۱
- تربیت بدنی ۲
- تفسیر موضوعی قرآن
- وصایا
- زبان خارجه عمومی
- فارسی عمومی
- تنظیم خانواده
- دروس پایه ۲۶ واحد.
- شیمی عمومی ۱
- شیمی عمومی ۲
- ریاضی عمومی ۱
- ریاضی عمومی ۲
- فیزیک پایه ۱
- فیزیک پایه ۲
- آزمایشگاه شیمی عمومی ۱
- آزمایشگاه شیمی عمومی ۲
- آزمایشگاه فیزیک پایه ۱
- آزمایشگاه فیزیک پایه ۲
- دروس اصلی ۵۴ واحد.
- شیمی آلی ۱
- آزمایشگاه شیمی آلی ۱
- شیمی آلی ۲
- آزمایشگاه شیمی آلی ۲
- شیمی آلی ۳
- شیمی تجزیه ۱
- آزمایشگاه شیمی تجزیه ۱
- شیمی تجزیه ۲
- آزمایشگاه شیمی تجزیه ۲
- شیمی تجزیه دستگاهی
- آزمایشگاه شیمی تجزیه دستگاهی
- شیمی فیزیک ۱
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۱
- شیمی فیزیک ۲
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۲
- شیمی معدنی ۱
- آزمایشگاه شیمی معدنی ۱
- شیمی معدنی ۲
- آزمایشگاه شیمی معدنی ۲
- زبان تخصصی شیمی
- جداسازی و شناسایی ترکیبات آلی
- معادلات دیفرانسیل
- کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی
- روش استفاده از متون علمی شیمی
- مبانی کامپیوتر و برنامه نویسی
- دروس تخصصی ۲۸ واحد.
- نقش گیاهان در تغییر محیط زیست
- زیست شناسی
- انسان و محیط زیست
- بیوشیمی
- میکروبیولوژی محیط زیست
- تغییرات اقلیمی (آب و هوایی) کره زمین
- اکولوژی محیط زیست
- فرآیندهای هیدرولوژیکی
- آلاينده های شيميايي و بيولوژيکي محيط زيست
- تجزيه نمونه های حقيقي آلي و معدني
- آزمایشگاه تجزيه نمونه های حقيقي آلي و معدني
- اصول تصفيه آب و فاضلاب
- آزمایشگاه اصول تصفيه آب و فاضلاب
- اصول صنايع شيميايي
- زمین شناسی
- دروس اختیاری ۷ واحد.
- فرآیند های شیمی سطح
- سم شناسی
- اصول ارزیابی محیط زیست
- مدریت مواد زاید
- حقوق و مدیریت محیط زیست
- شناخت محیط زیست
- اقتصاد محیط زیست
- محیط زیست و توسعه پایدار
- تکنولوژی اطلاعات در محیط زیست
- آلاینده های رادیواکتیویته
- سنجش از دور و کاربرد آن در محیط زیست
- سامانه های اطلاعات جغرافیایی
- سمینار
گرایش محیط زیست برای چه کسانی مناسب است
دانشجویان رشته شیمی محیط زیست در وهله اول بايستی به علوم شيمی، گیاه شناسی و محیط زیست علاقمند باشند. این دانشجویان بهتر است که روحیه ای خلاق، پرسشگر و جستجوگر داشته باشند تا بتوانند با استفاده از مهارت های استدلالی و ذهنی خود، راه حل های منطقی برای حل مسایل محیط زیست پیدا کنند. همچنین باید افرادی صبور، دقیق، با پشتکار و منظم باشند.
از آن جهت که درصد زیادی از کارهای مربوط به این رشته دانشگاهی در محیط آزمایشگاه انجام می شود، بنابراین دانشجویان این رشته بایستی به آزمایشگاه و کارهای آزمایشگاهی نیز علاقه داشته باشند. این دانشجویان باید کار با مواد شیمیایی (به ویژه مواد شیمیایی خطرناک و سمی) را بلد باشند. همچنین این دانشجویان نباید حساسیت شدید و یا غیر قابل کنترل نسبت به مواد شیمیایی مختلف داشته باشند.
رشته دانشگاهی شیمی محیط زیست برای اشخاصی که به انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی در زمینه گیاهان، جانوران و محیط زیست تمایل دارند بسیار مناسب می باشد. لازم به ذکر است که دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته دانشگاهی از لحاظ جسمی، باید توانایی کار در شرایط سخت و یا ساعات طولانی را نیز داشته باشند.
بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی محیط زیست
با توجه به گسترش مباحث محیط زیستی، بازار کار شيمی محیط زیست به دلیل نیاز روز افزون صنایع (کارخانجات تولیدی) به رعایت شاخص های آلایندگی و روند رو به رشد استفاده از انرژی های نو، رو به توسعه و بهبود است. از جمله این مراکز می توان به شرکت های فعال در زمینه آب و فاضلاب کشور، شرکت های کنترل کیفیت هوا، دفاتر محیط زیست شهرداری ها، سازمان های ناظر بر آلاینده های شیمیایی یا صنعتی، سازمان حفاظت محیط زیست کشور، شرکت های دانش بنیان در حوزه انرژی های نوین و یا سوخت های غیر فسیلی، واحد های محیط زیست مستقر در تمامی کارگاه ها و شرکت های پیمانکاری، شرکت های غیر دولتی حامی محیط زیست اشاره کرد.
علاوه بر آن، این فارغ التحصیلان می توانند به ارائه انواع خدمات آموزشی در مدارس مشغول شوند و یا اینکه کسب و کار خودشان را راه بیندازند. از طرفی می توانند با مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه ها در رابطه با موضوعات محیط زیست همکاری نمایند. به بیان دیگر بازار کار شیمی گرایش محیط زیست می تواند به ارتقای موارد زیر بپردازد :
- شاخص های زیست محیطی نظیر کیفیت هوا
- اندازه گیری شیمیایی کیفیت آب، تصفیه آب و بهبود سیستم فاضلاب
- اندازه گیری شیمیایی اکسیژن مورد نیاز شیمیایی یا بیولوژی
- اندازه گیری شیمیایی خاک (مانند اندازه گیری مس، روی، سرب، جیوه و کادمیم) یا اندازه گیری نیترات، فلزات سنگین و فسفر
- اندازه گیری شیمیایی مواد مغذی، مواد جامد محلول ها
- اندازه گیری شیمیایی باقی مانده آفت کش ها
- استفاده از سیستم های انرژی های نوین (مبحث مربوط به انرژی سبز)
- تصفیه بی هوازی
- راهکار های جدید جهت کاهش مصرف سوخت های فسیلی (به طور کلی مصرف انرژی)
