رشته دانشگاهی شیمی از جمله رشته هایی محسوب می شود که داوطلبان گروه های آزمایشی علوم ریاضی و فنی و علوم تجربی می توانند آن را برای ادامه تحصیل انتخاب نمایند. اما این رشته در واقع از زیر مجموعه های گروه علوم تجربی می باشد. در مطالب پیشین نشریه جهان شیمی فیزیک، با رشته دانشگاهی شیمی آشنا شده اید. در این مقاله گرایش های مختلف رشته شیمی به صورت مختصر ارائه شده است. در ادامه با ما همراه باشید.
علم شیمی در واقع به مطالعه و بررسی تركیبات مختلف، راه های تبدیل این تركیبات به یكدیگر و ساخت تركیبات جدید می پردازد. این علم به عنوان یکی از علوم پایه که در حقیقت زیر بنای علوم مختلفی نظیر پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، بیولوژی، بیوتکنولوژی و رشته های متعدد مهندسی می باشد. تحصیلات دانشگاهی در این رشته، مسایل مختلف علم شیمی و همچنین واکنش های متنوع شیمیایی را که در دنیای اطراف ما انجام می شوند را به دانشجویان آموزش می دهد. جدول زیر نگاهی اجمالی به رشته شیمی دارد.
| عنوان ویژگی | وضعیت |
| میزان شناخته بودن رشته شیمی در میان مردم | بالا |
| آرامش و امنیت روانی دانشجویان | نسبتا بالا |
| بازار کار و آینده شغلی رشته شیمی | متوسط رو به پایین – قطعا مهارت و توانایی های لازم برای یافتن شغل و جذب بازار کار ضروری می باشد. |
| مدت زمان ورود به بازار کار فارغ التحصیلان شیمی | نسبتا بالا |
| سختی کار نسبت به درآمد | متوسط |
| خطر پذیری گرایش های شیمی | بالا – به دلیل کار با مواد شیمیایی خطرناک |
| درصد قبولی داوطلبان در مقطع کارشناسی رشته شیمی در کلیه دانشگاه های کشور | حدود ۵ هزار نفر پذیرش در کلیه دانشگاه های کشور |
| شانس قبولی داوطلبان در مقطع کارشناسی رشته شیمی در دانشگاه های برتر کشور | حدودا ۱۰۰ نفر پذیرش در دانشگاه های برتر |
| امکان ادامه تحصیل در داخل یا خارج کشور | کارشناسی ارشد و دکتری |
| امکان بورسیه تحصیلی رشته شیمی در دیگر کشور ها | متوسط |
گرایش های کارشناسی مجموعه شیمی و بازار کار آنها
گرایش های شیمی در دوره کارشناسی به طور معمول در سه رشته شیمی محض، شیمی کاربردی و دبیری شیمی تقسیم می شوند. خوشبختانه این گرایش ها در اغلب دانشگاه های کشور ارائه می گردند. لازم به ذکر است که رشته دبیری شیمی، در دانشگاه فرهنگیان با نام رشته آموزش شیمی ارائه می شود. لازم به ذکر است که گرایش های شیمی آفت کش ها، شیمی فناوری اطلاعات و شیمی محیط زیست نیز در مقطع لیسانس در کنکور وزارت بهداشت نیز وجود دارند.
هدف دوره کارشناسی شیمی، در واقع تربیت افرادی است که در زمینه های آموزش در دبیرستان ها، فعالیت به عنوان کمک پژوهشگر و همچنین کارشناسان مورد نیاز صنایع شیمیایی کشور می باشد. از طرفی دیگر، آماده کردن دانشجویان برای ورود به مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری جهت تامین کادر آموزشی- پژوهشی مورد نیاز دانشگاه ها و موسسات آموزشی و تحقیقاتی کشور نیز از اهداف این دوره است.
دوره کارشناسی شیمی معمولا ۴ سال تحصیلی (۸ نیم سال) و ۱۷ هفته آموزش کامل در هر نیم سال می باشد. در موارد خاص و با تصویب دانشکده، می تواند تا یک نیم سال بیشتر نیز افزایش یابد. مدت زمان هر واحد درسی نظری (تئوری) ۱۷ ساعت و هر واحد درسی آزمایشگاهی حداقل ۳۴ ساعت می باشد. لازم به ذکر است که برخی از آزمایشگاه های شیمی نیاز به مدت زمان بیشتری دارند، بنابراین این جلسات آزمایشگاه به صورت سه ساعتی برگزار می شود. تعداد کل واحد های گرایش های شیمی در مقطع کارشناسی ۱۳۷ واحد درسی می باشد.
گرایش شیمی محض
گرایش شیمی محض همانطور که از نامش مشخص است به مطالعه علم شیمی می پردازد. این گرایش مخصوص شیفتگان علم شیمی خواهد بود. در رشته شیمی محض به مطالعه و بررسی ترکیبات شیمیایی، ساختار و ویژگی های مواد و کنترل آزمایشگاهی فرآیند های شیمیایی پرداخته می شود. این رشته دانشگاهی جنبه تئوری دارد، پس دانشجویان آن در آزمایشگاه ها بیشتر به تحقیق و توسعه علم شیمی مشغولند.
گرایش شیمی کاربردی
گرایش شیمی کاربردی، علم شیمی را از حالت علم صرف خارج کرده است و آن را کمی کاربردی تر به دانشجویان آموزش می دهد. در واقع در این رشته دانشگاهی با ارائه واحد های کاربردی، دانشجویان را برای کار در صنعت و همچنین استفاده از دستگاه های تجزیه و تحلیل شیمیایی آماده می کنند. این گرایش ارتباط نزدیک تری با صنعت دارد.
گرایش دبیری شیمی
گرایش دبیری شیمی به آموزش و تدریس علم شیمی در مدارس و دانشگاه ها و آماده کردن دانش آموزان جهت ورود به دانشگاه ها می پردازد. این رشته دانشگاهی همچنین به افزایش آگاهی های همگانی در کاربرد های علم شیمی کمک می کند.
بازار کار و آینده شغلی رشته شیمی در مقطع کارشناسی
فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی شیمی (گرایش های محض، کاربردی و دبیری) می توانند در آزمون های استخدامی آموزش و پرورش شرکت نموده و بعد از قبولی، به عنوان معلم به تدریس درس شیمی در مدارس مشغول شوند. همچنین می توانند در آزمایشگاه های کنترل کیفیت مراکز و کارخانه های تولیدی مشغول باشند.
علاوه بر آن، کارشناسان رشته شیمی می توانند در مراکز مختلفی مانند صنایع داروسازی، صنایع پتروشیمی، صنایع نفت و گاز، صنایع رنگ و رزین، صنایع تولید و فرآوری مواد غذایی، شرکت های فروش تجهیزات و مواد شیمیایی، آزمایشگاه های مراکز دولتی و یا حتی خصوصی (نظیر معاونت غذا دارو، سازمان استاندارد، سازمان محیط زیست و غیره) و یا به عنوان اپراتور دستگاه های آنالیز کمی و کیفی شرکت های خصوصی و دولتی جذب شوند.
گرایش های کارشناسی ارشد مجموعه شیمی و بازار کار آنها
گرایش های ارشد این رشته دانشگاهی بسیار گسترده و متنوع می باشند. از جمله گرایش های شیمی مقطع ارشد می توان به گرایش های شیمی کاربردی، شیمی آلی، شیمی فیزیک، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، شیمی دارویی، شیمی پلیمر، فیتو شیمی، نانو شیمی، شیمی پیشرانه ها، آموزش شیمی، شیمی و فناوری اسانس، شیمی دریا، شیمی کاتالیست اشاره کرد.
دوره کارشناسی ارشد گرایش های شیمی معمولا ۲ سال تحصیلی (۴ نیم سال) می باشد. دانشجویان می توانند در موارد خاص و با تصویب شورای تحصیلات تکمیلی و پژوهشی دانشکده، تا یک نیم سال بیشتر هم افزایش دهند. این دوره به صورت آموزشی – پژوهشی خواهد بود. در واقع دانشجو با گذراندن دروس نظری، انتخــاب استـاد راهنما، انتخــاب موضوع پایان نامه و در نهایت دفاع از پایان نامه، این دوره را به اتمام می رساند. تعداد کل واحد های گرایش های مختلف شیمی در مقطع کارشناسی ارشد در حدود ۳۵ واحد درسی می باشد. گرایش ها کارشناسی ارشد شیمی و بازار کار آن ها به شرح زیر می باشد.
گرایش شیمی کاربردی
در گرایش شیمی کاربردی در واقع از آموخته های شیمی در صنعت استفاده می کنند. این گرایش از مجموعه شیمی را می توان حد فاصل میان رشته های شیمی محض و مهندسی شیمی دانست.
گرایش شیمی فیزیک
در گرایش شیمی فیزیک در واقع از اصول و قوانین فیزیکی در حل مسایل شیمی استفاده می کنند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه تجربی و تئوری در حیطه نانو، کوانتوم، ترمودینامیک و سینتیک واکنش ها پرداخته می شود.
گرایش شیمی آلی
در گرایش شیمی آلی به مطالعه و بررسی ترکیبات کربن دار می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه تجربی و تئوری در حیطه سنتز ترکیبات دارویی، سنتز ترکیبات آلی جدید، بررسی و شناسایی ترکیبات (مانند پلیمر ها و مشتقات نفتی)، طیف سنجی آلی، ساخت کاتالیزور های جدید، بررسی سینتیک و مکانیسم واکنش ها و بیوشیمی پرداخته می شود.
گرایش شیمی تجزیه
در گرایش شیمی تجزیه به مطالعه و بررسی آلاینده ها، مطالعات بالینی پزشکی، کنترل کیفیت، آنالیز و تعیین عیار می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه چگونگی نوشتن دستور العمل برای شناسایی نمونه مجهول، اندازهگیری مقدار آن در نمونه، آموختن نحوه کار با دستگاه های آنالیز مختلف نظیر کروماتوگرافی، اسپکتروسکوپی، جذب و نشر اتمی، اشعه ایکس و الکتروشیمی پرداخته می شود.
گرایش شیمی معدنی
در گرایش شیمی معدنی به مطالعه و بررسی ترکیبات معدنی می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه کمپلکس ها، کاتالیزور ها، نانو ذرات، سنتز ترکیبات آلی-فلزی، تهیه ترکیبات مختلف (مثل اسید و باز) از مواد اولیه ارزان قیمت، مطالعات الکتروشیمیایی کمپلکس های معدنی و استخراج مواد شیمیایی از منابع معدنی پرداخته می شود.
گرایش شیمی دارویی
در گرایش شیمی دارویی به مطالعه و بررسی ترکیبات شیمیایی با هدف درمان می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه ادغام مواد شیمیایی و گیاهی در جهت تولید دارو و یا ترکیب مواد شیمیایی برای تاثیر گذاری بر بدن انسان پرداخته می شود.
گرایش شیمی پیشرانه ها
در گرایش شیمی پیشرانه ها به مطالعه و بررسی مواد پر انرژی مناسب برای صنایع نظامی می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی به مطالعه در حیطه مواد پرانرژی (شامل سوخت و اکسید کننده) و واکنش های آنها جهت سوختی یکنواخت و بدون خطر پرداخته می شود.
گرایش شیمی دریا
در گرایش شیمی دریا به مطالعه و بررسی شیمی آب، مواد معلق، محلول ها، ژئوشیمی دریا و آلاینده ها می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی به مطالعه در حیطه جمع آوری اطلاعات تازه در زمینه شیمی در دریا ها و اقیانوس ها پرداخته می شود.
گرایش شیمی کاتالیست
در گرایش شیمی کاتالیست به مطالعه و بررسی کاتالیزور ها می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه کاتالیست ها برای افزایش راندمان واکنش ها، گزینش پذیری و بهینه سازی واکنش های شیمیایی پرداخته می شود.
گرایش شیمی پلیمر
در گرایش شیمی پلیمر به مطالعه و بررسی پلیمر های سنتزی، طبیعی و کاربرد آنها می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه خواص شیمیایی و روش سنتز درشت مولکول ها یا بسپار ها پرداخته می شود.
گرایش شیمی و فناوری اسانس
در گرایش شیمی و فناوری اسانس به مطالعه و بررسی اسانس ها و همچنین دانش استخراج، خالص سازی و سنتز آنها می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه شناسایی نوع، میزان درصد اجزا، خواص و ویژگی ها و همچنین نحوه جداسازی ماده موثر گیاهان برای تولید اسانس مصنوعی پرداخته می شود.
گرایش آموزش شیمی
در گرایش آموزش شیمی در واقع به آموزش علم شیمی در مدارس و دانشگاه ها، مهارت های تدریس آن و همچنین افزایش آگاهی های مردم در کاربردهای این دانش می پردازند.
گرایش نانوشیمی
در گرایش نانو شیمی به مطالعه و بررسی شیمی مواد در مقیاس ذره ای نانومتری می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه فناوری های پيشرفته در عرصه كار با مقیاس نانو (مانند نانو مواد، نانو ذره، نانو لوله، نانو صفحه، نانو ساختار، نانو حسگر) پرداخته می شود.
گرایش فیتوشیمی
در گرایش فیتو شیمی به مطالعه و بررسی ترکیبات شیمیایی گیاهان می پردازند. در این گرایش از مجموعه شیمی معمولا به مطالعه در حیطه شیمی گیاهان، استخراج، اندازه گيری و شناسايی ترکيبات موثره گياهان دارويی پرداخته می شود.
بازار کار و و آینده شغلی رشته شیمی در مقطع کارشناسی ارشد
فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد مجموعه شیمی علاوه بر شغل های ذکر شده در مقطع کارشناسی، می توانند در آزمایشگاه های پژوهشی-تحقیقاتی مشغول بکار شوند و یا اینکه طرح های پژوهشی را بر عهده بگیرند. علاوه بر آن، تدریس در دانشگاه های غیرانتفاعی و مراکز آموزش نیز یکی دیگر از فرصت های شغلی برای آنها بشمار می آید.
گرایش های دکتری مجموعه شیمی و بازار کار آنها
گرایش های دکتری این رشته دانشگاهی نیز گسترده و متنوع می باشند. از جمله گرایش های شیمی مقطع دکتری می توان به گرایش های شیمی کاربردی، شیمی آلی، شیمی فیزیک، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، شیمی دارویی، شیمی پلیمر، فیتو شیمی و نانو شیمی اشاره کرد.
دوره دکتری رشته شیمی معمولا ۴ سال تحصیلی (۸ نیم سال) می باشد. دانشجویان می توانند در موارد خاص و با تصویب شورای تحصیلات تکمیلی و پژوهشی دانشکده، تا یک نیم سال بیشتر نیز افزایش دهند. اما افزایش بیش از این یک نیم سال مشمول مقررات دانشگاه می باشد. این دوره نیز به صورت آموزشی – پژوهشی خواهد بود. در واقع دانشجو با گذراندن دروس نظری، انتخــاب استـاد راهنما، انتخــاب موضوع پایان نامه و در نهایت دفاع از پایان نامه، این دوره را به اتمام می رساند. تعداد کل واحد های گرایش های مختلف شیمی در مقطع دکتری در حدود ۳۶ واحد درسی می باشد.
بازار کار و آینده شغلی رشته شیمی در مقطع دکتری
علاوه بر شغل هایی که در دو بخش قبل معرفی شدند، مشاغلی مانند مسوولیت هدایت آزمایشگاه ها، ریاست آزمایشگاه کنترل کیفی، تدریس در دانشگاه های کشور به عنوان هیات علمی، نظارت و اجرای طرح های تحقیقاتی كوچك و بزرگ شیمیایی، ارائه خدمات در كارخانجات داروسازی، پتروشیمی، پلاستیك، لاستیك، رنگ و رزین، الیاف، صنایع غذایی، صنایع آرایشی- بهداشتی و شوینده ها نیز می توانند در دسته فرصت های شغلی فارغ التحصیلان دکتری شیمی قرار بگیرند. از طرفی دیگر، کارآفرینی و تاسیس شرکت های دانش بنیان، شرکت های تولید یا تجارت مواد و دستگاه های شیمیایی نیز فرصتی خوب برای این افراد خواهد بود.
لازم به ذکر است که فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی شیمی می توانند علاوه بر کنکور وزارت علوم، در کنکور کارشناسی ارشد وزارت بهداشت نیز شرکت نموده و در یکی از رشته های زیر به تحصیل خود ادامه دهند. توجه داشته باشید که بازار کار گرایش های شیمی در برخی گرایش های وزارت بهداشت بهتر می باشد. این گرایش ها عبارتند از :
- شیمی دارویی
- بیو شیمی
- سم شناسی
- علوم و صنایع غذایی
- کنترل مواد خوراکی و آشامیدنی
- مهندسی بهداشت محیط
- مدیریت پسماند
- مهندسی بهداشت حرفه ای
- بهداشت و ایمنی مواد غذایی
- ترکیبات طبیعی و دارویی دریایی
- نانو تکنولوژی پزشکی
بهترین گرایش شیمی
رشته شیمی گرایش های زیادی دارد که افراد بر اساس سلیقه خود می توانند در هر یک ادامه تحصیل دهند. شیمی یکی از رشته های محبوب دانشگاهی است که بازار کار گسترده ای نیز دارد. گرایش های شیمی بسیار گسترده است و شما می توانید بر اساس علاقه خود در هر کدام از آنها ادامه تحصیل دهید. برای شناخت رشته شیمی و گرایش های آن باید ابتدا با یک مشاور مجرب مشورت کنید. سپس علاقه خود را بسنجید و حسابی تحقیق کنید تا بهترین گرایش را برای تحصیل انتخاب کنید.
انتخاب رشته و گرایش تحصیلی بسیار مهم است شما در واقع آینده کاری خود را با این انتخاب رقم خواهید زد بنابراین به خوبی رو علاقه خود فکر کنید و بهترین گرایش را انتخاب نمایید که در آینده از رشته تحصیلی خودتان دل زده نشوید. انتخاب رشته بسیار مهم است و به هیچ وجه نباید سرسری از آن گذاشت چه بسا یک انتخاب غلط آینده شما را به خطر انداخته و می تواند سالهای جوانی شما را تباه کند. گرایش های شیمی در دوره ارشد و دکتری نیز بسیار گسترده است و شما می توانید با یک انتخاب درست آینده شغلی بسیار خوبی برای خودتان رقم بزنید.
