آموزش شیمی (Chemistry education) شاخه ای از علم شیمی محسوب می شود که به آموزش دانش شیمی در مدارس و دانشگاه ها و همچنین افزایش آگاهی های همگانی در کاربرد های علم شیمی می پردازد. در واقع این رشته دانشگاهی، از گرایش های های مقاطع کارشناس و کارشناسی ارشد رشته شیمی می باشد. در مقالات پیشین نشریه جهان شیمی فیزیک، درباره رشته های دانشگاهی شیمی، شیمی محض، شیمی کاربردی، شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی فیزیک، شیمی تجزیه، فیتو شیمی، شیمی پلیمر، نانو شیمی، شیمی دریا، شیمی کاتالیست، شیمی و فناوری اسانس و شیمی پیشرانه مطالبی را مطرح کرده ایم. در این مقاله به معرفی گرایش آموزش شیمی در دانشگاه پرداخته می شود. لطفا همراهی بفرمایید.
فهرست مطالب این مقاله
۱- مقدمه
۲- رشته آموزش شیمی در دانشگاه
۳- معرفی دانشگاه هایی که رشته آموزش شیمی را ارائه می دهند
۴- دروس دانشگاهی مقطع کارشناسی رشته آموزش شیمی
۵- دوره کارشناسی ارشد رشته آموزش شیمی
۶- گرایش آموزش شیمي برای چه کسانی مناسب است
۷- بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته آموزش شیمی
مقدمه
همانطور که می دانید علم شیمی به مطالعه ترکیبات شیمیایی، واکنش و خواص مواد می پردازد. رشته شیمی یکی از زیر مجموعه های مهم علوم پایه و علوم تجربی می باشد. بسیاری از رشته های دانشگاهی غیر از رشته های شیمی مانند رشته های بیوشیمی، بیو تکنولوژی، بیولوژی، داروسازی، پزشکی، زیست شناسی، پتروشیمی، زمین شناسی، رشته های متعدد مهندسی (مانند مهندسی شیمی یا مهندسی مواد) و غیره با علم شیمی ارتباط دارند و در دانشگاه ها تدریس می شوند. از طرف دیگر، به دلیل اهمیت ویژه منابع نفتی، گازی و مواد معدنی در کشور عزیزمان، علم شیمی از جایگاه ویژه ای در ایران برخوردار است. بنابراین نیاز است تا ابعاد مختلف آن به جامعه معرفی شود.
رشته آموزش شیمی در دانشگاه
در سال ۱۳۹۱ و با تولد دوباره مراکز تربيت معلم در قالب دانشگاه فرهنگيان، پذیرش دانشجو معلمان در رشته آموزش شیمی آغاز شد. در ابتدا برنامه درسی آن بر مبنای برنامه درسی دوره کارشناسی رشته دبيری شيمی بنا شده بود. این رشته از رشته های کنکور علوم تجربی می باشد که در دانشگاه فرهنگیان برگزار می گردد. در واقع این رشته تحصیلی برای تربیت معلم شیمی جهت کار در دوره های اول و دوم متوسطه ایجاد شده است.
از جمله مهم ترین موضوعات مطرح شده در گرایش آموزش شیمي، درک چگونگی آموزش حرفه ای شیمی در جهت یادگیری دانشجویان و دانش آموزان می باشد. علاوه بر آن، بهترین روش های آموزش شیمي و همچنین بهبود نتایج یادگیری با تغییر روش های آموزشی نیز از موارد اساسی این گرایش به شمار می آیند.
به بیان دیگر می توان گفت که رسالت مهم نظام آموزشی کشور، برنامه ریزی، طراحی و تولید مواد آموزشی می باشد. در حقیقت به کمک آن می توان فرآیند آموزش و یادگیری دانش آموزان را بالا برده و زمینه را برای بدست آوردن هدف های نظام آموزشی کشور فراهم نمود. در واقع هدف از این رشته دانشگاهی تربیت افرادی است که بتوانند در زمینه های آموزش در دبیرستان ها و یا به عنوان کمک پژوهشگر در کارهای تحقیقاتی فعالیت داشته باشند.
معرفی دانشگاه هایی که رشته آموزش شيمي را ارائه می دهند
با توجه به ماهیت آموزشی که این گرایش شیمی دارد و کار کردهایی که از فارغ التحصیلان این رشته انتظار می رود، تنها مراکز آموزشی تربیت دبیر ( مشخصا دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی) و دانشگاه فرهنگيان به ارایه این رشته می پردازند. توجه داشته باشید که بیشترین سهمیه پذیرش متعلق به فرهنگيان رسمی يا پيمانی شاغل در وزارت آموزش و پرورش می باشد. در واقع همانطور که بیان شد هدف از این گرایش شیمی، تربیت و پرورش متخصصان مورد نیاز وزارت آموزش و پرورش می باشد.
توجه داشته باشید که دانشجویان رشته آموزش شیمي در دانشگاه فرهنگیان، از تسهیلات ویژه برخودارند. این دانشجویان با شروع تحصیلات خود، حقوق دریافت می کنند تا بتوانند هزینه مخارج دانشجویی خود از قبیل شهریه خوابگاه، هزینه های خورد و خوراک، هزینه های خرید کتاب، مسیر رفت و آمد و سایر موارد را تامین کنند.
دروس دانشگاهی مقطع کارشناسی رشته آموزش شیمی
تعداد کل واحد های رشته آموزش شیمی ۱۵۰ واحد درسی می باشد. به طور کلی می توان لیست واحد های درسی این رشته در دانشگاه ها را به ۵ دسته دروس عمومی، دروس پایه، دروس اصلی و تخصصی، دروس تخصصی – تربیتی و دروس تربیتی تقسیم کرد.
- دروس عمومی ۲۷ واحد.
- اندیشه اسلامی ۱
- اندیشه اسلامی ۲
- تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
- انقلاب اسلامی ایران
- اندیشه و وصایای امام
- تربیت بدنی ۱
- تربیت بدنی ۲
- آیین زندگی
- تفسیر موضوعی قرآن
- زبان خارجه
- فارسی
- تنظیم خانواده
- دروس پایه ۱۵ واحد.
- شیمی عمومی ۱
- آزمایشگاه شیمی عمومی ۱
- شیمی عمومی ۲
- آزمایشگاه شیمی عمومی ۲
- ریاضی عمومی ۱
- ریاضی عمومی ۲
- فیزیک پایه ۱
- آزمایشگاه فیزیک عمومی ۱
- فیزیک پایه ۲
- آزمایشگاه فیزیک عمومی ۲
- دروس اصلی و تخصصی ۴۸ واحد.
- ایمنی در آزمایشگاه شیمی
- شیمی آلی ۱
- آزمایشگاه شیمی آلی ۱
- شیمی آلی ۲
- آزمایشگاه شیمی آلی ۲
- شیمی آلی ۳
- شیمی تجزیه ۱
- آزمایشگاه شیمی تجزیه ۱
- شیمی تجزیه ۲
- آزمایشگاه شیمی تجزیه ۲
- شیمی تجزیه دستگاهی
- شیمی فیزیک ۱
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۱
- شیمی فیزیک ۲
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۲
- شیمی فیزیک ۳
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۳
- شیمی معدنی ۱
- آزمایشگاه شیمی معدنی ۱
- شیمی معدنی ۲
- آزمایشگاه شیمی معدنی ۲
- شیمی معدنی ۳
- زبان تخصصی شیمی
- ریاضی در شیمی
- شناسایی ترکیبات آلی
- کج فهمی های رایج در شیمی متوسطه
واحد های تخصصی- تربیتی (PCK) و واحد های تربیتی.
- دروس تخصصی – تربیتی ۲۳ واحد.
- برنامه ریزی درسی در آموزش شيمي
- راهبرد های تدریس آموزش شيمي
- طراحی آموزشی در آموزش شيمي
- طراحي واحد یادگيری در آموزش شيمي
- تحليل محتوای مواد آموزشی در شيمي
- کارهای عملي در آموزش شيمي
- مباحث نوین تاثيرگذار بر آموزش شيمي
- کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در شيمي
- پژوهش و توسعه حرفه ای ۱
- پژوهش و توسعه حرفه ای ۲
- کارورزی ۱
- کارورزی ۲
- کارورزی ۳
- کارورزی ۴
- کارنمای معلمی
- دروس تربیتی ۳۷ واحد.
- روانشناسي تربيتی
- جامعه شناسی تربيتی
- نظریه های یادگيری و آموزش
- اصول و روش های تدریس
- اصول و روش های راهنمایی و مشاوره
- ارزشيابی از یادگيری
- مدیریت آموزشگاهی
- کاربرد هنر در آموزش
- کاربرد زبان در آموزش
- آموزش و پرورش تطبيقی
- سيره تربيتی پيامبر و اهل بيت
- نظام تربيتی اسلام
- فلسفه تربيت در جمهوری اسلامی ایران
- فلسفه تربيت رسمی و عمومي در جمهوری اسلامی ایران
- اسناد، قوانين و سازمان آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران
- اخلاق حرفه ای معلم با تاکيد بر حقوق و تکاليف اسلامی
- تاریخ اندیشه و عمل تربيتي در اسلام و ایران
- نقش اجتماعی معلم از دیدگاه اسلام
دوره کارشناسی ارشد رشته آموزش شیمی
فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته شیمی، می توانند در داخل و یا خارج از کشور در مقطع ارشد و یا دکتری آموزش شیمی به تحصیلات خود ادامه دهند. البته لازم به ذکر است که فعلا در ایران، پذیرش دانشجو در گرایش آموزش شیمي فقط در دوره کارشناسی ارشد صورت می گیرد. بنابراین فارغ التحصیلان این گرایش برای ادامه تحصیل در دوره دکتری، می توانند از طریق دانشگاه های دیگر و در سایر گرایش های شیمی به تحصیل خود ادامه دهند. توجه داشته باشید که پذیرش در این گرایش در دانشگاه های دولتی (به صورت نوبت اول و نوبت دوم) انجام می شود. نحوه پذیرش در این گرایش هم به شکل قبولی در کنکور و مصاحبه می باشد.
مقطع کارشناسی ارشد رشته آموزش شیمي نیز همچون سایر گرایش های شیمی، ۴ نیم سال تحصیلی می باشد. در موارد خاص و با تصویب تحصیلات تکمیلی- پژوهشی دانشکده، می تواند تا دو نیم سال بیشتر نیز افزایش بیابد. کارشناسی ارشد گرایش فوق به صورت آموزشی – پژوهشی می باشد. در واقع دانشجو با گذراندن دروس نظری و تئوری، انتخــاب استـاد راهنما، انتخــاب موضوع پایان نامه و در نهایت دفاع از پایان نامه، این دوره را به پایان می رساند.
هدف از این دوره تحصیلی، تربیت افرادی است که علاوه بر آشنایی کامل با علم شیمی، به توانایی های بالقوه و بالفعل جهت برنامه ریزی درسی و پژوهشی در شیمی دست پیدا کنند. این دانشجو معلمان بیشتر جهت تدریس در دوره متوسطه آموزش می بینند. انتظار داریم که فارغ التحصیلان رشته آموزش شيمي بتواند:
- به شناسایی محتوای نا مناسب یا زاید کتب آموزشی کمک کند.
- به جای اندیشه بر درک و فهم تمرکز نمایند.
- دیدگاه بين رشته ای را در برنامه ریزی درسی رواج دهند.
- رویکردی تلفيقی برای فراگيری و سنجش ایجاد کند.
دروس دانشگاهی رشته آموزش شیمی در مقطع کارشناسی ارشد
- تعداد کل واحد های درسی دوره کارشناسی ارشد گرایش آموزش شیمی ۳۱ واحد درسی خواهد بود.
- دروس الزامی پایه ۶ واحد درسی است که عبارتند از شیمی آلی پیشرفته و شیمی معدنی پیشرفته.
- دروس الزامی تخصصی گرایش آموزش شیمي ۱۲ واحد درسی است که عبارتند از اصول طراحی و تولید برنامه درسی شیمی، طراحی فعالیت های عملی – آزمایشگاهی، روش های ارزشیابی در آموزش شیمي، روش ها و فنون تدریس علوم تجربی و طراحی و تولید واحد یادگیری.
- دروس انتخابی باید تا سقف ۸ واحد درسی اخذ شود. از جمله دروس تخصصی اختیاری مورد تدریس (به پیشنهاد استاد راهنما و تایید گروه آموزشی) در دوره کارشناسی ارشد آموزش شیمي می توان به دروس کاربرد روانشناسی در آموزش، تاریخچه و مبانی آموزش علوم تجربی، نظارت و راهنمایی آموزشی، نظام های آموزش شیمي در جهان، فناوری اطلاعات و آموزش شیمي، آموزش شیمي و اجتماع، فلسفه علم، مبانی شیمی کوانتمی، شیمی تجزیه پیشرفته و شیمی فیزیک پیشرفته اشاره کرد.
- سمينار ۲ واحد درسی.
- پایان نامه ۴ واحد درسی.
گرایش آموزش شیمي برای چه کسانی مناسب است
دانشجویان رشته آموزش شیمی در وهله اول بايد علاقمند به علم شيمی و تدریس آن علم باشند. این دانشجویان باید ذهنی جستجو گر و کنجکاو داشته باشند و از تسلط خوبی بر روی علوم شیمی و علوم تجربی برخوردار باشند. از مهمترین ویژگی های دانشجویان این گرایش، می توان به داشتن توانایی ارتباط و آموزش به دیگران اشاره کرد. زیرا از مهمترین وظایف فارغ التحصیلان این گرایش، در واقع تدریس دروس مربوطه، کلاس داری، آموزش های مربوط به دروس آزمایشگاهی شیمی می باشد. لازم به ذکر است که داشتن معدل کل بالاتر از ۱۴ در مقطع کارشناسی شیمی و حداکثر سن ۳۷ سال نیز از شروط پذیرفته شدن در مقطع ارشد این گرایش در دانشگاه فرهنگیان می باشد.
بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته آموزش شیمی
از آنجاییکه رشته آموزشی شیمی در دانشگاه فرهنگیان و یا دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ارائه می شود، دانشجویان این دانشگاه تعهد می دهند که پس از پایان تحصیلات خود، به مدت ۵ سال در مدرسه ای که آموزش و پرورش تعیین کرده است به عنوان معلم خدمت کنند. بنابراین می توان گفت که ورود به شغل پس از فارغ التحصیلی حتمی خواهد بود. از جمله سایر فرصت های شغلی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- به عنوان مشاور و راهنمای آموزش شیمي جهت راهنمایی، نظارت، سازماندهی به کار سایر معلمان شیمی.
- یافته های جدید علمی – آموزشی را در آموزش، پژوهش و برنامه ریزی درسی بکار ببرند.
- فناوری اطلاعات و استفاده از آن را در آموزش، پژوهش و برنامه ریزی درسی استفاده کنند.
- پروژه های پژوهشی در زمینه های مختلف آموزش شیمي بکار ببرند.
- به عنوان یک آموزشگر شیمی در موسسات و مراکز وابسته به آموزش پروش مشغول شوند.
- به عنوان هیات علمی در موسسات و مراکز تربیت معلم کشور به کار مشغول شوند.
