شیمی دریا یا شیمی اقیانوس (Ocean chemistry) شاخه ای از علم شیمی است که به مطالعه و بررسی ساختار دریا و مسائل شیمی آب می پردازد. در واقع این رشته، از گرایش های کارشناسی ارشد شیمی که کمتر به آن پرداخته شده است محسوب می شود. این گرایش با سایر گرایش های شیمی مرتبط است، اما به طور تخصصی و ویژه بر روی مباحث مربوط به دریا متمرکز می باشد. در مقالات پیشین نشریه جهان شیمی فیزیک، درباره رشته های دانشگاهی شیمی، شیمی محض، شیمی کاربردی، شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی فیزیک، شیمی تجزیه، فیتو شیمی، شیمی پلیمر و نانو شیمی مطالبی را مطرح کرده ایم. در این مقاله به معرفی گرایش شیمی دریا در دانشگاه پرداخته می شود. لطفا همراهی بفرمایید.
فهرست مطالب این مقاله
۱- مقدمه
۲- رشته شیمی دریا در دانشگاه
۳- معرفی دانشگاه هایی که رشته شیمی دریا را ارائه می دهند
۴- دوره کارشناسی ارشد رشته شیمی دریا
۵- گرایش دریا برای چه کسانی مناسب است
۶- بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی دریا
مقدمه
همانطور که می دانید علم شیمی به طور مستقیم در علوم مختلفی مانند زیست شناسی، زمین شناسی، بیولوژی، اقیانوس شناسی، بیوشیمی، بیوتکنولوژی، صنایع معدنی، پتروشیمی، رشته های متعدد مهندسی، پزشکی، داروسازی و غیره کاربرد گسترده ای دارد.
کشور ایران با داشتن سواحل گسترده در شمال و جنوب، کشوری دریایی محسوب می شود. از این رو مطالعه و بررسی علوم دریایی از اولویت ویژه برخوردار خواهد بود. لازم به ذکر است که میان رشته های مختلف دریایی همچون شیمی دریا، فیزیک دریا، مهندسی دریا، شیلات، بیولوژی دریا، و سایر رشته های دانشگاهی ارتباط ویژه ای وجود دارد. شیمی دریا کاربرد زیادی در سایر علوم یاد شده دارد، بنابراین توسعه این علم و در نهایت تربیت متخصصان آن کمک زیادی به پیشرفت و توسعه سایر گرایش های علوم دریایی خواهد کرد.
رشته شیمی دریا در دانشگاه
فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته شیمی (همه گرایش ها)، می توانند در داخل و خارج از کشور در دو مقطع ارشد و دکتری شیمی دریا به تحصیل خود ادامه دهند. توجه داشته باشید که پذیرش در این گرایش در دانشگاه های دولتی (به صورت روزانه و نوبت دوم)، پیام نور، پردیس و دانشگاه آزاد صورت می گیرد. نحوه پذیرش در این گرایش هم به شکل قبولی در آزمون و هم به صورت بدون آزمون و صرفا با سوابق تحصیلی (معدل) انجام می گیرد.
رشته شیمی دریا به بحث و بررسی درباره مسائل مربوط به شیمی آب، روش های استخراج مواد نفتی و گاز، بهره مندی از معادن، کانی ها و بسیاری از موارد مهم دیگر در دریا می پردازد. علاوه بر آن، مطالعه در مورد شیمی مناطق فرا جوش، شیمی آلاینده ها و همچنین مبحث خوردگی سازه را نیز مورد تحقیق، تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
به بیان دیگر در این گرایش به مطالعه و بررسی ترکیبات شیمیایی آب دریا، رسوبات و مؤلفه های معدنی، رسوبات و مؤلفه های آلی، نمک زدایی، بررسی تأثیر آلودگی ها و همچنین ارگانیسم های موجود در آب نیز توجه شده است.
نکته
گرایش دریا در حقیقت مجموعه ای از فعالیت ها در زمینه های مختلفی از جمله اقیانوس شناسی شیمیایی، شیمی دریایی، آلودگی دریا و محیط زیست دریا می باشد. از جمله وظایف یک شیمیست دریایی می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- شناسایی نیازهای کشور ایران در زمینه شیمی دریا
- شناسایی مواد مختلف شیمیایی موجود در دریا و همچنین نحوه محاسبه غلظت آنها به وسیله روش های سیستماتیک موجود
- شناسایی عوامل کنترل کننده در توزیع مواد شیمیایی به کمک فرآیند های بیولوژیکی و شناخت شبکه غذایی در اقیانوس ها و دریا ها
- فعالیت در جهت رفع نیاز های سازمان ها و ارگان های دریایی در زمینه کسب اطلاعات درباره شیمی محیط های دریایی
- شناسایی و بررسی انواع منابع آلاینده محیط های دریایی
- استفاده از ردیاب های شیمیایی (مانند اکسیژن ۱۸ و یا کربن ۱۴) برای کسب اطلاعاتی درباره فرآیندهای فیزیکی، بیولوژیکی، زمین شناسی و همچنین تجزیه و تحلیل سرعت انجام این فرآیند ها در اقیانوس ها و دریا ها
- بررسی اهمیت اقیانوس ها در جذب گاز دی اکسید کربن حاصل از سوخت های فسیلی و همچنین سایر گازهای گلخانه ای
معرفی دانشگاه هایی که رشته شیمی دریا را ارائه می دهند
این رشته از رشته های جوان دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد محسوب می شود. دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر برای اولین بار در سال ۱۳۸۸ اقدام به راه اندازی آن کرده است. از طرفی دیگر، راه اندازی دکترای رشته شیمی دریا در دانشگاه های کشور، خوشبختانه به تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسیده است.
علاوه بر دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، دانشگاه علوم دریایی و دریانوردی چابهار، دانشگاه مازندران، پردیس خود گردان دانشگاه مازندران و دانشگاه خلیج فارس نیز در این رشته دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد می پذیرند. همانظور که مشخص است، در واقع دانشگاه های نزدیک به دریا، ذر این گرایش پذیرش دانشجو دارند. البته در دانشگاه آزاد واحد تهران شمال نیز به مباحث علوم و فنون دریایی می پردازد.
دوره کارشناسی ارشد رشته شیمی دریا
دوره کارشناسی ارشد رشته شیمی دریا نیز همانند سایر گرایش های شیمی، ۴ نیم سال تحصیلی خواهد بود. در موارد خاص و با تصویب شورای تحصیلات تکمیلی دانشکده، می تواند تا یک نیم سال بیشتر هم افزایش یابد. دوره کارشناسی ارشد به صورت آموزشی – پژوهشی می باشد. در واقع دانشجو با گذراندن دروس نظری و تئوری، انتخــاب استـاد راهنما، انتخــاب موضوع پایان نامه و در نهایت دفاع از پایان نامه، این دوره را به پایان می رساند.
دروس دانشگاهی رشته شیمی دریا در مقطع کارشناسی ارشد
- تعداد کل واحد های درسی دوره کارشناسی ارشد گرایش نانو ۳۰ واحد درسی خواهد بود.
- دروس الزامی مشترک با سایر گرایش های شیمی ۹ واحد درسی است که عبارتند از : شیمی معدنی پیشرفته، شیمی آلی پیشرفته، شیمی فیزیک پیشرفته و شیمی تجزیه پیشرفته.
- دروس الزامی تخصصی گرایش شیمی دریا ۶ واحد درسی است که عبارتند از : اقیانوس شناسی (شیمی دريا)، شیمی آلاینده ها و روش های نوین دستگاهی.
- دروس انتخابی ۶ واحد درسی خواهند بود. از جمله دروس تخصصی اختیاری مورد تدریس (به پیشنهاد استاد راهنما و تایید گروه آموزشی) در دوره کارشناسی ارشد می توان به دروس بیوشیمی، شیمی اتمسفر دریا، ژئوشیمی دریا، بیولوژی دریا، سیکل بیوژئو شیمیایی دریا و آنالیز ترکیبات آلی دریا اشاره کرد.
- سمينار ۱ واحد درسی.
- پایان نامه ۸ واحد درسی.
رشته دریا برای چه کسانی مناسب است
دانشجویان رشته شیمی دریا در وهله اول بايستی به علم شيمي علاقمند باشند. این دانشجویان باید روحیه ای خلاق و ذهنی جستجوگر داشته باشند. در واقع با استفاده از مهارت های ذهنی و استدلالی بالای خود، بتوانند برای حل مسایل مربوط به اقیانوس ها و دریا ها، رویکرد و راه حل های منطقی ارائه دهند.
از آنجایی که درصد زیادی از کارهای مربوط به این گرایش در محیط آزمایشگاهی و قطعا محیط دریایی انجام می گیرد، بنابراین دانشجویان این گرایش بایستی به محیط دریا، آزمایشگاه و انجام کارهای آزمایشگاهی علاقه داشته باشند. این افراد نباید وسواس یا حساسیت های شدید و غیر قابل کنترلی نسبت به مواد شیمیایی داشته باشند.
رشته شیمی دریا برای افرادی که به انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی درباره دریا و اقیانوس ها تمایل دارند مناسب می باشد. لازم به ذکر است که دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته باید از لحاظ جسمی، توانایی کار در شرایط سخت و ساعات طولانی را نیز داشته باشند.
بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی دریا
اگر بخواهید تخصصی نگاه کنید، بازار کار شیمی دریا، بیشتر در سازمان شیلات، بنادر، کشتیرانی و در حقیقت در مناطق دریایی کشور می باشد. بنابراین، قطعا در همه جای ایران کاری برای این گرایش وجود ندارد. با این حال، اشخاصی که از سطح علمی خوبی برخوردارند، بعد از فارغ التحصیلی می توانند وارد بازار کار شوند و یا در یکی از زمینه های زیر فعالیت نمایند.
- ارائه خدمات آموزشی و یا تدریس در مدارس، دانشگاه ها و در نتیجه تامین کادر علمی دانشگاه ها و سایر مراکز علمی کشور
- ارائه طرح های تحقیقاتی و پژوهشی و تامین کادر پژوهشی- تحقیقاتی دانشگاه ها و سایر مراکز علمی کشور
- سرپرست و یا کارشناس آزمایشگاه های شیمی دریایی
- فعالیت در سازمان ها و ارگان های دریایی برای کسب اطلاعات در مورد شیمی محیط های آبی و شناسایی مواد شیمیایی مختلف موجود در محیط های دریایی
- اشتغال و فعالیت در سازمان های وابسته به محیط زیست جهت شناسایی منابع مختلف آلاینده های محیط های دریایی
