رشته شیمی محض (Pure Chemistry) شاخه ای از علم شیمی است که به مطالعه و بررسی ساختار مواد و شناخت خواص آنها می پردازد. در این رشته دانشگاهی در حقیقت به مطالعه، تحقیق و توسعه علم شیمی پرداخته می شود. در مقاله پیشین نشریه جهان شیمی فیزیک، درباره رشته شیمی مطالبی را مطرح کرده ایم. در این مقاله به معرفی رشته شیمی محض در دانشگاه و گرایش های ارشد و دکتری آن پرداخته می شود. لطفا با ما همراه باشید.
همانطور که می دانید علم شیمی دامنه گسترده ای دارد و به صورت مستقیم در علوم مختلف مانند زیست شناسی، زمین شناسی، بیولوژی، بیوشیمی، بیوتکنولوژی، صنایع معدنی، پتروشیمی، رشته های متعدد مهندسی، پزشکی، داروسازی و غیره کاربرد دارد. رشته شیمی محض به مطالعه کامل ترکیبات شیمیایی، ساختار، خواص و ویژگی های ماده، کنترل آزمایشگاهی فرآیندهای شیمیایی و همچنین تهیه، استخراج یا سنتز مواد متفاوت می پردازد. علاوه بر آن، مطالعه در مورد چگونگی انجام واکنش های شیمیایی و ارتباط و قوانین مربوط به آنها را نیز مورد تحقیق و بررسی قرار می دهد.
رشته شیمی محض در دانشگاه
علم شیمی در حقیقت با اجزا و ذرات بی جان سر و کار دارد. رشته دانشگاهی شیمی محض، در واقع هر آنچه را که می توانید جنبه های ”خام” مواد بدانید، بررسی می کند. به عنوان مثال اینکه مواد از چه چیز هایی ساخته شده اند، چگونه کارها را انجام می دهند، چرا این رفتار را نشان داده اند و غیره. در واقع موارد بالا تمام چیز هایی است که یک دانشجوی شیمی محض سعی در درک آنها دارد.
رشته شیمی محض همانند رشته های فیزیک، زیست و ریاضی در دسته رشته های علوم بنیادی و علوم پایه ای قرار می گیرد. این رشته رابطه تنگاتنگ و مهمی با کلیه شرکت ها و کارخانه های تولیدی در صنایع مختلف دارد. توجه داشته باشید که با توجه به نیاز ضروری این مراکز به نیروهای مختصص در امور تحقیقات و کنترل فرآیند ها، همیشه نیازمند به یک کارشناس شیمی توانا می باشند.
دانشجویان در سطح کارشناسی، با روش های تحقیق، مطالعه و بررسی، آشنایی با ساختار، خواص و ویژگی های ترکیبات و همچنین کنترل آزمایشگاهی فرآیند های شیمیایی آشنا می شوند. هدف از رشته شیمی محض تربیت افرادی است که بتوانند در زمینه های آموزش در دبیرستان ها، دانشگاه ها، موسسات آموزشی و موسسات تحقیقاتی خدمت کنند. علاوه بر آن، می توانند به عنوان کمک پژوهشگر در کارهای تحقیقاتی و یا کارشناسان مورد نیاز صنایع مختلف شیمیایی کار کنند.
لازم به ذکر است که شیمی محض تنها در مقطع کارشناسی (لیسانس) وجود دارد و دانشجویان می توانند در مقاطع کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) و دکترا (Phd) در هر یک از زمینه ها و گرایش های تخصصی شیمی تحصیل نمایند.
این رشته دانشگاهی از زیر مجموعه های کنکور تجربی در انتخاب رشته کنکور سراسری می باشد. پذیرش در رشته شیمی محض در دانشگاه های دولتی (روزانه و شبانه)، پیام نور، غیر انتفاعی و دانشگاه آزاد صورت می گیرد. توجه داشته باشید که نحوه پذیرش در این رشته هم به شکل قبولی در آزمون و هم به صورت بدون کنکور (بدون آزمون) و صرفا با سوابق تحصیلی انجام می شود.
دروس دانشگاهی رشته شیمی محض
تعداد کل واحد های رشته شیمی محض ۱۳۷ واحد می باشد. به طور کلی می توان لیست واحد های درسی رشته شیمی محض در دانشگاه ها را به ۵ دسته دروس عمومی، دروس پایه، دروس اصلی، دروس تخصصی و دروس اختیاری تقسیم کرد.
دروس عمومی ۲۲ واحد
- اندیشه اسلامی ۱
- اندیشه اسلامی ۲
- تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی
- انقلاب اسلامی ایران
- اندیشه و وصایای امام
- تربیت بدنی ۱
- تربیت بدنی ۲
- آیین زندگی
- تفسیر موضوعی قرآن
- زبان خارجه
- فارسی
- تنظیم خانواده
دروس پایه ۲۲ تا ۲۶ واحد
- شیمی عمومی ۱
- شیمی عمومی ۲
- ریاضی عمومی ۱
- ریاضی عمومی ۲
- فیزیک عمومی ۱
- فیزیک عمومی ۲
- آزمایشگاه شیمی عمومی ۱
- آزمایشگاه شیمی عمومی ۲
- آزمایشگاه فیزیک عمومی ۱
- آزمایشگاه فیزیک عمومی ۲
دروس اصلی ۵۹ واحد
- ایمنی در آزمایشگاه
- شیمی آلی ۱
- آزمایشگاه شیمی آلی ۱
- شیمی آلی ۲
- آزمایشگاه شیمی آلی ۲
- شیمی آلی ۳
- شیمی تجزیه ۱
- آزمایشگاه شیمی تجزیه ۱
- شیمی تجزیه ۲
- آزمایشگاه شیمی تجزیه ۲
- شیمی تجزیه دستگاهی
- آزمایشگاه شیمی تجزیه دستگاهی
- شیمی فیزیک ۱
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۱
- شیمی فیزیک ۲
- آزمایشگاه شیمی فیزیک ۲
- شیمی معدنی ۱
- آزمایشگاه شیمی معدنی ۱
- شیمی معدنی ۲
- آزمایشگاه شیمی معدنی ۲
- شیمی معدنی ۳
- زبان تخصصی شیمی
- شناسایی ترکیبات آلی
- آزمایشگاه شناسایی ترکیبات آلی
- معادلات دیفرانسیل
- کاربرد طیف سنجی در شیمی آلی
دروس تخصصی ۱۷ واحد
- متون علمی شیمی
- گرافیک و نقشه خوانی
- شیمی آلی فلزی
- شیمی فیزیک آلی
- طیف سنجی مولکولی
- روش های جداسازی در شیمی
- مبانی شیمی کوانتومی
دروس اختیاری ۱۳ تا ۱۵ واحد
- اصول صنایع شیمیایی
- شیمی محیط زیست
- نانو شیمی
- اصول بیوشیمی
- ریاضی در شیمی
- سنتز مواد آلی
- شیمی دارویی
- شیمی و فناوری مواد غذایی
- شیمی هسته ای
- اصول تصفیه آب و پساب های صنعتی
- شیمی و فناوری چرم
- شیمی سبز
- مبانی شیمی پلیمر
- خوردگی فلزات
- آزمایشگاه خوردگی فلزات
- الکتروشیمی کاربردی
- شیمی سطح و حالت جامد
رشته شیمی محض برای چه کسانی مناسب است
دانشجویان رشته شیمی محض در وهله اول بايد به علم شيمي علاقه مند باشند. از طرفی دارای روحیه خلاق، ذهنی پویا و جستجوگر باشند. همچنین با استفاده از مهارت های ذهنی و استدلالی بالای خود، بتوانند برای حل مسایل، رویکرد و راه حل های منطقی پیدا کنند. این افراد بهتر است که صبور، منظم، دقیق و با پشتکار باشند.
از آنجایی که درصد زیادی از کارهای مربوط به این رشته دانشگاهی در محیط آزمایشگاهی انجام می گیرد، بنابراین دانشجویان این رشته باید به آزمایشگاه و کارهای آزمایشگاهی علاقه مند باشند. از طرفی دیگر، در طی دوره تحصیلی، نکات ایمنی در آزمایشگاه به دانشجویان آموزش داده می شود، با این حال بایستی کار با مواد شیمیایی به ویژه مواد شیمیایی خطرناک و سمی را به خوبی بلد باشند. همچنین این افراد حساسیت های شدیدی و غیر قابل کنترلی نسبت به این مواد شیمیایی نداشته باشند.
رشته شیمی محض برای افرادی که به انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی تمایل دارند مناسب می باشد. زیرا این رشته از علوم بنیادی است، بنابراین به وسیله آن می توان به سایر علوم نیز وارد شد. به بیان دیگر، برای کسانی که علاقه مند به فهم عمیق از مفاهیم و نظریه های نوین دارند انتخاب خوبی می باشد. توجه داشته باشید که دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته شیمی محض باید از لحاظ جسمی، توانایی کار در شرایط سخت و ساعات طولانی را داشته باشند.
بازار کار و آینده شغلی فارغ التحصیلان رشته شیمی محض
مهمترین ضعف رشته شیمی محض در ایران، کمبود بازار کار و در واقع بی توجهی به این رشته می باشد. با این حال، اشخاصی که از سطح علمی خوبی برخوردارند، بعد از فارغ التحصیلی وارد بازار کار خواهند شد و حتی می توانند در یکی از زمینه های زیر فعالیت کنند.
- مدیریت واحد های کوچک تا بزرگ تولید کننده مواد شیمیایی
- سرپرست و یا کارشناس آزمایشگاه های شیمی (مانند آزمایشگاه های استاندارد)
- کار به عنوان مسئول فنی یا مسئول فروش شرکت ها یا کارخانه های تولیدی مواد شیمیایی
- کار به عنوان اپراتور دستگاه های آنالیز کمی و کیفی در مراکز خصوصی و یا دولتی
- فعالیت به عنوان سرپرست،کارشناس و یا مدیر خط تولید در شرکت ها و کارخانه های مختلف تولیدی
- فعالیت به عنوان سرپرست،کارشناس و یا مدیر کنترل کیفیت در شرکت ها و کارخانه های مختلف تولیدی
- ارائه انواع خدمات آموزشی در مدارس، دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی و مراکز آموزش عالی کشور
- فعالیت به عنوان کارشناس توسعه و تحقیقات در شرکت های دانش بنیان و یا سایر مراکز تولیدی جهت ارائه طرح های پژوهشی
- مشاور در زمینه تولید و بهینه سازی محصولات در مراکز تولید مواد شیمیایی، صنایع دارویی، صنایع بهداشتی و آرایشی، صنایع پتروشیمی، صنایع رنگ و رزین، صنایع پلاستیک و لاستیک، صنایع الیاف، مواد غذایی و …
لازم به ذکر است که فارغ التحصیل رشته شیمی محض در شروع یک فعالیت صنعتی نقش مهمی ایفا می کنند، زیرا باید بتوانند راهکار های تئوری و نظری ساخت یک ماده را ارائه دهند.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر شیمی
امکان ادامه تحصیل برای فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی رشته شیمی محض در داخل و خارج از کشور تا مقطع دکتری وجود دارد. امروزه همچنین اقدامات خوبی درباره دوره پست دکتری در دانشگاه های داخل صورت گرفته است.
توجه داشته باشید دانشجویانی که تمایل به ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکترا را دارند، رشته شیمی محض گزینه مناسبتری نسبت به رشته شیمی کاربردی برای آنها خواهد بود. زیرا فارغ التحصیلان رشته محض با توجه به خواندن دروس نظری بیشتر و داشتن پایه قوی در مفاهیم تئوری، معمولا شانس بیشتری جهت کسب رتبه های بهتر در کنکور کارشناسی ارشد دارند. از طرفی دیگر، ورود به مقطع دکتری برای این دسته از افراد در مقایسه با فارغ التحصیلان شیمی کاربردی، ساده تر می باشد، چون دانشگاه های بسیار کمتری دانشجویان را در مقطع دکتری رشته شیمی کاربردی می پذیرند.
گرایش های کارشناسی ارشد رشته شیمی محض عبارتند از : شیمی فیزیک، شیمی آلی، شیمی معدنی، شیمی تجزیه، شیمی کاربردی، فیتو شیمی، نانو شیمی، آموزش شیمی، پیشرانه ها، شیمی پلیمر، شیمی دریا، علوم و تکنولوژی پلیمر، شیمی دارویی، بیو شیمی، شیمی کاتالیست و یا شیمی و فناوری اسانس.
گرایش های دکتری رشته شیمی محض عبارتند از : شیمی فیزیک، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی معدنی، شیمی کاربردی، نانو شیمی، فیتو شیمی و شیمی پلیمر.
تفاوت شیمی محض و کاربردی
شیمی محض و کاربردی دو گرایش پرطرفدار رشته شیمی هستند که دانشجویان زیادی در آنها مشغول به تحصیل هستند. گرایش های مختلف شیمی دروس و واحدهای مختلفی دارند که بهتر است قبل از انتخاب رشته برای شناخت علایق خود آنها را بررسی نمایید. شناخت رشته تحصیلی و علاقه به آن برای ادامه تحصیل بسیار مفید است زیرا بسیاری از افراد پس از چند سال رشته های دانشگاهی خود را به دلیل بی علاقگی رها می کنند.
شیمی محض و کاربردی از زیر شاخه های رشته شیمی هستند که تفاوت اساسی باهم دارند. شیمی محض فقط به مکانیسم واکنش ها پرداخته و ساختار مولکولی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مواد را بررسی می کند. دانشجویان این رشته بیشتر به صورت تئوری به دانش شیمی می پردازند. در مقابل شیمی کاربردی به کاربرد این علم در صنعت و چالش های واقعی در این زمینه می پردازد. شیمی کاربردی در زمینه های مختلفی وارد شده و کاربردهای گسترده ای حتی در پزشکی و داروسازی دارد. شناخت کامل این دو گرایش قبل از انتخاب رشته به همه افراد توصیه می شود تا با چشم باز رشته دانشگاهی خودشان که آینده شغلی آنها را مشخص خواهد انتخاب کنند. شیمی کاربردی بسیار گسترده تر از شیمی محض است و زمینه های شغلی بیشتری برای فرد فراهم می کند.
