زخم معده چیست و چگونه می توان از آن پیشگیری کرد؟

زخم معده (Gastric Ulcer) نوعی بیماری است که در آن زخم یا زخم های دردناک در پوشش معده یا قسمت اول روده کوچک (دوازدهه) ایجاد می شوند. در حالت عادی یک لایه ضخیم مخاط از پوشش معده در برابر اثر اسید و مایعات گوارشی محافظت می کند ، اما بسیاری از فاکتورها می توانند این لایه محافظ را کاهش دهند و به اسید معده اجازه می دهند تا به بافت های داخلی معده آسیب برساند.

زخم معده نوعی زخم است که در سیستم گوارشی ایجاد می شود. این زخم ها هنگامی ایجاد می شوند که اسیدهایی که به شما در هضم و گوارش غذا کمک می کنند به دیواره های معده یا دوازدهه آسیب می رسانند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این رابطه با ما در نشریه جهان شیمی فیزیک همراه باشید.

انواع زخم معده

متداول ترین انواع زخم های این اندام عبارتند از:

زخم معده : نوع متداول این زخم می باشد که  در داخل معده رخ می دهد.

زخم  دوازدهه : این زخم ها در ابتدای روده کوچک ( اثنی عشر) به وجود می آید .

زخم های مری :  اینها در داخل مری (لوله ای که غذا را از گلو به معده شما می رساند) رخ می دهد.

شایان ذکر است که شما می توانید همزمان بیش از یک نوع زخم  در  معده خود داشته باشید.

علائم و نشانه های زخم معده

بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری هیچگونه علائمی ندارند اما درد در قسمت فوقانی شکم شایع ترین علامت این بیماری می باشد .

علائم این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد :

• درد از قسمت ناف تا استخوان سینه گسترش می یابد
• ممکن است وقتی معده خالی است احساس درد بیشتری داشته باشید
• هنگام خوردن غذاهای خاص یا مصرف داروی ضد اسید موقتاً احساس بهتری داشته باشید
• شب ها هنگام خواب این دردها بدتر می شوند
• ممکن است روزها یا هفته ها این دردها ظاهر و ناپدید شوند

علائم زخم معده پیشرفته

سایر علائم این بیماری در صورت پیشرفت بیشتر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• حالت تهوع
• استفراغ تیره رنگ یا خونی
• احساس نفخ یا سیری
• مدفوع خونی ، سیاه یا قیر مانند
• کاهش وزن بدون دلیل
• تغییرات زیاد در کاهش اشتها

ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری زخم معده

مدت ها اعتقاد بر این بود که غذاهای پرادویه یا استرس منجر به ایجاد این بیماری می شود ، اما پزشکان اکنون دریافته اند که چنین نیست. در حقیقت ، شایع ترین علل ایجاد این بیماری عبارتند از:

هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) ، نوعی باکتری است که می تواند معده شما را آلوده کند. استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs ) مانند آسپرین ، ایبوپروفن و ناپروکسن که می توانند لایه مخاط دستگاه گوارشی را فرسوده و از بین ببرند .

برخی عوامل می توانند فرد را در معرض خطر ابتلا به بیماری زخم معده قرار دهند ، از جمله:

• مصرف مقادیر بالای داروهای  NSAID
• استفاده مداوم از داروهای NSAID در مدت زمان طولانی
• جنسیت زن
• سن ۷۰ سال یا بالاتر
• داشتن سابقه بیماری زخم معده
• مصرف کورتیکواستروئیدها (corticosteroids) ، داروهایی که ممکن است برای درمان آسم ، آرتروز یا لوپوس (lupus) تجویز شوند.

در موارد نادر ممکن است زخم معده در اثر بیماری به نام سندرم زولینگر-الیسون (Zollinger-Ellison syndrome) ایجاد شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که تومور از سلول های تولید کننده اسید در دستگاه گوارش تشکیل می شود و مقدار زیادی اسید تولید می کند که به بافت معده آسیب می رساند.

زخم معده چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر پزشک شما شک کند که ممکن است شما به این بیماری مبتلا شده باشید ، ابتدا سابقه پزشکی شما را مطالعه می کند و سپس یک معاینه فیزیکی  بر روی شما انجام می دهد. همچنین برای تشخیص بهتر ممکن است از شما خواسته شود آزمایش های لازم را انجام دهید که شامل موارد زیر است:

تست آزمایشگاهی برای هلیکوباکترپیلوری (Lab test for H. pylori ): ممکن است برای تعیین وجود باکتری های هلیکوباکترپیلوری در بدن شما از آزمایش خون ، مدفوع یا تنفس استفاده شود.

آندوسکوپی (Endoscopy)  : در طی این روش ، یک لوله توخالی با لنز از گلو به مری ، معده و روده کوچک منتقل می شود و به پزشک این امکان را می دهد که در صورت وجود زخم معده به دنبال زخم های دیگر بگردد و از آنها نمونه برداری کند.

بلع باریم (Barium swallow) : برای این آزمایش ، شما یک مایع سفید حاوی باریم را می خورید ، که دستگاه گوارش شما را حین تصویر برداری با اشعه ایکس به وضوح نشان می دهد. در این آزمایش مایع باریم محل زخم را نشان می دهد.

درمان بیماری زخم معده چه مدت زمانی طول می کشد؟

زخم های ناشی از هلیکوباکتر پیلوری با از بین رفتن باکتری بعد از مدتی بهبود می یابند ، دوره معمول درمان شامل دو هفته مصرف  آنتی بیوتیک همراه با  مصرف داروی مهار کننده اسید است و به دنبال آن چهار تا هشت هفته اضافی فقط داروی سرکوب کننده اسید مصرف خواهید کرد .

بهبود زخم به طور موقت و بدون مصرف آنتی بیوتیک امکان پذیر است ، اما اگر باکتری به طور کامل از بین نرود ، احتمالاً دوباره عود می کند یا در محل دیگری زخم ایجاد می شود.

زخم های گوارشی ناشی از مصرف دارو معمولاً اندکی پس از قطع مصرف دارو بهبود می یابند و پزشکان معمولاً مصرف داروهای ضد اسید را برای کمک به بهبود و تسکین درد به مدت دو تا شش هفته برای شما توصیه می کنند.

زخم های معده به آهستگی بهبود می یابند و بهبودی کامل آنها ممکن است دو یا سه ماه طول بکشد و بهبود زخم های دوازدهه تقریباً شش هفته طول می کشد.

گزینه هایی پزشکی برای درمان زخم معده

دوره درمان شما بر اساس آنچه باعث ایجاد زخم می شود ، متغیر خواهد بود.

گزینه های دارویی

درمان های دارویی احتمالی شامل مصرف دوره ای آنتی بیوتیک برای از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش شما است. پزشک همچنین ممکن است داروهای ضد اسید را برای خنثی سازی اسید معده و کاهش درد برای شما تجویز کند.  برای مثال مهار کننده های پمپ پروتون (PPI ) داروهایی هستند که تولید اسید را مسدود می کنند و باعث بهبود این نوع از زخم ها می شوند.

داروهای PPI شامل:

• امپرازول ( Omeprazole )
• لانزوپرازول ( Lansoprazole )
• رابپرازول ( Rabeprazole )
• پنتوپرازول  ( Pantoprazole )
• اسومپرازول ( Esomeprazole )

گیرنده های اسید که به آنها مسدود کننده های H2 نیز گفته می شود ، تولید اسید را کاهش می دهد و درد زخم را تسکین می دهد. این داروها شامل موارد زیر می باشند :

• سایمتیدین  ( Cimetidine )
• رانیتیدین ( Ranitidine )
• فاموتیدین (Famotidine )
• نازاتیدین (Nizatidine )

علاوه بر این داروها ، عوامل محافظت کننده سلول وجود دارد که از پوشش معده و روده کوچک شما محافظت می کنند و می توانند علائم بیماری را تسکین دهند.

درمان های جایگزین و مکمل برای بیماری زخم معده

برخی از تغییرات در سبک زندگی می تواند باعث بهبودی زخم های دستگاه گوارش شما شوند.بعضی از این تغییرات عبارتند از:

رژیم  غذایی مناسب خود را رعایت کنید

اگر می دانید غذاهای خاصی وجود دارد که باعث بدتر شدن علائم زخم شما می شود ، تا پایان دوره درمان از مصرف آنها خودداری کنید. برای بسیاری از افراد ، این مواد غذایی خاص شامل نوشیدنی های حاوی الکل ، مواد حاوی کافئین ، غذاهای چرب ، غذاهای پرادویه و شکلات هستند.

سیگار را ترک کنید

اگر سیگار می کشید ، در معرض خطر ابتلا به زخم های دستگاه گوارش  قرار دارید ، همچنین داده ها نشان می دهد که بهبود زخم در افراد سیگاری طولانی تر خواهد بود و داروهای درمان کننده زخمی که مصرف می کنید ممکن است اثر کمتری داشته باشد. دانشمندان دقیقاً نمی دانند چرا سیگار کشیدن این تأثیرات منفی را بر دستگاه گوارش ایجاد می کنند.

داروهای ضد درد را به دقت مصرف کنید

داروهای NSAID مانند آسپرین ، ایبوپروفن و بسیاری دیگر از داروهای معمول برای  کاهش درد و تب مصرف می شوند اما در صورت استفاده بیش از حد می توانند باعث ایجاد زخم شوند، همچنین داروهای NSAID می توانند از بهبودی زخم در مدت زمان کم جلوگیری کنند. در این میان قرص استامینوفن باعث ایجاد زخم در دستگاه گوارش نمی شود ، بنابراین ممکن است یک جایگزین مناسب برای این گونه از داروها باشد.

مصرف الکل را کاهش دهید

اگر می خواهید خطر زخم های اضافی را به طور کامل کاهش دهید و به بهبودی بدن کمک کنید ، نوشیدن الکل را متوقف کنید.

پیشگیری های لازم برای جلوگیری از  ابتلا ء به زخم معده

استفاده از گزینه های جایگزین داروهای NSAID مانند استامینوفن برای تسکین درد می تواند به جلوگیری از زخم معده کمک بسیار زیادی کند. اگر نیاز به استفاده از داروهای NSAID دارید ، کمترین دوز را انتخاب کنید و آن را همراه با وعده غذایی مصرف کنید.

زخم های گوارشی ناشی از عفونت با هلیکوباکتر پیلوری معمولاً قابل پیشگیری نیستند  اما بهداشت مناسب مانند شستن کامل دست ها قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از دستشویی می تواند به محدود شدن گسترش این باکتری کمک کند. محدود کردن  نوشیدن الکل و اجتناب از استعمال دخانیات نیز می تواند به جلوگیری از زخم معده کمک بسیار زیادی کند.

عوارض زخم معده

اگر زخم معده درمان نشود ، می تواند منجر به عوارض شدید و موارد اضطراری برای بدن شود. برخی از این عوارض عبارتند از:

خونریزی داخلی (Internal bleeding) :

هنگامی که زخم باعث آسیب در رگ های خونی دستگاه گوارش شود، می تواند در معده ، مری یا دوازدهه خونریزی ایجاد کند. زخم می تواند باعث خونریزی شود که با گذشت زمان یا به سرعت رخ می دهد و می تواند منجر به خونریزی شدیدی شود که به دلیل شوک به وجود آمده در بدن یک تهدید کننده جدی برای زندگی می باشد.

بعضی اوقات نیز ممکن است تا زمانی که دچار کم خونی نشده باشید ، خونریزی داخلی را مورد توجه قرار ندهید و از وجود آن خبر نداشته باشید، این وضعیت وقتی به وجود می آید که بدن شما به دلیل دریافت ناکافی آهن فاقد گلبول های قرمز است. این اتفاق زمانی رخ می دهد که زخم باعث از دست دادن خون مزمن و درجه پایین شود.

یک سوراخ یا منفذ در دیواره معده (A hole, or perforation, in the stomach wall) :

در صورت درمان نکردن به موقع بیماری زخم معده امکان ایجاد سوراخ یا منفذ در دستگاه گوارش شما وجود دارد ، به این معنی که دیواره معده با محیط داخلی بدن در ارتباط قرار می گیرد.

انسداد (Obstruction) :

این شرایط در مواردی ایجاد می شود که تورم مربوط به زخم در دستگاه گوارش مانع هضم مناسب غذا می شود. همچنین وجود علائم زیر نشان می دهد شما یک  زخم اورژانسی دارید که هرچه سریعتر باید درمان شود :

• خون (سیاه یا قرمز) در مدفوع
• خون در استفراغ
• افزایش درد در شکم
• ضعف
• سردرگمی ذهنی
• اتساع شدید شکم

زخم معده یک بیماری کاملاً شایع می باشد و سالانه بیش از چهار میلیون آمریکایی به این بیماری مبتلا می شوند ، تقریباً از هر ۱۰ نفر یکی در برخی موارد دچار زخم معده می شود.

بر اساس مطالعات موسسه ملی دیابت و بیماری های گوارشی و کلیوی (NIDDK) ، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد مردم در ایالات متحده ، معمولاً در کودکی ، به هلیکوباکتر پیلوری آلوده می شوند و در بیشتر موارد این عفونت خاموش باقی می ماند و فرد هرگز دچار زخم معده نمی شود.