سنگ کلیه چیست و چه عوارضی برای فرد دارد؟
سنگ کلیه رسوبی سخت به اشکال و ترکیبات مختلف است که در یک یا هر دو کلیه تشکیل می شود و ممکن است از طریق دستگاه ادراری به سمت پایین بدن حرکت کند. این سنگ ها ممکن است به اندازه یک دانه شن و یا به اندازه یک مروارید باشند ولی به ندرت نیز می توانند به اندازه توپ های گلف بزرگ باشند. سنگ های کلیوی ممکن است صاف ، نامنظم یا دندانه دار باشد و اکثرا زرد رنگ یا قهوه ای هستند. در ادامه مقاله توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
انواع سنگ کلیه
انواع مختلفی از سنگ کلیه وجود دارد که عبارتند از
سنگ کلیه کلسیمی
سنگ های کلسیمی متداول ترین نوع سنگ های کلیه می باشند . عنصر کلسیم یک قسمت طبیعی از یک رژیم غذایی سالم است و برای ساخت استخوان ها و عملکرد عضلات حائز اهمیت است.
مقدار زیادی از کلسیم موجود در بدن به کلیه ها می رود جایی که به طور معمول با ادرار خارج می شود ولی در بعضی از افراد ، کلسیم اضافی موجود در بدن با مواد زائد پیوند می یابد و باعث تشکیل سنگ در کلیه می شود.
سنگ کلیه استروویت
سنگ های استروویت تشکیل شده از ماده معدنی منیزیم و ماده زائد آمونیاک موجود در بدن می باشد و ممکن است بعد از عفونت در دستگاه ادراری ایجاد شود.
سنگ کلیه اسید اوریک
سنگ های اسید اوریک ممکن است در صورت وجود بیش از حد اسید در ادرار ، تشکیل شوند. این نوع از سنگ ها در افرادی که بیماری نقرس دارند ، بسیار دیده می شود.
سنگ سیستئین
سیستئین یکی از عناصر سازنده عضلات ، اعصاب و سایر قسمت های بدن است ، که می تواند در ادرار جمع شده و به سنگ تبدیل شود . سنگ های سیستین بسیار نادر می باشد و اغلب در خانواده ها به صورت ارثی دیده می شود. سنگ کلیه بسیار دردناک است و این سنگ ها یکی از رایج ترین مشکلات دستگاه ادراری می باشند.
علت ایجاد سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه از بلورهایی تشکیل می شود که در کلیه ها جمع می شوند. ادرار به طور معمول حاوی مواد شیمیایی است که از تشکیل بلورها جلوگیری می کند و یا تشکیل آنها را آهسته می کند. کریستال های کوچک می توانند از طریق مجاری ادراری عبور کرده و از طریق ادرار از بدن خارج شوند ، بدون اینکه حتی مورد توجه قرار گیرند.
یک سنگ بزرگ تر اما می تواند در لوله های حالب گیر کند ، لوله های حالب لوله کوچکی هستند که بین کلیه و مثانه قرار دارند. همچنین یک سنگ بزرگ می تواند در مثانه یا مجرای ادرار گیر کند و ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و درد بسیار زیادی در فرد ایجاد کند.
چه کسانی در معرض خطر سنگ کلیه هستند؟
- کسانی که سفید پوست هستند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری می باشند
- سنگ کلیه در مردان بیشتر اتفاق می افتد ، اما تعداد زنانی که دچار سنگ کلیه می شوند در حال افزایش است.
- کسانی که سن ۲۰ تا ۴۰ سال دارند نیز بیشتر مستعد سنگ های کلیوی هستند
- کسانی که در گذشته سنگ کلیه داشته اند به احتمال زیاد بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند.
چه عواملی از مبتلا شدن به سنگ کلیه جلوگیری می کند؟
- نوشیدن مایعات زیاد ، اگر مایعات کافی نمی نوشید و بدنتان کم آب می باشد ، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سنگ کلیه هستید.
- مصرف رژیم غذایی حاوی پروتئین ، سدیم و سبزیجات سبز تیره رنگ (انواع غذاهای غنی از اگزالات) می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.
- اضافه وزن باعث افزایش مقاومت به انسولین در بدن شما می شود و مقاومت به انسولین میزان کلسیم فیلتر شده در ادرار را افزایش می دهد و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد.
- برخی از داروها می توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند. داروهای رایج شامل قرص های آب (ادرار آور) و داروهای ضد ویروس می باشند.
مواردی که از کنترل ما برای ابتلا به سنگ کلیه خارج هستند
بیماری های خاصی که باعث افزایش کلسیم در خون می شوند و کلسیم بیشتر می تواند باعث کم آبی بدن شود زیرا ادرار بیشتری تولید می کند و کلسیم اضافی در کلیه به صورت جامد باقی می ماند و تولید سنگ می کند.
جراحی در دستگاه گوارش از جمله روده ها و معده می تواند شما را دچار کم آبی طولانی مدت (مزمن) کند. یا ممکن است به بیماری هایی مبتلا شوید که باعث اسهال و کم آبی مزمن شوند. این موارد خطر ابتلا به سنگ کلیه را بسیار افزایش می دهد.
- عوامل ارثی یا سابقه خانوادگی در بیماری سنگ کلیه می تواند خطر ابتلای شما را افزایش دهد.
- عفونت های مجاری ادراری که مدام به آن دچار بودید عامل تاثیرگذاری است
- استروژن کم در زنان و سطح استروژن پایین پس از یائسگی یا پس از برداشتن تخمدان زنان را در معرض خطر بیشتری برای سنگ کلیه قرار می دهد.
- مردان بین ۳۰ تا ۵۰ سال بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه قرار دارند.
- سطح اسید اوریک بالا، بیماری هایی که سطح اسید اوریک (نقرس) را افزایش می دهند خطر ابتلا به سنگهای کلیوی را افزایش می دهد.
- مقاومت به انسولین ناشی از بیماری دیابت می تواند باعث افزایش مقدار کلسیم در ادرار می شود و خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد.
علائم ابتلاء به سنگ کلیه چیست؟
رایج ترین علائم این بیماری به شرح زیر هستند
درد شدید در قسمت های پشت ، پهلو ، شکم و یا کشاله ران که برطرف نخواهد شد و تغییر موقعیت کمکی به بهبود این درد ها نمی کند و درد ممکن است برای مدت کوتاه یا طولانی ادامه داشته باشد و ممکن است به صورت امواج کم و زیاد شود .
- خون در ادرار
- تهوع و استفراغ
- ادرار با بوی بد
- تکرر ادرار
- نمی توانید ادرار کنید یا فقط مقدار کمی ادرار می کنید
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- تب و لرز
علائم سنگ کلیه ممکن است مانند سایر مشکلات جسمی باشد و باید با پزشک خود تماس بگیرید و فوراً از خدمات پزشکی استفاده کنید.
چگونه سنگ کلیه تشخیص داده می شود؟
پزشکان ابتدا در مورد سابقه سلامتی شما سوال می پرسد و معاینه فیزیکی انجام می دهند و ممکن است آزمایشات دیگری برای تشخیص نیاز داشته باشد که این آزمایشات شامل موارد زیر می باشد :
پیلوگرام داخل وریدی (IVP) : این آزمایش مجموعه ای از عکس ها است که با استفاده از اشعه ایکس حالب و مثانه با تزریق ماده حاجب به داخل ورید گرفته می شود و به یافتن تومور ، سنگ های کلیوی یا انسداد کمک می کند. همچنین می تواند جریان خون کلیه ها را با این روش بررسی کرد.
سی تی اسکن : در این آزمایش تصویربرداری ، از اشعه ایکس و کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از بدن استفاده می شود. سی تی اسکن جزئیات استخوان ها ، عضلات ، چربی و اندام ها را به خوبی نشان می دهد.
آزمایش ادرار : در این آزمایش نمونه ادرار برای یافتن سلول های مختلف و مواد شیمیایی مختلف مانند گلبول های قرمز ، گلبول های سفید ، عفونت یا پروتئین اضافی بررسی می شود.
آزمایش خون: از آزمایش خون برای جستجوی موادی استفاده می شود که ممکن است باعث تشکیل سنگ در کلیه شوند. این آزمایشات همچنین می تواند عملکرد کلیه های شما را مورد ارزیابی قرار دهد.
سونوگرافی کلیه: این آزمایش غیرتهاجمی امواج صوتی را به کلیه می تاباند و تصویری از کلیه را به صفحه نمایش می فرستد. از این آزمایش برای یافتن اندازه و شکل سنگ کلیه استفاده می شود و همچنین می توان توده ، سنگ کلیه ، کیست یا انسدادهای دیگر در کلیه را مشاهده کرد .
چگونه سنگ کلیه درمان می شود؟
درمان سنگ های کلیوی به علائم ، سن و سلامت عمومی شما بستگی دارد و همچنین بستگی به شدت بیماری دارد. اگر فکر می کنید سنگ کلیه دارید فوراً به پزشک مراجعه کنید ولی برخی از سنگ های کلیه بدون درمان خود به خود از بدن خارج می شوند. در مواردی که علائم پایدار یا عوارض دیگری ایجاد می شود ، ممکن است سنگ کلیه با یکی از موارد زیر درمان شود:
درمان سنگ کلیه با امواج شوک یا سنگ شکنی موج شوک خارج از بدن (ESWL)
در این روش درمانی از دستگاهی برای ارسال امواج شوک مستقیم به سنگهای کلیوی استفاده می شود که یک سنگ بزرگ را به سنگ های کوچک تر می شکند که از مجاری ادرار بتوانند عبور کنند. دو نوع دستگاه موج ضربه وجود دارد. در یکی ، شما در یک وان آب می نشینید. در دیگری ، شما روی یک میز دراز می کشید.
درمان سنگ کلیه با یورتروسکوپ
سیم بلندی که دوربینی به آن متصل است در مجرای ادرار قرار می گیرد ، این سیم از طریق مثانه به حالب و محل قرارگیری سنگ منتقل می شود. برای گرفتن سنگ و برداشتن آن از یک گیره کوچک استفاده می شود.
درمان سنگ کلیه با جراحی تونل (نفرولیتوتومی از راه پوست)
یک برش کوچک در پشت شما ایجاد می شود و یک تونل باریک از طریق پوست به داخل کلیه می رسد. جراح می تواند سنگ را از طریق این تونل خارج کند.
درمان سنگ کلیه با سیترات پتاسیم
پزشک شما ممکن است قرص های سیترات پتاسیم را برای درمان سنگ های تشکیل شده از کلسیم و اسید اوریک برای شما تجویز کند که می تواند از انسداد مجاری شما توسط این سنگ ها جلوگیری کند . شما باید این قرص ها را با مایعات فراوان مصرف کنید. سیترات ممکن است به حل شدن و تخلیه سنگ با مایع اضافی کمک کند.
آیا می توان از ابتلا به سنگ کلیه جلوگیری کرد؟
بهترین راه های جلوگیری از سنگ های کلیوی این است که آب بیشتری بنوشید. حداکثر ۱۲ لیوان آب در روز ، یا همانطور که پزشک شما توصیه می کند . شیر زنجبیل ، نوشابه های گازدار لیموی و آب میوه ها نیز بسیار خوب هستند ، اما آب ترجیح داده می شود.
قهوه ، چای را به ۱ یا ۲ فنجان در روز محدود کنید. کافئین ممکن است باعث از دست رفتن سریع مایعات شود. با پزشک یا متخصص تغذیه در مورد هرگونه تغییر رژیم غذایی صحبت کنید. از داروهای تجویز شده برای جلوگیری از تشکیل سنگ های کلسیم و اسید اوریک استفاده کنید.
روش های جلوگیری از عود سنگ کلیه
اگر یک بار سنگ کلیوی را تجربه کرده اید برخی از نکاتی که می تواند به جلوگیری از تشکیل سنگ دوم کمک کند شامل موارد زیر است:
با پزشک خود در مورد علت ایجاد سنگ قبلی صحبت کنید. از پزشک خود بخواهید بررسی کند که آیا داروهایی که مصرف می کنید می توانند باعث ایجاد سنگ در شما شوند یا نه . بدون صحبت با پزشک ، داروهای خود را قطع نکنید. به دنبال درمان سریع و مناسب عفونت های ادراری باشید.
از دهیدراته شدن بدن خودداری کنید. مایعات کافی بنوشید تا حجم ادرار در روز بالاتر از دو لیتر باشد. این مسئله می تواند با کاهش غلظت مواد شیمیایی سنگ ساز در ادرار و خطر ابتلا به سنگ دوم را نصف کند.
از نوشیدن زیاد چای یا قهوه خودداری کنید. بعضی از آب میوه ها ، به ویژه پرتقال ، گریپ فروت ممکن است خطر ابتلاء به برخی سنگ ها را کاهش دهند. مصرف نمک خود را کاهش دهید تا خطر ابتلاء به سنگ های حاوی کلسیم کاهش یابد و همیشه غذاهای فرآوری شده با نمک کم را انتخاب کنید.
از مصرف نوشیدنی های حاوی اسید فسفریک بیش از ۱ لیتر در هفته مانند نوشیدنی های گازدار ، کولا و آبجو خودداری کنید. همیشه قبل از ایجاد تغییر در رژیم خود با پزشک خود صحبت کنید. نوشیدن آب معدنی خوب است ولی نمی تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود زیرا فقط عناصر کمیاب مواد معدنی را شامل می شود.
ارتباط کلسیم و سنگ کلیه در رژیم غذایی
فقط در صورت دستور پزشک ، کلسیم دریافتی خود را به یک رژیم طبیعی کاهش دهید. کاهش مصرف کلسیم فقط در برخی موارد که جذب کلسیم از روده زیاد است ضروری است.
ثابت نشده است که یک رژیم غذایی کم کلسیم در جلوگیری از عود سنگهای کلیوی مفید است ولی اثبات شده است که کلسیم کم ممکن است مشکل ضعف استخوان ها را بدتر کند. افرادی که دارای سنگ های حاوی کلسیم هستند ممکن است بیشتر در معرض ضعف استخوان و پوکی استخوان قرار بگیرند.
آیا کودکان می توانند سنگ کلیه بگیرند؟
سنگ کلیه در کودکان ۵ ساله نیز یافت شده است. این مشکل در کودکان بسیار رایج است به طوری که برخی بیمارستان ها کلینیک های سنگ شکن را برای بیماران کودک تاسیس کردند. این افزایش ابتلاء در ایالات متحده به چندین عامل نسبت داده شده است که بیشتر مربوط به انتخاب مواد غذایی است.
دو دلیل مهم باعث سنگ کلیه درکودکان می شوند که عبارتند از : عدم نوشیدن مایعات کافی و خوردن غذاهایی است که نمک زیادی دارند ، بچه ها باید چیپس، سیب زمینی شور و سیب زمینی سرخ کرده کمتری بخورند. غذاهای شور دیگری نیز وجود دارد که شامل گوشت های ساندویچ ، سوپ های کنسرو شده ، وعده های غذایی بسته بندی شده و حتی برخی از نوشیدنی های ورزشی هستند. نوشابه ها و سایر نوشیدنی های شیرین نیز در صورت داشتن شربت ذرت با فروکتوز بالا ، می توانند خطر ابتلاء به سنگ را افزایش دهند.
چه مدت طول می کشد تا سنگ کلیه دفع شود؟
مدت زمانی که ممکن است برای عبور سنگ کلیه از مجاری شما طول بکشد ، برای افراد مختلف متفاوت است. سنگی که کوچک تر از ۴ میلی متر باشد ممکن است طی یک تا دو هفته از مجاری عبور کند و سنگی که بزرگ تر از ۴ میلی متر باشد ، ممکن است حدود دو تا سه هفته طول بکشد تا کاملاً از بدن شما دفع شود .
وقتی سنگ به مثانه برسد ، به طور معمول در عرض چند روز از مجاری ادرار عبور می کند ، اما ممکن است بیشتر طول بکشد ، به خصوص در یک مرد مسن با پروستات بزرگ این زمان بسیار بیشتر می شود. حتی اگر سنگ در حالب گیر کرده باشد ، ممکن است درد فروکش کند ، بنابراین اگر در طی چهار تا شش هفته سنگ را دفع نکردید ، باید حتما به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید .
درمان های خانگی سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه با آب ذغال اخته
اگرچه آب زغال اخته می تواند به جلوگیری از عفونت ادراری (UTI) کمک بسیار زیادی کند ، اما به دفع سنگهای کلیوی نمی تواند کمک کند.
درمان سنگ کلیه با سرکه سیب
سرکه اسیدی است و گاهی اوقات می تواند تغییراتی در ادرار شما ایجاد کند که به تجزیه سنگهای کلیوی کمک می کند. اما ، سرکه سیب همیشه کمک نمی کند. شما می توانید در مورد استفاده از سرکه با پزشک خود صحبت کنید.
درمان سنگ کلیه با آب لیمو
آب لیمو سرشار از سیترات است که می تواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند. سیترات در مرکبات مختلفی از جمله لیمو ، پرتقال و خربزه یافت می شود.
درمان سنگ کلیه با قهوه
مطالعات نشان می دهد که قهوه ممکن است خطر ابتلا به سنگهای کلیوی را کاهش دهد. از نوشیدن نوشابه ها و سایر نوشیدنی ها که با شربت ذرت اضافه شده یا فروکتوز تولید می شوند به شدت خودداری کنید زیرا آنها خطر ابتلا به سنگ را در شما بسیار افزایش می دهند.
