همه چیز در مورد عملکرد کلیه و مثانه و بیماری های آنها

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

کلیه و مثانه دو عضو اصلی سیستم ادراری با عملکردهای منحصر به فرد هستند این اندام ها مواد زائد را از بدن پاک می کنند و تعادل طبیعی مایعات و مواد شیمیایی را در بدن حفظ می کنند. آنها همچنین به کنترل فشار خون ، تولید برخی هورمون ها و تنظیم اسیدیته خون بسیار کمک می کنند. مثانه ادرار را جمع آوری کرده و ذخیره می کند و ساختارهای لازم مانند لوله ها را برای دفع این مایع از بدن را فراهم می کند.

دو کلیه در دو طرف شکم ، پشت روده ها و هر دو طرف ستون فقرات قرار دارند. اندازه هر کلیه تقریباً به اندازه مشت هر فرد است و کاملا شبیه لوبیا می باشند.حالب ها از کلیه ها وارد مثانه می شوند.

مثانه عضوی الاستیک و توخالی است که به عنوان مخزن ذخیره ادرار در بدن عمل می کند. ادرار تولید شده توسط کلیه ها از طریق حالب ها به مثانه منتقل می شود و در آنجا قبل از ورود به مجرای ادرار و خارج شدن از بدن در آن ذخیره می شود. مثانه نقش مهمی در تأخیر و کنترل ادرار دارد به طوری که یک فرد عادی به جای ترشح مداوم مقادیر کمی ادرار ، فقط باید چندین بار در روز ادرار کند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

فهرست مطالب

عملکرد کلیه و مثانه چیست؟

کلیه ها یک جفت اندام در طرف چپ و راست شکم هستند که چندین عملکرد مهم دارند که عبارتند از:

حفظ تعادل مایعات بدن
پاکسازی مواد زائد از خون
تنظیم فشار خون
ساخت هورمون های خاص
متعادل سازی سطح برخی مواد شیمیایی در خون

مجاری ادراری مجموعه ای از لوله ها و رگ های ذخیره سازی است که ادرار تولید شده توسط کلیه ها را از داخل بدن به خارج می برند. این مجموعه شامل حالب ، مثانه و مجرای ادرار است. حالب ها ادرار تولید شده توسط کلیه ها را به مثانه می رسانند. مثانه ادرار را ذخیره می کند تا زمانی که آماده دفع شود. مجرای ادراری مجرای بین مثانه و دنیای خارج را تشکیل می دهد.

کلیه و مثانه چگونه کار می کنند؟

یک رگ خونی بزرگ به نام شریان کلیوی خون را به هر کلیه می رساند. شریان کلیه به تعداد زیادی رگ خونی ریز (مویرگ) در کلیه تقسیم می شود. در قسمت خارجی کلیه ها ، رگ های خونی ریز بهم پیوسته و ساختارهایی به نام گلومرول (glomeruli) ایجاد می کنند.

هر گلومرول در کلیه مانند یک فیلتر عمل می کند. ساختار گلومول باعث می شود مواد زاید و مقداری آب و نمک از خون به یک کانال کوچک به نام توبول (tubule) منتقل شود، در حالی که سلول های خون و پروتئین را در جریان خون نگه می دارد. به هر گلومرول و توبول “نفرون” گفته می شود. در هر کلیه حدود یک میلیون نفرون (nephrons) وجود دارد.

با عبور مواد زائد ، آب و نمک در طول توبول مجددا جذب می شود. به عنوان مثال ، ممکن است مقداری آب و نمک به جریان خون جذب شود ، این مسئله به میزان آب و نمک موجود در خون بستگی دارد. مویرگ های خونی کنار هر توبول این تنظیم دقیق انتقال آب و نمک بین توبول ها و خون را امکان پذیر می کنند.

مایعی که در انتهای هر توبول باقی می ماند ادرار نامیده می شود. این مایع به کانال های بزرگتر (ducts) راه پیدا می کند که به قسمت داخلی کلیه (لگنچه کلیه) تخلیه می شود. از لگنچه کلیه ، لوله ای به نام حالب عبور می کند که کلیه را به مثانه وصل می کند. ادرار در مثانه ذخیره می شود تا وقتی که به دستشویی می رویم و از طریق مجرای ادراری این مایع را دفع می کنیم.

روند متعادل سازی مایعات بدن توسط کلیه و مثانه

خون فیلتر شده از هر کلیه در یک رگ خونی بزرگ به نام ورید کلیه (renal vein) جمع می شود و به سمت قلب باز می گردد. متعادل سازی سطح مایعات در بدن کار بسیار پیچیده ای است. مایعات زیاد در جریان خون می تواند باعث تورم بافت های بدن (edema) شود. کاهش سطح مایعات بدن می توانند باعث کاهش مقدار خون ارسالی به اندام های حیاتی بدن شما شود. کلیه ها میزان مایعات موجود در خون و همچنین فشار خون را کنترل و تنظیم می کنند.

وقتی سلول های ویژه موجود در کلیه ها افت فشار خون را حس می کنند ، با ترشح ماده شیمیایی (آنزیمی) به نام رنین (renin) پاسخ می دهند. رنین آنژیوتانسینوژن (angiotensinogen) به آنژیوتانسین Iتغییر می دهد ، آنزیم دیگری به نام آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) آنژیوتانسین (I) را به آنژیوتانسین (II) تبدیل می کند.

بهتر است بدانید:

آنژیوتانسین (II) باعث افزایش فشار خون می شود. این آنزیم کار را با کند کردن میزان آب و سایر مواد عبوری از گلومرول به داخل لوله انجام می دهد. همچنین باعث می شود نمک بیشتری به جریان خون منتقل شود. این نمک آب را به خود جذب می کند ، بنابراین آب بیشتری جذب خون می شود. همچنین غدد فوق کلیوی (که در بالای کلیه ها قرار گرفته است) را تحریک می کند تا هورمونی به نام آلدوسترون (aldosterone) ترشح کند. این هورمون همچنین به جذب نمک بیشتر و در نتیجه آب بیشتر کمک می کند. تمام این مراحل به افزایش فشار خون شما کمک می کند.

برخی از داروهایی که به پایین نگه داشتن فشار خون کمک می کنند ، اثر موثر ACE را متوقف می کنند. آنها به عنوان مهار کننده های ACE شناخته می شوند.

کلیه ها همچنین در جذب برخی مواد معدنی از جمله کلسیم و منیزیم نقش موثری دارند. سلول های خاصی در کلیه ، هورمون کلسی تریول (calcitriol) را تولید می کنند که به فرم فعال ویتامین D معروف است. هورمون دیگری که توسط سلول های کلیه تولید می شود ، Epo (اریتروپوینتین- erythropoietin) است. Epo باعث تولید سلول های قرمز خون در مغز استخوان می شود.

مکانیسم دفع ادرار توسط کلیه و مثانه

مثانه ، ادرار را جمع آوری و ذخیره می کند و مجاری لازم را برای دفع ادرار از بدن فراهم می کند. حالب ها حدود ۲۵-۳۰ سانتی متر طول دارند و ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند. حالب ها لوله های نازکی هستند اما در دیواره های خود عضله دارند. این عضلات فشار لازم را برای حرکت ادرار به سمت مثانه را ایجاد می کند.

دفع ادرار با ترکیبی از انقباضات ارادی و غیرارادی عضلات اتفاق می افتد. دیواره مثانه گیرنده های خاصی دارد که می تواند کشش عضلات مثانه را تشخیص دهد. وقتی مقدار ادرار در مثانه به ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی لیتر می رسد ، این گیرنده ها سیگنال هایی را به نخاع ارسال می کنند.

این سیگنال ها یک عمل غیر ارادی (رفلکس) را تحریک می کنند و سیگنال ها از نخاع به دیواره مثانه بازگردانده می شوند. این سیگنال ها باعث انقباض برخی از عضلات مثانه و شل شدن برخی دیگر می شود ، این عمل باعث دفع ادرار می شود. اگرچه تخلیه مثانه یک نوع رفلکس است ، اما ما یاد می گیریم که این کار را به طور داوطلبانه در دوران کودکی کنترل کنیم.

مثانه به عنوان مخزن ذخیره کننده ادرار عمل می کند تا دفعات ادرار را به تأخیر بیندازد. این اندام یکی از کشسان ترین اعضای بدن می باشد و قادر است حجم خود را به میزان زیادی افزایش دهد و تا بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ میلی لیتر ادرار را در خود جای دهد. الیاف الاستیک و بافت عضلانی احشایی موجود در دیواره های مثانه به قابلیت کشسانی این اندام کمک می کند و آن اجازه می دهد هر روز چندین بار به راحتی کشیده شود و سپس به اندازه اصلی خود بازگردد.

بیماری های کلیه و مثانه

اگرچه مثانه شما فقط یک نقش در بدن دارد ، اما می تواند نکات بسیار مهمی در مورد سلامت کلی بدن نشان دهد. با مشاهده ادرار و یا آزمایش ادرار توسط پزشک ، می توانید متوجه شوید که چه مشکلی در دستگاه ادراری یا سایر سیستم های مختلف بدن خود دارید.نمونه هایی از این مشاهدات به طور مثال عبارتند از:

ادرار کدر اغلب نشانه عفونت ادراری یا سنگ کلیه است . ادرار غلیظ قهوه ای یا تیره می تواند به معنای کمبود آب بدن شما باشد. برخی از داروها مانند Flagyl یا کلروکین می توانند باعث تیره شدن ادرار شوند. بیماری های کبدی و کلیوی نیز می تواند باعث تیره شدن ادرار شود.

ادرار قرمز یا صورتی می تواند نشانه خون در ادرار باشد . شایع ترین علت این پدیده عفونت های مجاری ادراری است ، اما ممکن است به دلیل مشکلات کلیه یا پروستات نیز ایجاد شود. غذاهای خاص ، به ویژه چغندر ، می توانند ادرار را به رنگ قرمز در بیاورد ، برخی از داروها مانند ریفامپین نیز این کار را انجام می دهند.

ادرار همچنین می تواند به رنگ نارنجی ،آبی و یا سبز باشد که ناشی ازمصرف بعضی از داروها و یا برخی بیماری های پزشکی خاص مربوط به کبد باشد. ادرار آبی یا سبز معمولاً محصول رنگ هایی است که برای آزمایش عملکرد کلیه یا مثانه ، برخی داروها و برخی شرایط پزشکی استفاده می شود.

شایع ترین بیماری های مربوط به کلیه و مثانه

برخی از بیماری ها یا صدمات به مثانه یا مجرای ادرار می تواند نگه داشتن ادرار را دشوار کند و یا در بعضی موارد آزاد سازی ادرار و تخلیه کامل مثانه انجام نمی گیرد. این بیماری ها می توانند دلایل زیادی داشته باشند ، از جمله سکته مغزی ، صدمات کمر ، آسیب به مثانه و بیماری هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس و دیابت که بر روی اعصاب تأثیر می گذارند.

احتباس ادرار

اگر نیاز به دفع ادرار دارید اما ادرار را در مثانه خود نگه می دارید این کار می تواند منجر به عفونت ادراری (UTI) در شما شود و می تواند حاد باشد ، یعنی به طور ناگهانی اتفاق بیفتد و یا مزمن باشد و با گذشت زمان به آرامی بدتر شود. این بیماری می تواند ناشی از انسداد یا آسیب به مجرای ادرار یا قسمت گردن مثانه باشد. مردان در هنگام بزرگ شدن پروستات با این مشکل روبرو می شوند.

داروهایی مانند داروهای آنتی هیستامین مصرف شده برای درمان آلرژی برخی از داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اسپاسم ، برای جلوگیری از اسپاسم عضلات باعث این بیماری می شوند.

مثانه پیش فعال

نقطه مقابل احتباس ادرار ، مثانه بیش فعال یا OAB است. افراد مبتلا به OAB تمایل به تکرار مکرر و ناگهانی ادرار دارند و اگر به سرعت به دستشویی نرسند ممکن است قادر به کنترل ادرار خود نباشند و ممکن است در روز و شب رخ دهد. به طور کلی ، شما باید طی ۲۴ ساعت از جمله در شب ۸ بار یا بیشتر ادرار کنید.

علل پیش فعال بودن مثانه شامل مواردی مانند دیابت ، عفونت ادراری ، سکته های مغزی ، بیماری های عصبی ، داروهای خاص مانند داروهای مدر (قرص های آب) ، داروهای فشار خون و داروهای ضد افسردگی است. این شرایط یا داروها می توانند باعث انقباضات غیرارادی عضلات مثانه و در نتیجه ایجاد OAB شوند.

عفونت های دستگاه ادراری

عفونت دستگاه ادراری یک مشکل شایع برای بسیاری از زنان و برخی از مردان است. عفونت در مثانه می تواند بسیار ناخوشایند باشد. این امر باعث نیاز شدید به دفع ادرار ، تکرر دفعات (نیاز به دفع ادرار زیاد) و اغلب سوزش یا درد در هنگام ادرار می شود.

سایر بیماری های مربوط به کلیه و مثانه عبارتند از: