سنگ مثانه چیست و چه علائم و عوارضی دارد؟

سنگ مثانه (Bladder stones) توده های سخت شده از مواد معدنی است که در مثانه تشکیل می شود. این سنگ ها ممکن است خود به خود دفع شوند و  یا ممکن است برای حذف آنها به روشی درمانی نیاز داشته باشید. سنگ های مثانه درمان نشده می توانند منجر به عفونت ادراری و مشکل در ادرار شوند.

این سنگ ها هنگامی تشکیل می شود که مواد معدنی موجود در ادرار متبلور  شده و در مثانه جمع می شوند. اصطلاح پزشکی این بیماری  bladder calculi می باشد.

این بیماری عموماً هنگامی که مقداری ادرار بعد از دفع ادرار در مثانه می ماند، ایجاد می شود. در صورت عدم درمان این بیماری ، سنگ ها می توانند باعث عفونت ، خونریزی و مشکلات طولانی مدت در دستگاه ادراری شوند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

چه کسانی احتمال دارد به سنگ مثانه مبتلا شوند؟

هر کسی می تواند به این بیماری مبتلا شود ، اما احتمال ابتلا مردان بالای ۵۰ سال بسیار بالا است. تقریباً نیمی از مردان بالای ۵۰ سال به بیماری هیپرپلازی خوش خیم پروستات- benign prostatic hyperplasia (BPH) مبتلا هستند . BPH باعث بزرگ شدن پروستات (عضوی که در زیر مثانه در مردان قرار دارد) می شود. بزرگ شدن پروستات می تواند تخلیه مثانه را دچار اختلال  کند. هنگامی که ادرار به مدت طولانی در مثانه قرار می گیرد می تواند منجر به تشکیل سنگ شود.

افرادی که دچار آسیب عصبی شده اند مانند آسیب نخاعی که روی مثانه تأثیر می گذارد ، بیشتر دچار سنگ در این عضو می شوند. همچنین ، افرادی که انواع خاصی از جراحی روی مثانه خود را انجام داده اند در معرض خطر ابتلا به سنگ های مثانه نیز هستند.

در موارد نادر این بیماری نتیجه داشتن سنگ کلیه است که نمی تواند از مثانه خارج شود. این سنگ ها ممکن است در افرادی که در تخلیه ادرار از مثانه خود مشکل دارند  ، مانند مردان مبتلا به بیماری  BPH ایجاد شود.

علائم سنگ مثانه چیست؟

بعضی از سنگ ها با ادرار بدون هیچگونه دردی از بدن خارج می شوند و علائمی ایجاد نمی کنند. سنگ های بزرگ مثانه می توانند مثانه را تحریک کرده و باعث درد شدید ، خونریزی و مشکلات ادراری شوند. علائم و نشانه ها این بیماری عبارتند از:

تغییر در رنگ ادرار: ممکن است ادرار کدر یا تیره داشته باشید یا در ادرار خود خون مشاهده کنید.

نیاز مکرر به دفع ادرار: ممکن است احساس کنید که همیشه باید ادرار کنید ، حتی اگر تازه ادرار کرده اید.

درد: با وجود سنگ در مثانه ، احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن بسیار معمول است. همچنین ممکن است دردی را احساس کنید که در قسمت تحتانی شکم (belly) ایجاد می شود و از بین می رود. مردان گاهی اوقات در آلت تناسلی یا بیضه خود احساس درد شدیدی به دلیل وجود این سنگ احساس می کنند.

دفع ادرار منقطع : ممکن است برای شروع جریان ادرار مشکل داشته باشید ، حتی اگر واقعاً مجبور به ادرار کردن باشید. گاهی نیز ممکن است جریان ادرار متوقف شده و شروع می شود (ادرار متناوب).

عفونت های دستگاه ادراری: وجود سنگ در مثانه می تواند منجر به عفونت دستگاه ادراری (UTI) شود . علائم بیماری UTI شامل ادرار مکرر ، ادرار دردناک و همچنین ادرار کدر و بد بو می باشد.

چه عواملی باعث ایجاد سنگ مثانه می شوند؟

این سنگها هنگام نگه داشتن بیش از حد ادرار در مثانه ایجاد می شود ، مثانه بخشی از سیستم ادراری بدن است . وقتی ادرار بیش از حد در مثانه بماند ، تغلیظ می شود و مواد معدنی موجود در ادرار سفت شده و کریستال هایی را تشکیل می دهند که به هم می پیوندند.

این روند زمانی اتفاق می افتد که شما قادر به تخلیه کامل مثانه خود نباشید. چندین شرایط و ریسک فاکتور سنگ را افزایش می دهد ، که عبارتند از :

سیستوپلاستی افزودنی (Augmentation cystoplasty):

در طی روش سیستوپلاستی افزودنی (افزایش اندازه مثانه) ، پزشکان از بافت های روده استفاده می کنند تا مثانه را بزرگتر کرده و روش کار آن را بهبود ببخشند. گاهی اوقات این روش می تواند باعث جمع شدن  بیشتر ادرار در مثانه شود.

دیورتیکول مثانه (Bladder diverticula) :

کیسه ها یا حفره های موجود در مثانه تخلیه کامل این اندام را دشوار می کند. این وضعیت ممکن است در بدو تولد اتفاق بیفتد یا بعداً در اثر بیماری یا بزرگ شدن پروستات ایجاد شود.

کمبود آب بدن (Dehydration) :

آب مواد معدنی موجود در ادرار را رقیق کرده و از مثانه  خارج می کند. کمبود آب در بدن (عدم نوشیدن مایعات کافی) منجر به ایجاد سنگ  می شود زیرا مواد معدنی در ادرار غلیظ تجمع می یابد و تولید سنگ می کنند.

پروستات بزرگ شده (Enlarged prostate) :

پروستات می تواند با افزایش سن در مردان بزرگ تر شود ، که به مجرای ادرار (لوله ای که از کلیه ها به مثانه منتقل می شود) فشار وارد می کند. فشار اضافی می تواند تخلیه کامل مثانه را دشوار کند.

مثانه افتاده (Fallen bladder) :

بعضی از خانم ها بعد از زایمان دچار بیماری به نام سیستوسل ( cystocele) می شوند. در این بیماری دیواره های ضعیف مثانه به روی واژن می افتند و مانع جریان ادرار می شوند.

سنگ کلیه (Kidney stones) :

این بیماری مشابه سنگ کلیه است . گاهی اوقات سنگ کلیه می تواند از کلیه به مثانه منتقل شود. معمولاً اگر سنگ بتواند به مثانه منتقل شود ، می تواند به راحتی از مثانه عبور کند . به ندرت ، در بیمارانی که در ادرار کردن مشکل دارند ، سنگ می تواند در داخل مثانه گیر کرده و بزرگ شود و باعث درد و مشکل در ادرار شود.

مثانه نوروژنیک (Neurogenic bladder) :

آسیب عصبی ناشی از آسیب نخاعی ، سکته ، بیماری دیگر یا ناهنجاری مادرزادی (مانند نخاع بیفیدا – spina bifida ) می تواند بر عملکرد کلی مثانه تأثیر بگذارد . افرادی که مثانه نوروژنیک دارند اغلب برای تخلیه مثانه به کاتتر یا سوند (یک لوله نازک و انعطاف پذیر) نیاز دارند. گاهی کاتترها نمی توانند همه ادرار را تخلیه کنند که این می تواند تولید سنگ در مثانه شود .

دستگاه های پزشکی (Medical devices) :

بیمارانی که دستگاه هایی در مثانه دارند ، مانند کاتتر ، می توانند سنگ را از کریستال هایی که بر روی دستگاه ها شکل می گیرند توسعه دهند . این حالت معمولاً در صورتی پیش می آید که دستگاه بیش از دوره های زمانی توصیه شده در بدن قرار داشته باشد.

چگونه سنگ مثانه تشخیص داده می شود؟

پزشکان شما را معاینه می کنند و در مورد علائم موجود از شما سوال می کنند. برای تشخیص دقیق تر سنگ ممکن است پزشکان  روش های زیر را برای شما تجویز کنند که عبارتند از :

آزمایش ادرار (Urine test) : پزشک شما نمونه ادرار شما را به آزمایشگاه می فرستد تا وجود سنگ را در مثانه بررسی کند. آزمایشگاه همچنین ادرار شما را از نظر عفونت دستگاه ادراری یا خون آزمایش خواهد کرد .

آزمایشات تصویربرداری (Imaging tests) : اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) ، اشعه ایکس و تصاویر سونوگرافی به پزشک شما اجازه می دهد تصاویر واضح  از مثانه شما را ببیند . این آزمایشات اندازه ، شکل و موقعیت سنگ را به خوبی نشان خواهد داد .

سیستوسکوپی (Cystoscopy) : در طی این روش ، پزشک شما از یک دوربین کوچک (scope) برای بررسی داخل این اندام  و بررسی سنگ استفاده می کند. لوله مورد استفاده بسیار نازک و انعطاف پذیر است  و در انتهای آن دوربین قرار دارد.

درمان سنگ مثانه چگونه است؟

به طور معمول ، سنگ ها توسط یک متخصص ارولوژی باید از این عضو خارج شوند. به ندرت ، می توان آنها را حل کرد اما این به نوع سنگ شما بستگی دارد و همچنین ممکن است روند درمان بسیار طولانی شود. درمان این بیماری شامل موارد زیر است:

سيستوليتولاپاكسی (Cystolitholapaxy) : در طی سيستوليتولاپاكسی ، پزشکان  از دوربین کوچکی (scope) برای تجسم سنگ های مثانه استفاده می كنند و سپس با استفاده از ليزر يا سونوگرافی (امواج صوتی با فركانس بالا) سنگ  را به قطعات ريز تقسيم می كنند ، سپس این  قطعات از مثانه برداشته می شود.

جراحی (Surgery) : اگر سنگ ها بزرگ باشند ، ممکن است برای برداشتن آنها نیاز به جراحی باز داشته باشید. پزشک شما شکافی در شکم شما ایجاد می کند و سنگ ها را از این عضو خارج می کند.

آیا می توانیم از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنیم؟

ممکن است جلوگیری از این شرایط  امکان پذیر نباشد ، اما می توانید با نوشیدن آب فراوان خطر ابتلا به این بیماری را بسیار کاهش دهید. آب مواد معدنی موجود در ادرار شما را رقیق می کند ، بنابراین احتمال جمع شدن آنها و تشکیل سنگ کمتر خواهد بود. شما در روز باید حدود ۸ لیوان آب بنوشید.

اگر مرد بالای ۵۰ سال هستید به خصوص اگر پروستات بزرگ شده دارید با پزشک خود صحبت کنید. پزشک شما ممکن است تکنیک ها یا داروهای خاصی را برای کمک به شما در تخلیه مثانه توصیه کند.

برای بیماران مبتلا به انواع خاصی از سنگ ها ، اصلاح رژیم غذایی یا استفاده از داروهای خاص بر اساس نوع سنگ ، ممکن است به کاهش سنگ های آینده کمک کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر نشانه ای از این بیماری دارید ، باید با پزشک صحبت کنید. سنگ ها وقتی در  این عضو باقی می مانند به رشد خود ادامه می دهند و به همین دلیل مهم است که به محض مشاهده علائم ، تحت درمان قرار بگیرید.

زیرا در صورت عدم درمان  می تواند منجر به مشکلات سلامتی مانند عفونت های مکرر دستگاه ادراری شود. عفونت ادراری مکرر می تواند به دستگاه ادراری آسیب جدی وارد کند.