علوم تجربی چیست؟ – و انواع شاخه های آن کدامند؟

شاخه ای از علم که به بررسی پدیده ها و ویژگی های جهان هستی از طریق مشاهده، تجربه و آزمایش های مکرر، می پردازد علوم تجربی نامیده می شود.

علم تجربی در تمامی مقاطع تحصیلی از جمله پایه هفتم و هشتم و پایه نهم و دهم و یازدهم در کتب درسی آمده است. در حقیقت بیشتر دانسته های امروزی حاصل تلاش و فعالیت دانشمندان مختلف از گذشته تا به امروز بوده است. این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به بررسی این علم و شاخه های مختلف آن می پردازد. پس با ما همراه باشید.

علم چیست

به هر دانش و درکی در نقطه مقابل جهل، علم می گویند. در لغت علم به معنای معرفت، یقین و دانش است. علم به معنای به خاطر سپردن اجزای یک گیاه یا جانور نیست. بلکه علم، درک و رسیدن به قوانین موجود در طبیعت و چگونگی انجام پدیده های طبیعی است. علم پاسخ به تمام چراهایی است که در ذهن افراد از گذشته تا به امروز شکل گرفته و می گیرد. علم در واقع پی بردن به واقعیت اشیا و قوانینی است که بین آن ها وجود دارد.

نقش ایرانیان در پیشینه ی علم

قبل از یونانی ها و غربی ها شخصی به نام کیکوله ی آریایی، بیشتر از ۳۰۰۰ سال پیش، شروع به نوشتن تجربه ی خود با خط میخی درباره تربیت اسب شش ماهه کرد. شروع علم زیست شناسی در حقیقت از همان زمان بود. ابوریحان بیرونی نزدیک به هزار سال پیش، کتاب «تحقیق ماللهند» را نوشت. این کتاب درباره ی تجربیات وی از سفر به هند و اندیشه های مردم هندی بود. چارلز داروین کسی بود که نهصد سال بعد از ابوریحان بیرونی تئوری های خود را مطرح کرد. تئوری های انتخاب طبیعی که قبل از او در کتاب ابوریحان آورده شده بود. کتاب قانون ابوعلی سینا و کشف بزرگ زکریای رازی همه نشان دهنده تاریخچه ی قوی ایرانی ها در علم می باشد.

تعریف علوم تجربی

علمی قطعی و ثابت شده که از راه مشاهده و دقت، تجربه و آزمایش های مکرر به دست آمده باشد جزء علوم تجربی خواهد بود. دلیل درست بودن علوم تجربی انجام آن در شرایط آزمایش یکسان در هر زمان و مکان، به دست آوردن نتایج یکسان و مشابه می باشد و اگر همان نتایج در شرایط یکسان حاصل نشود، آن علم تجربی رد خواهد شد. برای اثبات فرضیه آزمایش انجام می شود و در کنار آزمایشات محاسباتی وجود خواهد داشت. در علوم تجربی که علوم طبیعی نیز نامیده می شود پدیده های طبیعی بر اساس فرایندهایی که در طبیعت بر روی آن ها انجام می شود توسط دانشمندان از راه علمی توضیح داده می شوند.

بهتر است اصطلاح علوم طبیعی به جای علوم تجربی استفاده شود. چون علم تجربی همان طور که از نامش پیداست از راه تجربه به دست آمده و علوم انسانی را نیز در بر می گیرد.

علوم تجربی، علوم آزمایش

همان طور که گفته شد علوم تجربی از راه آزمایش به دست می آید و برای همگان آزمایش کردن کاری بسیار خوشایند و به یاد ماندنی است. چون حفظ کردن حتی به میزان کم برای ما کاری بسیار خسته کننده می باشد. به عنوان مثال تمام آزمایشاتی که در تدریس علوم در پایه های مختلف توسط معلمین انجام می شود در ذهن و خاطر دانش آموزان حتی تا سال های زیاد باقی می ماند. به عنوان مثال آزمایش سوزاندن کاغذ توسط عدسی محدب با نور خورشید نمونه ای از این آزمایشات ماندگار در ذهن است. پس علم تجربی علمی است درست که با انجام آزمایشات مکرر به اثبات می رسد. اطلاعاتی که بعد از مشاهده و انجام آزمایشات مکرر به دست می آید، بعد از انجام محاسبات و فرمول های آن با فرضیه های آن مقایسه می شود.

ضعف علوم تجربی

در برخی موارد با گذشت زمان و پیشرفت علم نتایجی که از راه علوم تجربی به دست می آید می تواند با اشکال مواجه شود. به عنوان مثال نظریه های نیوتن توسط نظریه ی کوانتومی دچار ضعف و چالش شده است. یا در ابتدا نور به شکل فوتون (بسته های انرژی)، تصور می شد که از منبع نور بیرون می آمد. با گذشت زمان کشف خاصیت حرکت موجی نور و سپس خاصیت کوانتومی نور کشف و مشخص شد. پس تمام تصوراتی که از علوم تجربی در قرن نوزدهم بود، مبنی بر حل بیشتر معماهای جهان از راه این علوم، به نا امیدی تبدیل شد.

شاخه های علوم تجربی

چهار شاخه اصلی علوم تجربی شامل شیمی، فیزیک، زیست شناسی و زمین شناسی می باشد. اختر شناسی را می توان در علم فیزیک جای داد. شاید گاهی شاخه ریاضی نیز در شاخه ی علوم تجربی قرار گیرد.

شیمی

شیمی را می توان گفت علم ماده و خواص، حالت ها، تغییرات شکل، ترکیبات و واکنش هایی است که از خود نشان می دهند. در شیمی است که می توان با اجزای ریز و میکروسکوپی مواد و عناصر مثل مولکول، اتم، پروتون، نوترون، الکترون و رفتار آن ها آشنا شد. وقتی در علم شیمی به قسمت فرمولی و محاسباتی می رسیم، علم فیزیک و قوانین آن دخیل می شوند. داشتن شاخه ها و گستردگی وسیع این علم مانند شیمی آلی، تجزیه، شیمی فیزیک آن را بسیار گسترده کرده است. در گذشته چون از ترکیب چند ماده به ماده جدیدی می رسیدند، به شیمی علم کیمیاگری می گفتند.

فیزیک

علم فیزیک دانشی قدیمی و بسیار وسیع بوده و حتی درباره خلقت جهان هستی نیز نظراتی در این علم مطرح است. بیشتر پدیده های اطراف ما مانند قوانین حرکت، نور، چرخش سیارات، نیروی گرانش و … با این علم و با استفاده از ریاضیات توضیح داده می شود. فیزیک علمی است که به بررسی و پیش بینی رفتار و خواص طبیعت می پردازد. از رشته های قدیمی علم فیزیک می توان به نجوم و اخترشناسی اشاره کرد. چون تحقیق درباره حرکت اجرام آسمانی (خورشید، ماه و ستارگان) در مصر و همچنین در قوم سامری، قبل از میلاد مسیح انجام شده بود و در این زمینه افراد اطلاعاتی را داشته اند.

اختر شناسی

این علم که به علم نجوم معروف است به بررسی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی، حرکت و موقعیت تمام اجرام و اشیاء آسمانی مانند سیاره ها، ستاره ها، ماه، خورشید، سیارک ها، کهکشان ها، دنباله دارها و … می پردازد. در هنگام پرداخت به اجرام آسمانی از علومی چون فیزیک، شیمی و کیهان شناسی نیز باید بهره گرفت.

زیست شناسی

علم مطالعه جانداران زنده به زیست شناسی یا بیولوژی معروف است. چگونگی پیدایش و تکامل موجودات زنده، بررسی ساختار فیزیولوژی و رفتار سازواره ها، رفتارهایی که جانداران در مقابل یکدیگر و با محیط اطراف خود دارند و بسیاری از موارد دیگر در این شاخه علمی توضیح داده می شود. علم زیست شناسی با شاخه ها و رشته های مختلف خود بسیار گسترده و وسیع می باشد.

زمین شناسی

زمین شناسی همان طور که از نامش پیداست به بررسی زمین، ساختار آن (پوسته، گوشته و هسته)، ساختار سطح آن و انواع سنگواره های تشکیل دهنده زمین، نیروهای گرانشی و انواع نیروهای دیگری که بر زمین وارد می شود را مورد بحث قرار می دهد. همچنین این علم به بررسی فرآیندها و ارگانیسم های زمین از گذشته تا به امروز می پردازد.

 

رشته علوم تجربی چه شغل هایی دارد

رشته علوم تجربی شاخه های بسیار گسترده ای دارد و به همین دلیل می توان شغل های بسیاری را در این حوزه از علم مشاهده کرد. تمام رشته های پزشکی و پیراپزشکی که می شناسید زیرشاخه ای از علوم تجربی هستند. افرادی که در این رشته تحصیل می کنند در آینده می توانند در بسیاری از مشاغل پزشکی، پرستاری، مامایی، آزمایشگاه، داروسازی، روانپزشکی و دامپزشکی شاغل شوند.

شغل های مختلفی در این حوزه علمی حتی برای آقایان و خانم ها وجود دارد که افراد را به خود جذب می کند. به همین دلیل علوم تجربی یکی از پرطرفدارترین رشته های تحصیلی در کشور است. بسیاری از افراد با توجه به روحیات خود می توانند در این رشته شغل مناسبی برای خود پیدا کنند.

در این حوزه از علم شما می توانید وارد شاخه های زیست شناسی، زمین شناسی، بهداشت محیط و بسیاری از رشته هایی شوید که هر یک جذابیت های خاص خود را دارند. با تحصیل در رشته علوم تجربی برای انتخاب شغل آینده نسبت به رشته های دیگر دست شما باز تر است و می توانید در بسیاری از مشاغل پذیرفته شوید.

ملموس بودن رشته های تجربی و سر و کار داشتن افراد با طبیعت و افراد یکی از مهمترین دلایل جذابیت این رشته تحصیلی در بین دانش آموزان است. در این رشته شما بطور تجربی واحدهای آزمایشگاهی زیادی را سپری خواهید کرد. بنابراین به این امر توجه کنید که اگر واحدهای عملی را دوست ندارید به رشته تجربی فکر نکنید.

به دلیل اهمیت شغل آینده حتما هنگام انتخاب رشته به شغلی که دوست داری،د فکر کنید و با یک انتخاب درست آینده خودتان را تضمین کنید. علوم تجربی بسیار متنوع بوده و برای افراد بسیاری زمینه های شغلی را فراهم می کند. برای اطلاع از شغل هایی که با تحصیل در رشته تجربی می توانید وارد آنها شوید بهترین راه مشاوره تحصیلی است.