سنگ صفرا چیست و از علائم و عوارض آن چه می دانید؟
سنگ صفرا (Gallstones) رسوبات سخت شده مایعات گوارشی است که می تواند در کیسه صفرا ایجاد شود. کیسه صفرا عضوی کوچک و به شکل گلابی در سمت راست شکم ، درست در زیر کبد شماست و مایعی گوارشی به نام صفرا را در خود نگه می دارد که در روده کوچک آزاد می شود.
اندازه سنگ های صفراوی از کوچکی یک دانه شن تا اندازه یک توپ گلف متفاوت است. بعضی از افراد فقط یک سنگ صفرا ایجاد می کنند ، در حالی که دیگران ممکن است به طور همزمان چندین سنگ در داخل کیسه صفرای خود داشته باشند.
افرادی که علائم سنگ صفراوی را تجربه می کنند معمولاً به جراحی برای برداشتن کیسه صفرا نیاز دارند. سنگ صفرا بدون علامت که هیچ علائم و نشانه ای ایجاد نمی کنند ، معمولاً نیازی به درمان ندارند یا جراحی ندارند. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
علائم سنگ کیسه صفرا
وجود سنگ در این عضو ممکن است هیچگونه علائم و نشانه ای در شما ایجاد نکند ولی اگر در مجاری کیسه صفرا قرار بگیرد و باعث انسداد شود ، علائم و نشانه های حاصل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- یک درد ناگهانی و با سرعت در قسمت فوقانی شکم شما شدت می یابد
- درد ناگهانی و بسیار زیاد در مرکز شکم ، درست زیر استخوان سینه
- کمر درد
- درد در شانه راست
- حالت تهوع یا استفراغ
- درد سنگ کیسه صفرا ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
چه زمانی برای برداشتن سنگ صفرا باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم و نشانه های سنگ صفراوی جدی را مشاهده کردید باید سریعا به پزشک مراجعه کنید، این علائم عبارتند از:
- درد شکم به قدری شدید است که نمی توانید آرام بنشینید یا موقعیت راحتی پیدا کنید
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (زردی)
- تب شدید همراه با لرز
عواملی که باعث سنگ صفرا میشود
مشخص نیست که چه عواملی باعث تشکیل سنگ صفرا می شوند اما پزشکان فکر می کنند ممکن است در نتیجه موارد زیر ایجاد شود:
مهمترین مورد این است که مایع صفرا حاوی کلسترول بسیار زیادی باشد. به طور معمول ، کیسه صفرا دارای مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده توسط کبد می باشد . اما اگر کبد کلسترول بیشتری از مقدار صفرا را در خود حل کند ، کلسترول اضافی ممکن است به صورت بلور و در نهایت به سنگ در کیسه صفرا تبدیل شود.
همچنین ممکن است مایع صفرا شما حاوی بیلی روبین بیش از حد باشد. بیلی روبین ماده شیمیایی است که هنگام تجزیه سلول های قرمز خون در بدن تولید می شود. برخی شرایط باعث می شود که کبد شما بیش از حد بیلی روبین تولید کند ، از جمله سیروز کبدی ، عفونت های سیستم صفراوی و برخی از اختلالات خونی باعث تولید زیاد این ماده می شود. بیلی روبین اضافی به تشکیل سنگ صفرا کمک می کند.
همچنین ممکن است که کیسه صفرای شما به درستی تخلیه نشود. اگر کیسه صفرا به طور کامل یا اغلب به اندازه کافی خالی نشود ، ممکن است صفرا بسیار غلیظ شود و سنگ صفرا به وجود آید.
انواع سنگ صفرا
انواع سنگ های صفراوی که می توانند در کیسه صفرا ایجاد شوند عبارتند از:
سنگ های صفراوی کلسترول: متداول ترین سنگ های صفراوی هستند به اغلب به رنگ زرد دیده می شود. اگرچه در آنالیز درصد بالایی از این سنگ ها را کلسترول تشکیل داده است اما ممکن است حاوی اجزای دیگری نیز باشند.
سنگ صفراوی رنگدانه ای: این سنگ ها برخلاف نوع اول به قهوه ای تیره یا سیاه رنگ هستند و به دلیل بالا بودن مقدار بیلی روبین در صفرا تشکیل می شوند.
ریسک فاکتورهای سنگ های صفراوی
- زن بودن
- ۴۰ سال یا بیشتر داشتن
- اضافه وزن یا چاقی
- بی تحرکی
- باردار بودن
- داشتن یک رژیم غذایی پرچرب
- خوردن یک رژیم غذایی با کلسترول بالا
- رژیم غذایی کم فیبر
- داشتن سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا
- مبتلا به دیابت
- داشتن برخی اختلالات خونی ، مانند کم خونی سلول داسی شکل یا سرطان خون
- کاهش وزن خیلی سریع
- مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند ، مانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای هورمون درمانی
- ابتلا به بیماری کبدی
عوارض سنگ صفرا چیست؟
عوارض سنگ صفراوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
التهاب کیسه صفرا
سنگ هایی که در قسمت بالایی کیسه صفرا قرار می گیرد می تواند باعث التهاب در کیسه صفرا شود که به کوله سیستیت معروف است. کوله سیستیت می تواند باعث ایجاد درد و تب شدید شود.
انسداد مجرای صفراوی مشترک
سنگ کیسه صفرا می تواند لوله ها و مجاری را که از طریق آنها مایع صفرا از کیسه صفرا یا کبد به روده کوچک شما جریان می یابد را مسدود کند. این عارضه می تواند درد شدید ، زردی و عفونت مجاری صفراوی را ایجاد کند.
انسداد مجرای لوزالمعده
مجرای لوزالمعده لوله ای است که از پانکراس عبور می کند و درست قبل از ورود به دوازدهه به مجرای صفراوی مشترک متصل می شود. ترشحات پانکراس، که به هضم غذا کمک می کنند ، از طریق مجرای پانکراس جریان می یابند. وجود سنگ می تواند باعث انسداد مجرای پانکراس شود ، که می تواند منجر به التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) شود. پانکراتیت باعث ایجاد درد شدید و مداوم در شکم می شود و معمولاً به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد.
سرطان کیسه صفرا
خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا در افرادی که سابقه سنگ صفراوی دارند ،بسیار زیاد است. اما سرطان کیسه صفرا بسیار نادر است ، بنابراین حتی اگر خطر ابتلا به سرطان بالا باشد ، احتمال سرطانی شدن کیسه صفرا هنوز هم بسیار ناچیز است.
چگونگی پیشگیری از ایجاد سنگ صفرا
در صورت رعایت موارد زیر می توانید خطر ابتلا به مشکلات صفراوی را بسیار کاهش دهید:
از وعده های غذایی صرف نظر نکنید و سعی کنید هر روز به وعده های غذایی معمول خود پایبند باشید. حذف وعده های غذایی یا روزه داری می تواند خطر ابتلا مشکلات صفراوی را بسیار افزایش دهد.
به آرامی لاغر شوید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید ، آهسته پیش بروید. کاهش سریع وزن می تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش دهد. هدف شما این باشد که هفته ای ۱ یا ۲ پوند (حدود ۰.۵ تا ۱ کیلوگرم) وزن کم کنید. غذاهای حاوی فیبر را بیشتر بخورید. غذاهای غنی از فیبر ، مانند میوه ها ، سبزیجات و غلات کامل را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
وزن خود را متناسب نگه دارید. چاقی و اضافه وزن خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را بسیار افزایش می دهد. با کاهش تعداد کالری دریافتی و افزایش میزان فعالیت بدنی برای رسیدن به وزن سالم تلاش کنید. هنگامی که به یک وزن سالم رسیدید ، با ادامه رژیم غذایی سالم و ادامه ورزش برای حفظ آن وزن تلاش خود را بیشتر کنید.
تشخیص سنگ کیسه صفرا
آزمایشات و روش هایی که برای تشخیص سنگ کیسه صفرا استفاده می شود شامل موارد زیر است:
سونوگرافی شکم
این آزمایش همان آزمایشی است که معمولاً برای یافتن نشانه های سنگ کیسه صفرا استفاده می شود. سونوگرافی شکمی شامل انتقال یک دستگاه (مبدل) به عقب و جلو در ناحیه معده شما می باشد. مبدل سیگنال هایی را به رایانه ارسال می کند که باعث ایجاد تصاویری می شود که ساختارهای شکمی شما را نشان می دهد.
سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)
این روش می تواند به شناسایی سنگ های کوچکتری که ممکن است در سونوگرافی شکمی مشاهده نشده باشند ، کمک کند. در طی EUS پزشک شما یک لوله نازک و انعطاف پذیر (آندوسکوپ) را از دهان و از طریق دستگاه گوارش عبور می دهد. EUS یک دستگاه سونوگرافی کوچک (مبدل) در لوله امواج صوتی ایجاد می کند که تصویری دقیق از بافت اطراف را ایجاد می کند.
سایر آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات اضافی ممکن است شامل کوله سیستوگرافی خوراکی ، اسکن ایمینو دی استیک اسید کبدی صفراوی (HIDA ) ، توموگرافی کامپیوتری (CT) ، کلانژیوپانکراتوگرافی تشدید مغناطیسی (MRCP) یا کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP) باشد. سنگ های صفراوی که با استفاده از ERCP کشف شده اند ، می توانند در حین عمل برداشته شوند.
آزمایش خون
انجام آزمایش خون ممکن است عفونت ، زردی ، پانکراتیت یا سایر عوارض ناشی از سنگ کیسه صفرا را نشان دهد.
روش های درمان سنگ های صفراوی
اکثر افراد مبتلا به سنگ های صفراوی که علائمی ندارند ، هرگز نیازی به درمان یا جراحی نخواهند داشت. پزشک شما تشخیص می دهد که چه درمانی برای سنگ کیسه صفراوی شما بر اساس علائم و نتایج آزمایش تشخیصی نشان داده شده ، لازم است.
گزینه های درمانی برای سنگ کیسه صفرا عبارتند از:
جراحی برای برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی): پزشک شما ممکن است جراحی برای برداشتن کیسه صفرا را توصیه کند ، زیرا سنگ ها به طور مکرر عود می کند. هنگامی که کیسه صفرا برداشته شود ، مایع صفرا مستقیماً از کبد به روده کوچک شما جریان می یابد ، نه اینکه در کیسه صفرا ذخیره شود. شما برای زنده ماندن به کیسه صفرا نیاز ندارید و برداشتن آن تاثیری در هضم غذا برای شما ندارد اما می تواند باعث اسهال شود که معمولاً موقتی است.
داروهایی برای حل سنگ کیسه صفرا: داروهایی که معمولا از طریق دهان مصرف می کنید ممکن است به حل کردن سنگ کیسه صفرا کمک کند. اما ممکن است ماه ها یا سال ها درمان طول بکشد تا سنگ های صفراوی شما از این طریق حل شود و در صورت قطع درمان سنگ های صفراوی دوباره ممکن است این سنگ ها تشکیل شوند. بعضی اوقات داروها موثر نخواهند بود. از داروهای حل سنگ کیسه صفرا معمولاً استفاده نمی شود و فقط مخصوص افرادی است که نمی توانند تحت عمل جراحی قرار بگیرند.
