کیسه صفرا چیست و چه عملکردی در بدن دارد؟

کیسه صفرا (Gallbladder) اندامی کوچک در قسمت فوقانی شکم شما است. شکم به قسمت های میانی بدن گفته می شود که اندام های زیادی از جمله معده و کیسه صفرا را در خود جای داده است.

این اندام عضوی توخالی است که در زیر کبد قرار گرفته و مایع صفرا را در خود ذخیره می کند. در بزرگسالان ، اندازه کیسه صفرا در حالت کاملاً منبسط شده تقریباً هشت سانتی متر طول و چهار سانتی متر قطر دارد. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

ساختار کیسه صفرا

این اندام  از چندین لایه مختلف تشکیل شده که شامل مخاط (اپیتلیوم و لامینا پروپریا) ، عضلانی، پریموسکولار (perimuscular) و سروز است. اپیتلیوم یک ورق بسیار نازک سلولی است که نزدیک ترین قسمت به داخل کیسه صفرا می باشد. لامینا پروپریا (lamina propria) یک لایه نازک از بافت پیوندی سست است که همراه با اپیتلیوم ، مخاط را تشکیل می دهد.

لایه عضلانی (muscularis ) لایه ای از بافت عضلانی صاف است که به انقباض این عضو کمک می کند و صفرا را در مجرای صفراوی منقبض به حرکت در می آورد.

پریموسکولار (به معنای اطراف عضله) یک لایه بافت همبند فیبری است که عضله را احاطه کرده است. سروز(serosa) غشایی صاف است که پوشش خارجی این اندام را تشکیل می دهد.

وظایف کیسه صفرا در بدن

کیسه صفرا مایعی به نام صفرا را جمع آوری و ذخیره می کند که به بدن شما کمک می کند تا مواد غذایی را تجزیه کند. نمک‌ ها و اسیدهای صفراوی در کبد از کلسترول سنتز می شوند و به عنوان امولسیون ‌کننده چربی و کاهش دهنده کشش سطحی قطرات چربی عمل می ‌کنند. بدین ترتیب عملکرد آنزیم‌های تجزیه‌ کننده چربی که از لوزالمعده و روده ترشح می‌شوند را تسهیل می کنند. نمک‌های صفراوی بار منفی دارند و در روده کوچک باقی می‌ مانند تا به هضم چربی‌های غذا کمک کنند.

رسوبات صفراوی می توانند سنگ صفرا را ایجاد کنند که یک بیماری شایع در میان مردم سراسر جهان است . اگر سنگ های صفراوی مشکلات سلامتی را برای افراد ایجاد کنند ، پزشکان ممکن است برای برداشتن این اندام، آن را جراحی کنند. به عنوان مثال ، اگر این اندام  به درستی کار نکند و درد داشته باشد ، ممکن است به جراحی نیاز باشد. پزشک در این مورد با شما صحبت های لازم را خواهد کرد.

در گذشته پزشکان برای برداشتن کیسه صفرا یک شکاف بزرگ در شکم شخص ایجاد می کردند، به این روش عمل جراحی باز می گویند. امروزه این کار را با ابزارهای کوچک و فقط چند برش کوچک انجام می دهند، این عمل جراحی لاپاراسکوپی نامیده می شود ، زیرا ابزار اصلی لاپاراسکوپ LAP-uh-ruh-range) ) نام دارد .جراحی با حداقل تهاجم یک اصطلاح عمومی برای جراحی با استفاده از این ابزارهای کوچک است.

صفرا چیست؟

هنگامی که غذای حاوی چربی وارد دستگاه گوارش می شود هورمون کوله سیستوکینین (CCK) ترشح می شود و کیسه صفرا مایع صفرا را در روده کوچک آزاد می کند. صفرا امولسیون کننده چربی ها و خنثی کننده اسیدهای غذای نیمه هضم است. پس از ذخیره شدن در کیسه صفرا ، صفرا غلیظ تر می شود تا قدرت خود را افزایش داده و اثر آن بر روی چربی ها افزایش یابد.

صفرا با تجزیه چربی ها به روند هضم غذا کمک می کند. همچنین مواد زائد را از کبد به دوازدهه ، بخشی از روده کوچک تخلیه می کند. این مایع زرد- سبز رنگ زهره یا زهراب نیز نامیده می شود که در کبد ساخته شده و در کیسه صفرا ذخیره می شود. این مایع حاوی آب ، الکترولیت ، رنگدانه و کلسترول است و Ph آن قلیایی است تا توانایی خنثی کردن اسید معده را داشته باشید.

صفرا به طور مداوم توسط سلول‌های کبدی ترشح شده و  به مجرای صفراوی مشترک و کیسه صفرا می رود و تا ۵ برابر و گاهی اوقات تا ۱۸ برابر تغلیظ می شود.

آناتومی کیسه صفرا

این اندام از سه بخش تشکیل شده است:

فوندوس-  این قسمت با حالت زاویه دار رو به دیوار شکم قرار دارد.

بدنه – به شکل فرورفتگی در قسمت پایین کبد قرار دارد.

گردن-  بخش انتهایی این اندام است که در نهایت به مجرای صفراوی تبدیل می شود.

گردن كوچك شده و از طریق مجرای كیستیك به درخت صفراوی متصل می شود و سپس به مجرای كبدی متصل شده و به مجرای صفراوی تبدیل می شود. در گردن کیسه صفرا یک شکاف مخاطی قرار دارد که معمولاً سنگ صفرا در آن گیر می کند. کیسه صفرا دارای دو سیستم صفراوی داخل کبدی است – محل تولید صفرا است و سیستم صفراوی خارج کبدی که در نهایت صفرا را به روده کوچک می ریزد.

چه عواملی باعث بروز مشکلات کیسه صفرا می شود؟

سنگ صفرا غالباً علت به وجود آمدن مشکلاتی در این اندام است. در این بیماری رسوبات کوچک و سخت در کیسه صفرا تشکیل می شود، این سنگ ها همچنین می توانند وارد گردن صفرا شوند که کیسه صفرا را با روده شما متصل می کند. زنان بیشتر از مردان دچار سنگ صفرا می شوند. خطر سنگ صفرا در موارد زیر بیشتر است:

• هر کسی که بالای ۶۰ سال سن داشته باشد
• زنانی که باردار هستند یا چندین بارداری داشته اند
• زنانی که از درمان های جایگزین استروژن یا قرص های جلوگیری از بارداری استفاده می کنند
• افراد چاق
• افرادی که به سرعت لاغر شده اند
• افرادی که رژیم غذایی پرچربی دارند

همچنین اگر افراد دیگر در خانواده شما این سنگ ها را داشته باشند ممکن است شما نیز دچار سنگ کیسه صفرا شوید. پزشکان روشی ثابت کرده اند که هیچ راهی برای جلوگیری از ایجاد سنگ در این اندام وجود ندارد.

علائم مشکلات کیسه صفرا چیست؟

• درد شدید در شکم
• تهوع و استفراغ
• سو هاضمه
• تب
• پوست زرد

زردی اصطلاح پزشکی برای پوست و چشم هایی است که زرد به نظر می رسند. اگر سنگ مجرای صفراوی شما را مسدود کند ممکن است دچار زردی شوید.

بیماری های کیسه صفرا

اگر سنگ های صفراوی علائمی نداشته باشند  به ندرت به درمان نیاز دارند. عوارضی که ممکن است به درمان سریع پزشکی نیاز داشته باشند عبارتند از:

قولنج صفراوی – یک سنگ صفرا می تواند از بدنه کیسه صفرا به داخل گردن آن (مجرای کیستیک) حرکت کند و منجر به انسداد این اندام شود. علائم این بیماری شامل درد و تب شدید است

التهاب کیسه صفرا (کله کیسستیک) – سنگ صفرا مجرای صفراوی را مسدود کرده و منجر به عفونت و التهاب این اندام می شود. علائم این بیماری شامل درد شدید شکم ، حالت تهوع و استفراغ است

زردی – اگر سنگ صفرا مجاری صفراوی منتهی به روده را مسدود کند ، مایع صفرای به دام افتاده به جای سیستم گوارش وارد جریان خون فرد می شود. رنگدانه های موجود در صفرا باعث زردی پوست و چشم فرد می شود ،همچنین ادرار آنها نیز ممکن است نارنجی یا قهوه ای شود.

پانکراتیت – التهاب پانکراس ، ناشی از مسدود شدن مجرای صفراوی در پایین پانکراس است. آنزیم های پانکراس این اندام را تحریک کرده و می سوزانند و به داخل حفره شکم نشت می کنند.

کلانژیت – التهاب مجاری صفراوی  که در صورت انسداد مجاری صفراوی توسط سنگ صفرا و آلوده شدن صفرا اتفاق می افتد، کلانژیت نامیده می شود. این بیماری باعث درد ، تب و لرز شدید و زردی  می شود.

سرطان کیسه صفرا- این بیماری به ندرت اتفاق می افتد ولی احتمال آن وجود دارد و در این شرایط باید فورا این عضو را از بدن خارج کرد.

پزشکان چگونه مشکلات کیسه صفرا را تشخیص می دهند؟

پزشک شما احتمالاً یک آزمایش سونوگرافی را برای تشخیص تجویز می کند. این روش با استفاده از امواج صوتی داخل بدن را نشان می دهد. شما در طول این آزمایش بیدار هستید  و این روش هیچگونه صدمه ای به شخص وارد نمی کند.

اگر به آزمایشات بیشتری نیاز داشته باشید ، ممکن است سی تی اسکن یا آزمایشی به نام HIDA scan داشته باشید. در اسکن HIDA از تزریق رنگ استفاده می شود تا عملکرد کیسه و مجرای صفراوی شما نشان داده شود.

 چگونه مشکلات کیسه صفرا را درمان می شود؟

بیرون آوردن این عضو معمولاً بهترین راه برای درمان مشکلات کیسه صفرا است اما ممکن است با تغییر رژیم غذایی تا حدودی از شر علائم این بیماری راحت شوید. به عنوان مثال ، خوردن چربی کمتر می تواند به شما بسیار کمک کند ، اما سنگ های صفراوی بندرت خود به خود از بین می روند.

شاید در مورد روش های درمانی برای تجزیه سنگ های صفراوی یا ذوب شدن آنها (حل شدن) چیزی شنیده باشید ، متأسفانه این روش ها معمولاً خوب کار نمی کنند و تاثیری ندارند.

مزایای جراحی کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی چیست؟

برش کوچکتر – چندین برش کوچک ، هر کدام با طول کمتر از یک (۱) اینچ ، به جای برش ۵-۷ اینچ برای جراحی باز.

درد کمتر نسبت به جراحی باز

بهبود سریعتر از جراحی باز – ممکن است همان روزی که جراحی کرده اید به خانه بروید. همچنین می توانید با سرعت بیشتری به فعالیت های روزمره خود برگردید.

مزایای برداشتن کیسه صفرا با لاپاراسکوپی

برداشتن این عضو به روش لاپاراسکوپی ممکن است انتخاب درستی برای شما باشد زیرا متداول ترین نوع جراحی کیسه صفرا است. اگر شما یکی از علائم زیر را داشته باشید جراحی با روش لاپاراسکوپی برای شما امکان پذیر نخواهد بود:

• شما دچار مشکلات شدید کیسه صفرا هستید
• شما قبلا در قسمت فوقانی شکم خود جراحی انجام داده اید

برای اینکه بدانید این جراحی برای شما مناسب است یا خیر از پزشک خانواده یا سایر افراد ارائه دهنده خدمات بهداشتی سوال کنید . همچنین باید با جراحی که برای انجام جراحی لاپاراسکوپی آموزش دیده و واجد شرایط است صحبت کنید، او می توانند در تصمیم گیری درست به شما کمک کنند.

چگونه باید برای برداشتن کیسه صفرا با لاپاراسکوپی آماده شوم؟

شما به یک معاینه کامل بدنی نیاز خواهید داشت و ممکن است برای اطمینان از سلامت کافی به برخی آزمایشات نیاز داشته باشید. جراحی که برداشتن کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی را انجام خواهد داد با شما در مورد خطرات و مزایای جراحی صحبت خواهد کرد. جراح به شما می گوید قبل از جراحی چه کاری باید انجام دهید و از آن اجتناب کنید.

روش لاپاراسکوپی چگونه انجام می شود؟

در جراحی به روش لاپاراسکوپی شما بیهوشی عمومی خواهید داشت  به این معنی  که شما در حین عمل جراحی خواب هستید. وقتی جراحی تمام شد ، جراح برش های شما را با بخیه های کوچک ، منگنه ها ، نوار جراحی یا چسب می بندد. با گذشت زمان و بهبودی شما این موارد ناپدید می شوند ، بنابراین بعداً لازم نیست پزشک آنها را برطرف کند.

هنگامی که بیهوش هستید ، جراح برشی نزدیک شکم شما ایجاد می کند و دستگاه کوچکی به نام پورت را وارد بدن شما می کند. درگاه  دستگاه دهانه ای ایجاد می کند که جراح می تواند با استفاده از آن شکم را از گاز پر کند ، این امر باعث ایجاد فضا برای انجام عملیات می شود، سپس آنها یک دوربین کوچک را از طریق پورت وارد بدن می کنند.

این دوربین جراحی را روی صفحه ای در اتاق عمل نشان می دهد و هنگامی که جراح به دید مطلوبی رسید ، آنها پورت های بیشتری را برای قرار دادن ابزارهای باریک و بلند در بدن قرار می دهند. سرانجام ، آنها کیسه صفرا را به آرامی جدا کرده و از طریق یکی از برش ها آن را خارج می کنند. اکثر جراحی ها به این روش ۳ یا ۴ برش احتیاج دارند ، اما در بعضی از آنها تعداد بیشتر است.

آگاهی از تجربیات پزشک قبل از جراحی بسیار مهم است. در مورد تجربه وی در زمینه برداشتن کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی و جراحی باز کیسه صفرا سوال بپرسید.

روش های دیگر برای برداشتن کیسه صفرا

برخی از افراد نمی توانند کیسه صفرا را با  روش لاپاراسکوپی حذف کنند. اگر یکی از این افراد شما باشید ممکن است جراحی باز انتخاب آخر شما باشد . برخی از دلایل انجام یا جایگزینی جراحی باز عبارتند از:

• کیسه صفرا آسیب زیادی دیده است – مانند زخم یا التهاب.
• شما از جراحی قبلی در شکم خود بافت اسکار دارید.
• شما چاق هستید – این به معنای اضافه وزن بسیار زیاد است
• جراح از طریق لاپاراسکوپ نمی تواند به خوبی درون بدن شما را ببیند.
• شما در حین جراحی دچار مشکلات خونریزی می شوید.

عوارض احتمالی برداشتن کیسه صفرا با روش لاپاروسکوپی چیست؟

بعد از این جراحی احتمالاً طی یک هفته به فعالیت های عادی خود باز خواهید گشت. عوارض مشکلاتی است که در حین مراقبت های پزشکی یا بعد از آن برای شما اتفاق می افتد. اکثر افرادی که جراحی لاپاراسکوپی انجام می دهند ، عوارض بسیار کمی دارند یا اصلاً عوارضی ندارند.

برداشتن کیسه صفرا به روش لاپاراسکوپی (کوله سیستکتومی) اغلب عوارضی ندارد. اما می توانند شامل خونریزی ، عفونت در ناحیه جراحی ، فتق ، لخته شدن خون و مشکلات قلبی باشند. فتق زمانی است که مقدار کمی از روده یا سایر بافت های شما از عضلات پوشاننده آن بیرون بریزد.

همچنین باید بدانید که هرگونه جراحی خطر صدمه زدن به سایر اعضای بدن را دارد. جراحی کیسه صفرا می تواند به مناطق مجاور مانند مجرای صفراوی مشترک ، روده بزرگ  یا روده کوچک آسیب برساند. اگر این اتفاق بیفتد ممکن است نیاز به جراحی دیگری داشته باشید. همچنین ممکن است بعد از جراحی کیسه صفرا مایع صفرا به شکم نشت کند.

اغلب اوقات عوارض ناشی از جراحی نادر است  به این معنی که تقریباً هرگز اتفاق نمی افتد. اگر نگران هرگونه عارضه احتمالی هستید ، از جراح خود سوال کنید.