معده چیست و چه عملکردی در بدن دارد؟

معده (Stomach) یکی از اعضاء مهم بدن برای هضم مواد غذایی مصرفی است. فرآیند تجزیه غذا به ذرات بسیار ریز مواد مغذی را هضم غذا گویند . فرآیند هضم شامل خرد شدن قطعات غذا ، حرکت آن در دستگاه گوارش و تجزیه شیمیایی مولکولهای بزرگ غذا به مولکولهای کوچکتر است.

هضم غذا از دهان شروع می شود و دندان ها غذا را به ذرات کوچکتر تقسیم می کنند ، سپس  آنزیمی که از بزاق ترشح می شود ، شروع به تجزیه نشاسته موجود در غذا به قندهای ساده تر می کند و هضم غذا را در معده ادامه راحت تر می کند.

وقتی این اندام خالی باشد ، مانند یک بادکنک J شکل باد نشده به نظر می رسد. این عضو قادر است خود را کوچک تر و یا بزرگ تر کند تا از یک میان وعده تا یک وعده شام مفصل را در خود جا دهد. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.

محل قرار گرفتن معده در بدن

معده بزرگترین قسمت دستگاه گوارش است که بین مری و اثنی عشر قرار دارد . به طور دقیق تر ، این اندام منطقه ای بین انتهای قلب و پیلور دستگاه گوارش را پوشانده است و توسط صفاق پوشانده شده و به اندام های دیگر متصل می شود . امنتوم از پایین معده ادامه می یابد و مانند پرده از آن آویزان می شود. این اندام در داخل حفره شکم در ناحیه کوچکی به نام تخت معده واقع شده است. معده همچنین دارای روابط دقیق آناتومیکی است و با چندین ساختار مجاور در تماس است.

آناتومی معده

قسمت بالای این اندام اسید معده و پپسین را که یک آنزیم گوارشی است، تولید می کند. قسمت تحتانی این اندام بیشتر عضلانی است و غذا را با مایعات گوارشی مخلوط می کند. به جز الکل و برخی داروها ، جذب مواد مغذی در این اندام صورت نمی گیرد.

وقتی محتوای معده کاملاً مخلوط شود و تبدیل به مایع گردد ، به روده کوچک منتقل می شود. اینجاست که هضم بیشتر پروتئین ها ، قندها و چربی ها اتفاق می افتد و جذب مواد مغذی نیز آغاز می شود. زمانی که محتوای این اندام از کل روده کوچک عبور می کند تا وارد روده بزرگ شود ، هضم کامل شده و مواد مغذی به طور کامل جذب می شوند. روده بزرگ آب را بیرون می کشد و برخی از مواد مانند ویتامین K را جذب کرده و شروع به ایجاد مدفوع می کنند.

ساختار معده

دو اسفنکتر در این اندام وجود دارد که محتوای آن را در خود نگه داری می کند. اسفنکتر قلبی (یا اسفنکتر تحتانی مری) در محل اتصال مری و معده قرار دارد و اسفنکتر پیلوریک که در محل اتصال معده با اثنی عشر قرار دارد.

این اندام دارای دو انحنا است انحنای کوچک تر در سطح خلفی معده قرار دارد و ادامه آن به سمت پایین دیواره خلفی مری است. در زیر اسفنکتر پیلوریک ، انحنای کوچک به سمت بالا خم می شود تا شکل J را ایجاد کند. انحنای بزرگ تر توسط ناحیه قدامی معده ایجاد می شود. در جایی که مری با معده روبرو می شود ، سطح قدامی به سمت بالا و سپس به پایین خم می شود و انحنای بیشتری را تشکیل می دهد و به سمت اسفنکتر پیلوریک کمی به سمت بالا خم می شود.

این اندام توسط شبکه های پاراسمپاتیک و سمپاتیک (یعنی شبکه های عصبی و رگ های خونی) احاطه شده است که ترشحات و فعالیت عضلات این اندام را تنظیم می کند.

بخش های مختلف معده

این اندام را می توان به چهار بخش تقسیم کرد:

کاردیا: منطقه ای که محتوای مری در معده تخلیه می شود.

فوندوس: ناحیه ای که از انحنای فوقانی معده تشکیل شده است.

بدنه: منطقه اصلی و مرکزی

پیلوروس: قسمت پایین معده که محتوای آن در روده کوچک خالی می شود.

اسفنکتر پیلوریک در انتهای دیستال پلوروس قرار دارد و از دهانه معده و اثنی عشر محافظت می کند. اسفنکتر پیلوریک در صورت وجود غذا در این اندام بسته می ماند و وقتی معده فعال می گردد ، اسفنکتر پیلوریک شل شده و باز می شود.

دیوارهای معده

کانال های گوارشی بدن انسان از یک بافت چهار لایه ساخته شده است. دیواره های این اندام نیز مانند سایر قسمت های دستگاه گوارش از چهار لایه تشکیل شده است. با این حال ، آنها اصلاح می شوند تا عملکردهای ویژه معده را برآورده کنند. این لایه ها عبارتند از مخاط خارجی ، لایه مخاطی داخلی ، عضله خارجی و سروزا.

مخاط خارجی این اندام عمدتا از غدد معده تشکیل شده است که مایع گوارشی را ترشح می کند و توسط لایه ای از اپیتلیوم  پوشانده شده است. زیر مخاط یا لایه مخاط داخلی از بافت همبند تشکیل شده و شامل رگ های خونی ، عروق لنفاوی و اعصاب است. زیر مخاط از مخاط خارجی پشتیبانی می کند و حرکت این عضو  را در حین پرستالتیک امکان پذیر می کند.

لایه های عضلانی معده

لایه عضلانی این اندام از سه لایه فیبرهای عضلانی صاف تشکیل شده است:

• الیاف طولی (لایه بیرونی)
• الیاف حلقوی (لایه میانی)
• الیاف مورب (لایه داخلی)

تفاوت معده با سایر قسمت های کانال گوارشی این است که به جای دو لایه ، سه لایه عضله دارد و به دلیل این آرایش ، حرکت چرخشی در این اندام امکان پذیر است. الیاف حلقوی بیشترین قدرت را در قسمت اسفنکتر پیلوریک دارند.

مخاط معده

هنگامی که این اندام خالی است ، پوشش غشای مخاطی باعث ایجاد رگه هایی می شود که به چین های طولی معروف هستند و هنگامی که این اندام  پر شد ، این چین های طولی به صورت صفحه ای در می آیند و سطح ظاهری صاف پیدا می کنند که در زیر غشای مخاطی و غدد معده قرار دارند. این غدد از سلول های خاصی تشکیل شده که مایعات معده را به داخل معده ترشح می کنند.

تأمین خون مورد نیاز معده

خون مورد نیاز از طریق شريان سمت چپ این اندام تأمين می شود كه شاخه ای از شريان سلياك است. تخلیه وریدی از طریق رگ هایی به نام های متناظر به داخل ورید پورت انجام می شود.

 عملکردهای معده

اندازه این اندام به مقدار غذای موجود در آن بستگی دارد. در بزرگسالان ، این اندام می تواند بیشتر از ۱.۵ لیتر غذا را ذخیره کند. غذا به صورت لایه لایه در معده جمع می شود و آخرین قسمت غذا برای مدتی در قسمت انتهایی باقی می ماند. مواد غذایی به تدریج با مایعات معده مخلوط می شوند و ممکن است مدتی طول بکشد تا غذا به اندازه کافی اسیدی شود تا از عمل آمیلاز بزاقی جلوگیری کند.

عضلات این اندام حرکاتی تولید می کند که غذا را تجزیه کرده و آن را با مایع معده مخلوط می کند. این عضلات همچنین امواج پریستالتیک تولید می کند که محتویات آن  را به سمت پایین منتقل می کند.

اسفنکتر پیلوریک هنگام فعال بودن معده بسته می شود و انقباض پیلاروس باعث تشکیل کیم یعنی مایع حاصل از هضم غذا می شود که از طریق اسفنکتر پیلوریک ترشحات دوازدهه را نیز دریافت می کند. تحریک پاراسمپاتیک باعث تحرک این اندام و ترشح مایعات معدی می شود و  تحریک سمپاتیک اثر معکوس ایجاد می کند.

مایع معده چیست؟

غدد ترشحی تخصصی مخاط هر روز حدود ۲ لیتر مایع معدی ترشح می کند که ترکیب آن شامل موارد زیر است:

• آب
• نمک های معدنی
• مخاط
• اسید هیدروکلریک
• فاکتور ذاتی
• پیش سازهای آنزیم غیرفعال

عملکرد مایع معده

آب موجود در مایع معدی غذا را نرم و مایع می کند و اسید کلریدریک باعث اسیدی شدن غذا می شود و از عمل آمیلاز بزاق را مهار می کند و همچنین میکروب هایی را که ممکن است در غذا وجود داشته باشند را از بین می برد.

ترشح اسید کلریدریک محیط اسیدی لازم برای عملکرد پپسین ها را فراهم می کند. پپسینوژن ها توسط هیدروکلریک و پپسین های موجود در این اندام به پپسین  فعال تبدیل می شوند. این آنزیم ها پروتئین ها را به مولکول های کوچکتر تجزیه می کنند، پپسین ها بیشترین فعالیت را وقتی دارند که pH از ۱.۵ تا ۳.۵ باشد.

مایع معده حاوی پروتئینی به نام فاکتور ذاتی است که برای جذب ویتامین B12 لازم است. مخاط دیواره های این اندام را از صدمات مکانیکی محافظت می کند ،همچنین به عنوان یک مانع فیزیکی عمل می کند و از دیواره های این اندام در برابر اثرات خورنده اسید کلریدریک محافظت می کند.

ترشح مایع معده

مقدار کمی مایع معده حتی در صورت خالی بودن این اندام همیشه در آن وجود دارد. به این مایع ، مایع معدی ناشتا نامیده می شود و ترشح  آن حداکثر تا یک ساعت پس از غذا خوردن ادامه دارد.

در ترشح مایع معده سه مرحله وجود دارد:

 فاز سفالیک: در طی این مرحله ، قبل از رسیدن غذا به این اندام مایع معده ترشح می شود. ترشح به دلیل تحریک ریفلاکس اعصاب واگ (پاراسمپاتیک) به دلیل بینایی ، بو یا طعم غذا است. ترشح سفالیک در بیمارانی که اعصاب واگ قطع شده است (واگوتومی) ، وجود ندارد ترشح مایع معده ممکن است به دلیل تحریک سمپاتیک مثلاً در هنگام استرس عاطفی مهار شود.

فاز معدی: غذا سلول های انترواندوکرین واقع در پیلوروس و اثنی عشر را تحریک می کند که باعث ترشح هورمونی به نام گاسترین می شود. گاسترین مستقیماً وارد خون می شود و غدد معده را تحریک می کند تا گاسترین بیشتری ترشح کند. ترشح مایعات گوارشی پس از اتمام غذا و پایان مرحله سفالیک همچنان ادامه دارد. وقتی PH در پیلوروس به زیر ۱.۵ رسید ، ترشح گاسترین متوقف می شود.

فاز روده ای: وقتی غذای هضم شده جزئی ، از این اندام به روده کوچک می رسد ، سلول های غدد درون ریز مخاط روده دو هورمون ترشح می کنند – سکرتین و کوله سیستوکینین. این هورمون ها ترشح مایع معده را کاهش می دهند و تحرک این اندام را کاهش می دهند، تا سرعت تخلیه این اندام کند شود. بنابراین ، کیم موجود در دوازدهه با صفرا و مایعات پانكراس به طور كامل تر مخلوط می شود.

میزان تخلیه این اندام به نوع غذای مصرفی نیز بستگی دارد. یک وعده غذایی غنی از کربوهیدرات سه ساعت زمان می برد تا از این اندام تخلیه شود یا یک وعده غذایی غنی از پروتئین مدت بیشتری در این اندام باقی خواهد ماند.

نقش معده در هضم و جذب غذا

این اندام عملکردهای زیر را انجام می دهد:

مواد غذایی را به طور موقت ذخیره می کند و آنزیم های گوارشی و پپسین ها را قادر می سازد تا بر روی مواد غذایی کار کنند.

غذا را از نظر شیمیایی هضم می کند و پپسین ها پروتئین ها را به پلی پپتید تبدیل می کنند. همچنین باعث تجزیه غذا به صورت مکانیکی می شود. این اندام به عنوان آسیاب عمل کرده و غذا را همراه با مایع معده به کیم تبدیل می کند. تحریک عصب پاراسمپاتیک تحرک و ترشح این اندام را افزایش می دهد.

این اندام همچنین مقداری آب ، الکل و داروهای خاص را جذب می کند. اسید کلریدریک موجود در این اندام میکروب های موجود در غذا را از بین می برد و به عنوان یک مکانیسم دفاعی غیر اختصاصی عمل می کند. معده همچنین با مصرف مواد تحریک کننده  مانند میکروب ها یا برخی مواد شیمیایی با حرکت رو به بالا باعث استفراغ می شود. محیط اسیدی این اندام نمک های آهن را که برای جذب آهن لازم است حل می کند.

این اندام فاکتور ذاتی مورد نیاز برای جذب ویتامین B12 را ترشح می کند. همچنین این اندام عبور غذا به اثنی عشر را تنظیم می کند. پیلوروس مقادیر کمی کیم مایع شده را از طریق اسفنکتر پیلوریک وارد دوازدهه می کند. اسفنکتر از برگشت غذا به این اندام جلوگیری می کند. این اندام مسئول ترشح گاسترین است.

مشکلات رایج در رابطه با معده

بیماری ریفلاکس معده (GERD)

این مسئله از مری نشاط می گیرد، رایج ترین نشانه این بیماری سوزش معده است. عضله مدور بین مری و معده ، اسفنکتر مری تحتانی است. این عضله همیشه اجازه می دهد تا غذا وارد این اندام  شود و هوا پشت سر آن باقی بماند. گاهی اوقات عضله خیلی زود باز می شود و این مسئله اجازه می دهد آب و غذا موجود در این اندام به مری برگردد.

وقتی اسید معده با ریفلاکس به لایه مری برخورد می کند ، باعث ایجاد سوزش در قفسه سینه یا گلو به نام سوزش معده می شود. دل درد در این بیماری گاه به گاه شایع است ، اما این لزوما به معنای ابتلا به GERD نیست. اگر بیش از دو بار در هفته این درد اتفاق بیفتد ، ممکن است GERD باشد و منجر به مشکلات جدی تری در سلامتی شود همچنین این درد می تواند ناشی از فتق هیاتال باشد (وقتی قسمت بالای معده بالای دیافراگم قرار گرفته باشد). نوشیدن بیش از حد الکل ، اضافه وزن ، باردار بودن و سیگار کشیدن از علل دیگر این بیماری می باشد.

ورم معده

التهاب مخاط این اندام  را ورم آن می گویند. این بیماری می تواند به دلیل مصرف بیش از حد الکل ، استفاده طولانی مدت از برخی داروها مانند آسپرین یا ایبوپروفن ، باکتری هلیکوباکتر پیلوری ( H. pylori)  یا حتی  برخی دیگر از  بیماری ها ایجاد شود.

شایعترین علائم ناراحتی یا درد معده ، آروغ زدن ، نفخ ، حالت تهوع ، استفراغ و احساس سوزش در قسمت فوقانی شکم است. حتی گاهی اوقات باعث  خونریزی این اندام نیز می شود که باید بلافاصله به  پزشک مراجعه کرد.

زخم معده

زخم در پوشش داخلی این اندام یا اثنی عشر به وجود می آید ، اثنی عشر قسمت ابتدایی روده کوچک است. زخم این اندام می تواند در اثر عفونت باکتریایی با هلیکوباکترپیلوری ایجاد شود یا در اثر استفاده طولانی مدت از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن به وجود آید.

در موارد نادر ، زخم این اندام به علت سرطان معده یا پانکراس ایجاد می شود زخم معده در اثر استرس یا خوردن غذای پرادویه ایجاد نمی شود اما این نوع از تغذیه  می تواند زخم را بدتر کند. شایعترین علامت زخم معده ، درد مبهم و قوز کننده معده است که برای مدتی به وجود می آید و از بین میرود .

درد ۲ تا ۳ ساعت بعد از غذا خوردن یا در نیمه شب ، هنگامی که این اندام خالی است ، اتفاق می افتد. این درد با خوردن یا مصرف داروهای ضد اسید بهتر می شود ،حتی برخی از افراد هیچ علائمی ندارند. یک درد ناگهانی و شدید در این اندام یا مدفوع خونی یا سیاه یا خون در استفراغ به این معنی است که بلافاصله باید مراقبت های پزشکی دریافت کنید.

کار معده چیست علوم چهارم؟

معده قسمت های مختلفی دارد و این قسمت ها عملکرد خاص خود را دارند. با این حال، معده، به عنوان یک عضو کل، نقش مهمی را ایفا می کند. به زبان ساده، این ۵ عملکرد معده است:

معده تمام مواد غذایی و مایعاتی را که در طول وعده های غذایی مصرف می کنید ذخیره و هضم می کند. هضم ممکن است بلافاصله پس از شروع خوردن غذا شروع شود، اما از آنجایی که این یک فرآیند طولانی است، معده غذا را نگه می دارد تا دائماً احساس گرسنگی نکنید. معده و بخش های مختلف آن مسئول تولید تعدادی آنزیم و شیره گوارشی برای تجزیه و هضم غذا هستند. معده همچنین اسید هیدروکلریک تولید می کند که همچنین می تواند باکتری های خوب و بد را هضم کند تا شما را از عفونت های خفیف در امان نگه دارد.

معده همچنین آب کافی را همیشه ذخیره می کند تا شما دچار کم آبی نشوید. حتی اگر برای چند ساعت قادر به مصرف آب نباشید، آب موجود در معده می‌تواند هضم شما را به کار ببندد و همچنین آب بدن را تامین کند. اسیدهای تولید شده در داخل معده مسئول حمله به باکتری های ناخواسته ای هستند که می توانند باعث عفونت و بیماری شوند. بیشتر قسمت های معده حاوی این اسیدها هستند، بنابراین به احتمال زیاد از عفونت در امان خواهید بود.

عملکرد معده در سیستم گوارش بسیار مهم است زیرا در فواصل منظم، معده غذای خورده شده را خرد کرده و آن را برای هضم آماده می کند. تا زمانی که غذا در معده پردازش نشود، بدن قادر به هضم آن نخواهد بود. بسیاری از مشکلات سلامتی مربوط به معده می توانند به طرق مختلف بر سلامت کلی شما تأثیر بگذارند. گاهی اوقات، این مسائل ممکن است منجر به بستری شدن در بیمارستان و درمان های پزشکی شود.