دسیکاتور چیست؟ – و چه کاربردهایی دارد؟
یکی از لوازم آزمایشگاهی که قابلمه مانند و دارای درب است و برای خشک کردن مواد جامد به کار می رود دسیکاتور نام دارد. مزیت خشک کردن با این وسیله عدم جذب رطوبت در حین خشک کردن است. این مقاله نشریه جهان شیمی فیزیک به معرفی این وسیله و کاربردهای آن می پردازد. به هر وسیله ای که در آزمایشگاه برای انجام آزمایش و نگه داشتن مواد مختلف استفاده می شود تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی می گویند. این موارد شامل ظروف آزمایشگاهی، مواد مصرفی، دستگاه های مورد نیاز و حتی سکوبندی و کابینت های آزمایشگاه است. از ظروف آزمایشگاه می توان به انواع بالن های آزمایشگاهی، ارلن ها، لوله و.. اشاره کرد. از دستگاه ها می توان به دستگاه آون (خشک کننده)، PH سنج، ترازوی آزمایش، هود و وسایل دیگر را نام برد. یکی از این دستگاه ها دسیکاتور می باشد که برای نگه داری مواد از رطوبت استفاده می شود.
دسیکاتور چیست؟
وسیله ای قابلمه ای شکل که از جنس پیرکس بوده و نام آن ریشه انگلیسی – آمریکایی دارد و برای خشک کردن مواد به کار می رود. این وسیله دارای دو بخش است. در بخش پایینی آن موادی که به عنوان جاذب رطوبت هستند (مانند سیلیکاژل)، قرار می گیرند. در بخش بالایی که دارای یک صفحه است که نمونه قرار می گیرد. نمونه هایی که باید دور از رطوبت نگه داری شوند و یا نمونه هایی که گرم هستند و به دور از رطوبت باید خشک شوند داخل آن قرار می گیرند.
مواد داخل دسیکاتور هر بار که در آن باز می شود مدت زمان کمی در مقابل رطوبت هوا قرار می گیرند و کمی مرطوب می شوند. به همین دلیل این وسیله برای نگه داری موادی که به سرعت با رطوبت جو واکنش می دهند، مانند فلزات قلیایی، نمی تواند گزینه مناسبی باشد.
اجزای سازنده دسیکاتور
قسمت زیرین دارای مواد جاذب و نمگیر است. موادی که در این وسیله به عنوان جاذب استفاده می شود ژل سیلیس، کلرید کلسیم بدون آب، اسید سولفوریک غلیظ و پنتا اکسید فسفر می باشد.
این مواد با گذشت زمان و جذب رطوبت تغییر رنگ می دهند (معمولا از آبی به صورتی) و از رطوبت اشباع می شوند. در این مواقع باید داخل آون خشک شوند. هر یک از این مواد در یک دمای خاصی خشک می شوند. مثلا دمای خشک کردن سیلیکاژل بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ درجه سانتیگراد است.
در قسمت بالایی یک صفحه سرامیکی لعاب دار با سوراخ هایی وجود دارد که نمونه هایی که باید خشک شوند اینجا قرار می گیرند. لبه درب دسیکاتور که سمباده خور است باید چرب شود تا هوا به داخل دستگاه وارد نشود و رطوبت وارد آن نشود. برای این کار از ژل نفتی یا وازلین سفید و مواد چرب کننده ی دیگر استفاده می شود. اما ژل نباید به مقدار زیادی زده شود چون باعث لغزندگی زیاد می شود و ممکن است درب بیفتد و بشکند.
انواع دسیکاتور
این وسیله در دو نوع ساده و شیردار هستند. نوع معمولی و بدون شیر آن فقط وسیله ای به شکل قابلمه است که موادی که باید خشک نگه داشته شوند داخل آن قرار می گیرند.
ولی نوع شیردار (خلأ) این دستگاه شامل شیری است که به پمپ خلأ وصل است و از این طریق هوا و رطوبتی که داخل دستگاه است تخلیه می شود. در نوع شیردار بخش پایینی که محل گذاشتن مواد جاذب رطوبت است وجود ندارد.
در نوع شیردار وقتی ماده داخل دستگاه قرار می گیرد چند بار شیر پمپ خلأ باز و بسته می شود تا هوای داخل آن خارج شود.
مراحل گذاشتن ماده در دسیکاتور
٭ در ابتدا وجود ماده جاذب داخل دسیکاتور و همچنین تازه بودن آن را بررسی می کنیم.
٭ درب دستگاه را از لحاظ چرب بودن چک می کنیم.
٭ نمونه ای که داریم را داخل دستگاه می گذاریم (چه خشک کردن مد نظر باشد و چه نگه داری کردن).
٭ درب را سریع می بندیم تا هوا داخل آن نشود. برای این کار درب روی دستگاه لغزانده می شود و مثل قابلمه در آن بسته نمی شود. چون محل اتصال بدنه و درب چرب بوده و هنگام برداشتن مانند قابلمه بدنه نیز با آن بلند شده و به زمین می افتد.
نکاتی که باید رعایت شود
همیشه حتی زمانی که دستگاه خالی از نمونه است باید درب آن بسته باشد تا ماده جاذب آن از رطوبت اشباع نشود. همچنین هنگام جابه جایی دستگاه باید قسمت درب و بدنه را محکم نگه داشت چون کناره درب چرب است و ممکن است سر بخورد. نکته ی دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است وقتی ماده ای از آون داخل دستگاه قرار می گیرد، بعد از فرصتی کوتاه (در حد ۵ تا ۱۰ ثانیه) درب آن بسته می شود، زیرا اگر ماده خیلی داغ باشد بعد از سرد شدن، برداشتن درب آن سخت می شود (به علت اختلاف فشار هوای داخل و بیرون).
طریقه خرید و فروش
دسیکاتور را می توان با کیفیت های متفاوت از شرکت هایی با برندهای معتبر به طور مستقیم و یا از طریق اینترنت خریداری کرد.
دسیکاتور آزمایشگاهی
دسیکاتورها با ایجاد محیطی خشک و جلوگیری از آلودگی ناشی از رطوبت از این مواد ظریف محافظت می کنند. تعریف خشک کن یک محفظه هوا بسته است که از عوامل خشک کننده مختلفی به نام خشک کننده برای خنک کردن و خشک کردن نمونه های گرم شده استفاده می کند و آنها را بدون گرد و غبار در فضای کم رطوبت نگه می دارد.
یک خشک کن برای محافظت از مواد رطوبت سنجی که تمایل به جذب و جذب رطوبت در محیط طبیعی دارند ضروری است. در حالی که استفاده دقیق از خشک کن به ماده یا شی خاص بستگی دارد، این محفظه های مهر و موم شونده نقش مهمی در انواع کاربردهای آزمایشگاهی دارند:
- خنک کردن اجسام گرم شده
- خشک کردن نمونه های بیولوژیکی
- محافظت از نمونه ها در برابر رطوبت اتمسفر، گرد و غبار و رطوبت
- ذخیره معرف ها، نمونه های خاک، مواد خام و سلول های IR
- حذف رطوبت از مواد شیمیایی
- خشک کردن باکتری ها و پروتئین ها
- خنک کننده و ذخیره محلول های استاندارد مانند کلرید سدیم و کلرید پتاسیم
- تثبیت دما برای موادی که نیاز به توزین مکرر دارند
- حمل یا نگهداری نمونه ها برای کوتاه مدت یا بلند مدت
خشک کن ها همچنین برای بسیاری از موارد که اندازه گیری های شیمیایی دقیق قبل از واکنش شیمیایی مورد نیاز است استفاده می شود خشک کن ها همیشه تاریخ انقضا مشخصی ندارند – عمر مفید آنها از چند ماه تا چند سال است. می‌توانید روی برخی از خشک‌کننده‌ها، مانند کیسه‌های سیلیکاژل، از نشانگر استفاده کنید که وقتی اشباع می‌شوند، تغییر رنگ می‌دهند. تغییر رنگ زمانی رخ می دهد که ماده خشک کننده نیاز به بازسازی یا جایگزینی داشته باشد. بازرسی منظم خشک کن برای تشخیص علائم زوال فیزیکی یا نشت ایده آل است.
