کلروکسیلنول چیست؟ کاربرد، فواید و عوارض جانبی آن
کلروکسیلنول (Chloroxylenol) برای ضد عفونی کردن پوست و تمیز کردن ابزارهای جراحی و بسیاری از کاربرد های دیگر استفاده می شود. این ترکیب شیمیایی یک ضد عفونی کننده است که برای کنترل باکتری ها، جلبک ها، قارچ ها و ویروس ها استفاده می شود. کلروکسیلنول همچنین به عنوان para-chloro-meta-xylenol (PCMX) نیز شناخته می شود.
این ترکیب شیمیایی به دلیل داشتن خواص ضد میکروبی می تواند به عنوان افزودنی به محصولات دیگر اضافه شود. عملکرد ضد باکتریایی کلروکسیلنول را می توان به اختلال در پتانسیل عملکردی غشای سلولی و توقف عملکرد آنزیم ها نسبت داد. این ترکیب شیمیایی به صورت پودر و مایع در دسترس است.
کلروکسیلنول یا PCMX به طور گسترده ای در خانه ها و بیمارستان ها برای ضد عفونی کردن، تولید صابون های ضد باکتری، عملیات پاکسازی زخم و ضد عفونی کننده های خانگی مانند مایع دتتول (که بوی متمایزی به همراه دارد) مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از کلروکسیلنول می تواند باعث تحریک خفیف پوست در برخی افراد شود. در ادامه مقاله در نشریه جهان شیمی فیزیک توضیحات بیشتری در این رابطه ارائه می گردد لطفا همراه ما باشید.
تاریخچه کشف کلروکسیلنول
این ترکیب شیمیایی اولین بار در سال ۱۹۲۷ ساخته شد و از دهه ۱۹۵۰ در ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفت. کلروکسیلنول برای انسان سمیت بسیار کمی دارد. برای پرندگان تقریبا غیر سمی، برای بی مهرگان آب شیرین نسبتا سمی و برای ماهی و گربه بسیار سمی است. بر اساس کاربرد، بازار جهانی کلروکسیلنول را می توان به پاک کننده های خانگی، دارویی، مراقبت های شخصی و لوازم آرایشی و سایر موارد تقسیم کرد.
این ترکیب شیمیایی در لیست داروهای ضروری سازمان بهداشت جهانی، در بین موثرترین و ایمن ترین داروهای مورد نیاز در یک سیستم بهداشتی قرار دارد. قیمت فروش آن در کشورهای در حال توسعه حدود ۲.۰۰ تا ۶.۲۰ دلار برای هر لیتر محلول است. این ترکیب شیمیایی در تعدادی فرمولاسیون و با نام تجاری متعدد از جمله Dettol به فروش می رسد.
کلروکسیلنول یک جایگزین مناسب برای فنل است. این ترکیب اثر دارویی خود را با تغییر رنگ پروتئین ها و غیرفعال کردن آنزیم ها در میکروارگانیسم ها اعمال می کند. همچنین نفوذپذیری غشای سلولی را که منجر به جدا شدن فسفوریلاسیون اکسیداتیو، مهار انتقال فعال و آسیب غشای سیتوپلاسمی می شود، تغییر می دهد. همه اینها عملکرد ضد عفونی کننده آن را نشان می دهد.
خواص فیزیکی و شیمیایی کلروکسیلنول
- ظاهر- پودر کریستالی سفید یا کرم رنگ
- نقطه جوش- ۲۴۶ درجه سانتی گراد
- شماره CAS- 88-04-0
- چگالی – ۱.۱۸۳ گرم در سانتی متر مکعب
- نام IUPAC- 4-کلرو-۳،۵-دی متیل فنول
- نقطه ذوب – ۱۱۴-۱۱۶ درجه سانتی گراد
- جرم مولوکولی- ۱۵۶.۶۱ گرم در مول
- فرمول مولکولی- C ۸ H ۹ ClO
- انحلال پذیری- ۰.۳ گرم در لیتر
دتتول چیست؟
دتتول (Dettol) یک نام تجاری انگلیسی برای محصولات پاک کننده و ضد عفونی کننده است که توسط مارک RB (سابق Reckitt Benckiser) ساخته شده است. دتتول، بیش از ۹۹.۹ درصد از میکروارگانیسم ها از جمله باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها را از بین می برند.
به گفته انجمن سلطنتی شیمی (RSC)، ماده اصلی فعال این ضدعفونی کننده یک فرم اصلاح شده از فنل است که کلروکسیلنول نامیده می شود. طبق گزارش مجمع داروهای الکترونیکی انگلستان، دتتول حاوی کلروکسیلنول در غلظت ۴.۸ درصد وزن به حجم است. سایر اجزای محصول شامل ایزوپروپیل الکل، روغن کاج، صابون روغن کرچک، رنگ کارامل و آب است. بر اساس RSC، این مواد به خواص ضد عفونی کننده دتتول کمک می کنند.
کلروکسیلنول یک ماده ضد باکتری فعال در دتتول است که باکتری ها، مایکوباکتریوم ها، قارچ ها و برخی ویروس ها را از بین می برد. حتی طی تحقیقات صورت گرفته تأیید شده است که دتتول گونه های ویروس کرونا را از بین می برد، اما به گفته این شرکت هنوز نمی توان اثربخشی محصولات را در برابر ویروس COVID-19 آزمایش کرد.
با توجه به مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی (NCBI)، کلروکسیلنول و سایر مواد ضدعفونی کننده می توانند باعث تحریک خفیف پوست در برخی افراد یا ایجاد واکنش آلرژیک در برخی دیگر شوند. در صورت بروز هر یک از علائم زیر هنگام استفاده از دتتول، فورا به پزشک مراجعه کنید.
- بثورات یا کهیر با تورم صورت، دهان، گلو یا زبان
- سختی قفسه سینه و مشکل در تنفس
- قرمزی، سوزش، تاول یا لایه برداری پوست
عملکردهای ضد باکتریایی کلروکسیلنول
عملکرد ضد باکتریایی PCMX به دلیل اختلال در پتانسیل غشای سلولی است. سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) کلروکسیلنول را در لیست افزودنی های غیر مستقیم محصولات غذایی خود قرار داده است. نحوه عملکرد این ترکیب شیمیایی به شرح زیر است.
- اکسیداسیون پروتوپلاسم باکتریایی
- افزایش نفوذپذیری غشای سلولی
- انعقاد پروتئین ها
در میان مواد ضدعفونی کننده های آزمایش شده، PCMX بر اساس عنصر کلر موجود در خود قابل اطمینان ترین، ایمن، موثر، ارزان و عاری از عوارض جانبی است. ممنوعیت برخی از ترکیبات ضد باکتریایی، مانند تریکلوزان (TCS) و تری کلوکربان (TCC)، در محصولات مراقبت شخصی در برخی از کشورها منجر به افزایش استفاده از جایگزین های ضد باکتریایی، مانند کلروکسیلنول (PCMX) شده است.
این ترکیب شیمیایی یک عامل ضد باکتری است که در بسیاری از فرمول های مختلف، طی سالهای ثابت شده است که در برابر طیف وسیعی از میکروارگانیسم ها بسیار کارآمد است. دیگر مزیت های کلی استفاده از ترکیب شیمیایی PCMX در مقایسه با سایر عوامل ضد باکتری عبارتند از:
PCMX سازگار با طیف گسترده ای از سورفاکتانت های آنیونی، آمفوتریک، صابون و فرمولاسیون های مختلف است. روغن کاج یک حامل مفید و کمکی برای این ترکیب شیمیایی است و با استفاده از آن می توان فعالیت ضد باکتریایی کلروکسیلنول را افزایش داد.
برای کاربردهای مختلف، PCMX ممکن است با سایر فنل های کلردار، گوگرد و ترکیبات آمونیوم چهارگانه فرموله شود. این ترکیب شیمیایی با انواع وسیعی از داروها از جمله هیدروکورتیزون، پراموکسیم، پروپیل پارابان و سولفاتیازول سازگار است. PCMX از نظر عملکرد ضد باکتریایی در محدوده pH حداقل ۴ – ۹ فعال است.
برنامه های کاربردی کلروکسیلنول
استفاده بیمارستانی و پزشکی
PCMX را می توان قبل از عمل به عنوان ضدعفونی کننده پوست، عقیم سازی تجهیزات پزشکی، تمیز کردن روزانه تجهیزات و سطوح مختلف استفاده کرد. همچنین می توان برای ساخت صابون ضد باکتری طبی، ضدعفونی کننده برای درمان سندرم پای ورزشکاران و داروهای رایج کمک های اولیه از آن استفاده کرد. این ماده شیمیایی ممکن است به صورت پاک کننده دست بدون آب، پودر، کرم یا لوسیون فرموله شود.
استفاده خانگی و عمومی
به دلیل سمیت پایین PCMX، اغلب در محصولات مراقبت شخصی مانند شوینده های تمیز کننده دست، صابون، شامپو کنترل شوره سر و محصولات مراقبتی و غیره استفاده می شود.
استفاده صنعتی
این ترکیب بر اساس فرمولاسیون ضدعفونی کنندگی خود می تواند در زمینه هایی مانند:
- در تولید چسب و افزودنی ها، به عنوان عامل ضد قارچ استفاده شود که برای شرایط مرطوب مناسب است.
- صنایع نساجی و تولید خمیر، در فرایند غوطه وری استفاده می شود.
- در تیمار چرم، برای جلوگیری از حمله باکتری ها، قارچ ها و کپک ها استفاده می شود.
روش مصرف کلروکسیلنول
به صورت مایع، کرم و صابون به صورت موضعی و طبق دستور پزشک استفاده می شود. این ترکیب شیمیایی شامل گروه -OH است که برای میکروارگانیسم ها کشنده است. پوست شما دارای میکرو فلور نرمالی است که ترکیبی از باکتری های مضر و مفید است. این ترکیب شیمیایی برای باکتری های مضر کشنده است. تعریق تا زمانی که بوی زیادی ایجاد نکند، مشکلی ایجاد نمی کند. بوی نامطبوع تعرق، به دلیل عملکرد باکتری های مضر بر روی پوست است.
برای جلوگیری از تعرق بد بو، فرد باید از ضد عفونی کننده هایی مانند PCMX استفاده کند. بنابراین، به عنوان دئودورانت در پودر ها، صابون ها، محصولات پاک کننده و محصولات بهداشتی زنانه استفاده می شود.
هشدارها و اقدامات احتیاطی برای مصرف کلروکسیلنول
- زنان باردار و شیرده در هنگام مصرف محصولات حاوی این ترکیب شیمیایی باید احتیاط کنند.
- از محصولات حاوی این ترکیب شیمیایی فقط برای استعمال خارجی باید استفاده شود و از تماس آنها با چشم و دهان خودداری شود.
- از استفاده از محصولات حاوی کلروکسیلنول بر روی گوش میانی و سایر بافت های حساس خودداری کنید.
اثرات جانبی مصرف کلروکسیلنول
این ترکیب شیمیایی به طور کلی برای انسان سمی نیست اما می تواند برای بی مهرگان آب شیرین سمی باشد. PCMX برای ماهی ها و گربه ها بسیار سمی است و نباید در اطراف آنها استفاده شود. این ترکیب شیمیایی یک تحریک کننده ملایم پوست است و ممکن است در برخی افراد واکنش های آلرژیک ایجاد کند.
فنول های موجود در این محصولات نگران کننده هستند، زیرا گربه ها قادر نیستند سموم را پس از بلعیدن از بین ببرند. گربه ممکن است محصول را با لیس زدن پنجه هایش پس از تماس با این محصولات ببلعد.
بازار جهانی خرید و فروش کلروکسیلنول
این ترکیب شیمیایی به دلیل استفاده دارویی مانند ضد عفونی کننده، در لیست داروهای ضروری که توسط سازمان بهداشت جهانی صادر شده است، ذکر شده است. PCMX یک عامل ضد عفونی کننده برای پوست و ابزار جراحی است. افزایش تقاضا برای کلروکسیلنول در صنایع پزشکی و دارویی پیش بینی می شود و با توجه به شیوع کرونا رو به افزایش است.
پودر کریستالی این ترکیب شیمیایی در فرمولاسیون محصولات حمام، محصولات آرایشی، پاک کننده های پوست، شامپوها، دئودورانت ها و محصولات بهداشتی زنانه به دلیل خاصیت ضد میکروبی و ضد قارچی مورد استفاده قرار می گیرد. بنابراین، افزایش تقاضا برای این ترکیب شیمیایی در صنعت مراقبت شخصی و لوازم آرایشی به احتمال زیاد بازار جهانی کلروکسیلنول را در چند سال آینده هدایت کرده و رو به رشد خواهد بود.
بر اساس کاربرد، بازار جهانی کلروکسیلنول را می توان به پاک کننده های خانگی، دارویی، محصولات مراقبت های شخصی و لوازم آرایشی و سایر موارد طبقه بندی کرد. این ترکیب شیمیایی در صابون ها، ضد عفونی کننده های خانگی و ضد عفونی کننده ها مانند مایع دتتول، محلول تمیز کردن زخم، کرم ها و پمادها استفاده می شود. آمریکای شمالی، آسیا و اقیانوسیه بر بازار جهانی کلروکسیلنول تسلط دارند.
از نظر مصرف، آمریکای شمالی سهم عمده ای از بازار کلروکسیلنول را در سال ۲۰۱۸ به خود اختصاص داده است. آسیا و اقیانوسیه با نرخ بالای شهرنشینی با رشد زیادی در بخش های پزشکی و دارویی روبرو بوده است. تقاضا برای کلروکسیلنول در کشورهای در حال توسعه آسیا و اقیانوسیه از جمله هند و چین به دلیل افزایش درآمد مصرف کنندگان و بهبود سطح زندگی مردم بالا رفته است و همین مسئله به رونق بازار این ضد عفونی کننده کمک خواهد کرد.
